101 tips waarmee je in actie komt voor regeneratie

Waar duurzaamheid gaat over ‘minder schade berokkenen’, betekent regeneratie: méér leven creëren. Het stelt je in staat de Aarde mooier achter te laten dan je haar hebt aangetroffen. Maar hoe werkt het precies? En hoe kunnen we het – iedere dag – in de praktijk brengen? Met deze 101 tips ga je aan de slag.

Regenereren is wat de Aarde elke seconde doet. Je kunt de bodem uitputten, de bossen kappen en de zeeën vervuilen, maar zodra je daarmee ophoudt, begint de regeneratie. Dan keren de microben, wormen, vogels, amfibieën, vissen, planten, bloemen, bomen en regens terug en hervindt het ecosysteem haar balans. Verdorde landschappen worden dan weer levend, een verstoord klimaat weer gezond.

De definitie van ‘regeneratie’ is dan ook eenvoudig en verschaft helderheid, stelt milieuactivist en bestsellerauteur Paul Hawken. “Of je creëert meer leven, je regenereert, of je creëert minder leven, je degenereert. Meer opties zijn er niet”, zegt hij daarover. En: “Als we de Aarde leefbaar willen houden, moeten we minder praten en meer doen.”

Van voedsel en biodiversiteit tot wonen en onderwijs: écht op alle gebieden kunnen we bijdragen aan een regeneratieve wereld. Vandaag nog. En dat is – gezien de huidige staat van de wereld – precies wat we nodig hebben. Dit artikel laat zien hoe.

Voedsel

Regeneratieve landbouw, voedselbossen, permacultuur, biodynamische landbouw … het zijn allemaal methoden waarmee boeren – terwijl ze voedsel produceren – de lokale ecologie herstellen. Met als gevolg: gezondere landschappen én gezondere mensen. Want hoe gezonder de bodem, hoe gezonder de gewassen, hoe gezonder jouw lijf. En ook jij kunt bijdragen:

1. Doe je boodschappen bij een regeneratieve boer: Zo maak je van regeneratieve landbouw de nieuwe norm en zorg je ervoor dat jouw geld bij de boer terechtkomt. Je vindt ze op We Are the Regeneration.
2. Ga naar de boerenmarkt: Geen boer bij jou in de buurt? Ga dan naar een lokale boerenmarkt (waar je natuurlijk kiest voor biologische, biodynamische of regeneratieve producten).
3. Word lid van een boerderij: Veel regeneratieve boerderijen werken met een ledenmodel, ook wel Community Supported Agriculture genoemd. Als burger word je voor een oogstseizoen lid en haal je iedere week een voedselpakket op. Het idee is dat je als boer en burgers gezamenlijk de successen én tegenslagen deelt. Dus word lid van een CSA, zoals De Stadsgroenteboer in Amsterdam, Gelukkige Groentes en Bodemzicht in Nijmegen of Erve Kiekebos in Empe. Check ook deze kaart van CSA Netwerk.
4. Sluit je aan bij Herenboeren: Ook via Herenboeren kun je lid worden van boerderijen die én ecologisch heel goed bezig zijn én burgers weer verbinden met hun voedsel, elkaar en de boer. Op alle vlakken regeneratief dus.
5. Drink herstellende thee: Oer-Hollandse kruidenthee die de bodem herstelt, biodiversiteit een boost geeft en boeren motiveert om regeneratief te werk te gaan, je vindt ‘m bij Wilder Land.
6. Ga voor regeneratief bier: Bij Wilder Land vind je inmiddels ook andere regeneratieve producten, zoals bier, kombucha, granola en wilde granen. Geniet ervan!
7. Eet zeewier: Regeneratieve landbouw vindt niet alleen plaats op het land, maar ook op het water. Namelijk door zeewier te kweken dat CO2 opslaat en het water zuivert. Check bijvoorbeeld The Dutch Weed Burger.
8. Bezoek de coöperatieve supermarkt: Heb je geen regeneratieve boerderij op loop- of fietsafstand? Kijk dan eens of je een coöperatieve supermarkt kunt vinden. Die verkopen meestal regeneratieve producten. Bovendien ligt het eigenaarschap van de winkelketen bij de leden, in plaats van bij aandeelhouders. Odin heeft tientallen vestigingen in heel het land.
9. Help mee: Steek je handen een dagje uit de mouwen, bijvoorbeeld in een voedselbos. Of meld je aan als vaste vrijwilliger en ga iedere week een paar uur het land op. Dat is niet alleen fijn voor de boer, maar ook voor jouw fysieke én mentale gezondheid.
10. Start je eigen no-dig moestuin: Of je nu toegang hebt tot één of duizend vierkante meter, iedereen kan aan de slag met de no-dig methode. Door niet te schoffelen, graven of ploegen laat je het bodemleven haar ding doen, en dat is extreem regeneratief. In dit artikel lees je stap voor stap hoe je er eentje start.
11. Word lid van een buurtmoestuin: Liever samen met anderen een regeneratieve moestuin runnen? Op Nudge vind je een kaart met buurtmoestuinen waarbij je je kunt aansluiten.
12. Maak zelf compost: Met compost kun je het bodemleven herstellen. Die kun je kopen, maar ook heel makkelijk zelf maken. Perfect voor je eigen (buurt)moestuin of de lokale boer.
13. Stimuleer agro-biodiversiteit: Er zijn wel tienduizend verschillende soorten tomaten. Toch eten we er maar een paar. En dit geldt eigenlijk voor al ons voedsel. Terwijl ‘agro-biodiversiteit’ (oftewel: een gevarieerd plantaardig dieet) vele voordelen heeft voor onze eigen gezondheid en die van ecosystemen. Door vaker te kiezen voor meerjarige gewassen kun je agro-biodiversiteit stimuleren. Je kunt schaarse gewassen ook zelf opkweken.
14. Voorkom verspilling: Ook regeneratief voedsel kost (uiteraard) water, energie en andere grondstoffen. In dit e-magazine lees je hoe je zo min mogelijk verspilt. Doe je jouw boodschappen direct bij de boer? Laat hem/ haar/ hen dan weten dat je groenten en fruit met een vlekje of een plekje graag – voor dezelfde prijs – afneemt. Ze smaken immers even goed.
15. Verdiep je in de gezondheidseffecten: Landbouw heeft een groot effect op onze gezondheid. Zo worden pesticiden in verband gebracht met allerlei ziektes en hebben we vanwege de levenloze bodems zelfs ‘hidden hunger’. Terwijl regeneratief voedsel juist onze darmgezondheid herstelt. In haar boeken en artikelen vertelt onze ambassadeur Rineke Dijkinga je er alles over. Lezen dus! Dan fiets je de volgende keer fluitend om voor regeneratief voedsel.

Ook met de volgende tips maak je van regeneratief voedsel de norm:

16. Creëer ruimte voor regeneratie: De torenhoge grondprijzen maken het voor nieuwe regeneratieve boeren lastig om een plek te vinden. Steeds meer organisaties maken daarom grond vrij uit de economie, om die vierkante meters vervolgens voor een eerlijke prijs te verpachten aan regeneratieve boeren. Zoals Stichting Lenteland, Land van Ons en Aardpeer. Steun deze organisaties met geld/ tijd/ energie/ kennis.
17. Word mede-eigenaar van Erve Kiekebos: Op dit moment is de eerste Lenteland-boerderij van Nederland bezig met een crowdlending. Via deze pagina kun je mede-eigenaar worden van Erve Kiekebos.
18. Overnacht bij een agroforestry project: In Limburg vormt boerenzoon Mark Venner het melkveebedrijf van zijn ouders om tot regeneratief agroforestry paradijs. En je kunt er overnachten.
19. Maak herrie voor reNature: Bewijzen dat regeneratieve landbouw ook economisch werkt, dat is het doel van reNature. Zodat gewassen als koffie, bananen en soja (die nu nog vaak voor ontbossing zorgen) juíst regeneratief worden. Steun hun missie, bijvoorbeeld door op sociale media te delen wat ze doen.
20. Red Voedselpark Lutkemeer: Een regeneratief voedselpark van 42 hectare aan de rand van Amsterdam óf een bedrijventerrein vol distributiecentra … De keuze lijkt simpel, en toch strijdt Voedselpark Lutkemeer nog steeds voor haar bestaan. Strijd mee en #RedNatuurVanBeton.
21. Doe een cursus: Kennis is key. Dus vergaar die, bijvoorbeeld met deze gratis online cursus van Permacultuur Nederland. Ook bij stichting Voedselbosbouw, Met Natuur Mee en Toekomstboeren kun je terecht voor educatie.
22. Ga het gesprek aan: Heb je het met familie, vrienden of collega’s wel eens over het belang van regeneratieve landbouw? Doen! Grote kans dat ze het nog niet kennen of zich niet bewust zijn van de vele voordelen.
23. Regeneratief voedselonderwijs: Een eigen moestuin, op schoolreis naar een voedselbos of les over permacultuur, er zijn talloze manieren waarop leraren, ouders en leerlingen kunnen bijdragen aan regeneratief voedselonderwijs. Deze pagina over voedseleducatie van IVN brengt je op ideeën.
24. Stimuleer regeneratieve kantines: Op je werk genieten van een regeneratieve lunch is … heel goed mogelijk. Bespreek de mogelijkheden met je werkgever, bijvoorbeeld om een samenwerking aan te gaan met een regeneratieve boer in de buurt. Goed voor de lokale economie, de lokale ecologie én de productiviteit op kantoor.
25. Draag bij aan true pricing: Voedsel dat ongezond is voor mens en planeet is goedkoper dan regeneratief voedsel, omdat de maatschappelijke kosten niet worden meegerekend in de prijs. Wanneer we dit wel zouden doen, verandert er een heleboel! En dit is precies waar True Price aan werkt. Op hun website leer je hoe je kunt bijdragen.
26. Stem bewust: Of het nu over de lokale of nationale verkiezingen gaat, stem op een partij die zich inzet voor de transitie naar regeneratieve landbouw. Ook het tekenen van petities of het sturen van een brief naar lokale politici helpt.
27. Word zelf boer: We hebben niet minder, maar méér boeren nodig om de klimaat-, stikstof- en biodiversiteitscrisis op te lossen. Maar dan wel kleinschalige en regeneratieve boeren die hun gemeenschappen voeden. Dus loop je al een tijdje rond met de droom om regeneratief boer te worden? Op Bodemzicht kun je een opleiding volgen (genaamd ‘How to start a regenerative farm?’) die je compleet klaarstoomt. Ook bij Warmonderhof kun je terecht.
28. Start een zeewierboerderij: Wil je wel boeren, maar liever op het water? Met deze gids start je je eigen regeneratieve zeewierboerderij.
29. Ontdek de magie van silvopastures: Stel je een boomgaard vol fruit- en notenbomen voor waar dieren tussendoor grazen. De dieren bevruchten de bodem, waardoor de bomen extra goed groeien, en de bomen bieden een toevoeging aan het dieet van het vee. Deze zogenaamde ‘silvopastures’ bestaan, alleen zijn ze nog niet zo bekend in Nederland. Verdiep je in deze regeneratieve techniek en wie weet kun je er zelf eentje starten.
30. Droom van een regeneratief voedselsysteem: Soms is alles wat we nodig hebben om verandering te creëren, zien dat het anders kan. Dus droom weg bij deze utopie en vraag jezelf af: hoe zou de wereld eruit kunnen zien als regeneratieve landbouw de norm was? Om vervolgens met die stip op de horizon aan de slag te gaan.

Biodiversiteit

Zonder insecten geen bestuiving van ons voedsel, zonder gezonde oceanen geen stabiel klimaat en zonder tropische oerbossen geen frisse lucht. Als mens zijn we direct afhankelijk van gezonde ecosystemen. En die gezonde ecosystemen zijn afhankelijk van biodiversiteit. Toch maken we de soortenrijkdom op Aarde systematisch kapot. Met regeneratie kun je het tij keren:

31. Fleur een boomspiegel op: Soms is biodiversiteit vergroten zo simpel als … het opfleuren van een boomspiegel (de lege ruimte rondom een boom). Deze blog helpt je op weg.
32. Switch van zoekmachine: Nog zoiets eenvoudigs, stap over naar Ecosia, de zoekmachine die bomen plant en daarmee overal ter wereld biodiversiteit vergroot.
33. Wip de tegels uit je tuin: Door de tuintegels uit je tuin te wippen en je tuin te laten verrommelen help je het bodemleven, de grondwaterstand en de soortenrijkdom een handje.
34. Geef dieren een plekje: Met een vogelhuisje, insectenhotel of simpelweg een hoopje bladeren zorg je voor een fijn huis voor andere soorten.
35. Leg een tuiny forest aan: Een mini-bos in je tuin, het kan echt. IVN helpt je met aanleggen. Nog ruimte over? Creëer dan ook een tuiny poel: een inheemse poel op tuin-formaat. Goed voor de biodiversiteit, de regenbestendigheid van je buurt én voor jouw welzijn. Want groen maakt gelukkig.
36. Ontpop jezelf tot guerrilla gardener: Grijze en kale plekken in de openbare ruimte vergroenen, dat is wat guerrilla gardening inhoudt. Cerian van Gestel doet het al jaren en met dit handboek kan ook jij aan de slag.
37. Ruil parkeerplekken in voor groen: Auto’s eruit, bakken vól biologische bloemen, kruiden en planten erin. Deze burgers laten zien hoe.
38. Word dakboswachter: In Nederland ligt vierhonderd vierkante kilometer aan plat dak, vergelijkbaar met 60.000 voetbalvelden. Rooftop Revolution maakt van al deze grotendeels onbenutte ruimte nieuwe natuurgebieden. Help ze een handje!
39. Ga struikroven: Elk jaar gaan talloze planten en struiken verloren, omdat ze moeten wijken voor de sloop of renovatie van woonwijken. Stichting Struikroven redt dit groen van de ondergang en geeft het een nieuwe bestemming. Ook jij kunt struikrover worden.
40. Doe mee met bodemdierendag: Ieder jaar rondom Dierendag gaan honderden burgers en scholieren in hun buurt op safari, om te kijken hoe het gesteld is met de bodembiodiversiteit. Op deze website lees je hoe je thuis of met je school kunt meedoen.
41. Help bestuivers: Met The Pollinators zet onze ambassadeur Tom van de Beek zich in voor bijen, vlinders en andere bestuivers. Ook jij kunt bijdragen. Bijvoorbeeld door tijdens Treevember (in november) bomen te planten in voedselbossen.
42. Zaai langs de snelweg: Om wilde bijen te behouden én terug te brengen verhoogt Honey Highway de biodiversiteit in bermen, op dijken, bedrijventerreinen en braakliggende percelen. In vijf jaar tijd is al vijfhonderd kilometer gerealiseerd. Zaai met ze mee!
43. Red de bever: Bevers zijn een zogenaamde sleutelsoort, omdat ze essentieel zijn voor héél veel andere soorten. Bijvoorbeeld omdat ze met hun dammen habitat creëren voor amfibieën en vissen. Toch worden ze nog vaak behandeld als een plaag. Dus maak een vuist voor de bevers, bijvoorbeeld door deze petitie te ondertekenen.
44. Kies voor gifvrij: Naast voedsel wil je ook op andere manieren voorkomen dat je bijdraagt aan landbouw die pesticiden gebruikt (en daarmee insecten doodt). Kies daarom niet alleen voor gifvrij eten, maar bijvoorbeeld ook voor biologische kleding en gifvrije menstruatieproducten.
45. Voorkom ontbossing: Grootschalige ontbossing is killing voor biodiversiteit. Toch gebeurt het iedere dag, om ruimte te maken voor dingen die wij consumeren. Dus: eet zoveel mogelijk plantaardig, vermijd palmolie, stop met roken en steun Rainforest Alliance. Zo voorkom je ontbossing.
46. Maak een vuist tegen overbevissing: Ook overbevissing is een serieus probleem. Kies daarom zoveel mogelijk voor plantaardige vis-alternatieven. Mocht je toch af en toe een stukje vis eten, ga dan voor een soort die niet bedreigd wordt én op een duurzame manier gevangen is, bijvoorbeeld van Fish Tales.
47. Vergroen onze hoofdstad: Een hoofdstad vol biodiversiteit waarin iedereen gezond en duurzaam kan leven, dat is de missie van directeur van De Gezonde Stad en onze ambassadeur Annick Mantoua. Woon of werk je in Amsterdam? Doe dan mee met één van de vele projecten, zoals Bomen voor Amsterdam.

Landschapsherstel

Sommige ecosystemen zijn dusdanig beschadigd dat ze op grote schaal hersteld moeten worden. Het goede nieuws is dat dit mogelijk is met regeneratie. Ook jij kunt je steentje bijdragen:

48. Steun Commonland: Landschappen herstellen door samen met alle betrokkenen in een gebied lokale regeneratieve economieën te creëren, dat is wat Commonland doet. Steun ze!
49. Doe mee met wij.land: Stichting wij.land (de Nederlandse tak van Commonland) is druk bezig om het veenweidegebied rondom Amsterdam en Utrecht te herstellen. En of je nu burger bent of boer, je kunt op allerlei manieren meedoen.
50. Maak rivieren drinkbaar: Met Drinkable Rivers zet Li An Phoa zich al jaren in voor het weer drinkbaar maken van rivieren. En daar hebben we iedereen die in hetzelfde stroomgebied woont of werkt bij nodig. In dit verhaal lees je hoe je haar kunt helpen.
51. Leer over landschapsherstel: Verdiep je verder in het ‘hoe’ van landschapsherstel, bijvoorbeeld met deze online cursussen.
52. Sluit je aan bij een Ecosystem Restoration Camp: Wil je gedurende twee weken meer leren over én actief bijdragen aan landschapsherstel? Sluit je dan aan bij één van de Ecosystem Restoration Camps. Soms zijn ze ook op zoek naar vrijwilligers voor langere tijd.
53. Verdiep je in ‘afforestation’: We hebben allemaal gehoord van herbebossing, maar het creëren van nieuwe bossen op plekken waar die eerst níet waren (‘afforestation’) is tevens een belangrijke techniek om ecosystemen te herstellen. Tenminste, als inheemse boomsoorten worden geplant én dit in samenwerking met de lokale bevolking wordt gedaan. Op ‘Regeneration’ lees je er alles over.
54. Bescherm natte natuur: Nederland heeft wel 54 wetlandgebieden (ook wel: natte natuurgebieden), met een totaal oppervlakte van 914.000 hectare. Door te kiezen voor natuurlijke verzorgings- en schoonmaakproducten zonder chemicaliën én door plastic in de natuur op te ruimen kunnen we deze ecosystemen beschermen. En dat wil je, want ze zuiveren water, slaan koolstof op en bieden een thuis aan ongelooflijk veel planten en dieren.
55. Bebos de zeeën: Ook onderwater kunnen we nieuwe bossen creëren, namelijk met kelp (een soort zeewier). Het herstellen van en aanplanten van kelpbossen heeft allerlei voordelen. Zo slaan ze koolstof op, draaien ze de verzuring van de oceaan terug, beschermen ze koraal en zorgen ze voor meer vissen. Hier lees je meer over de voordelen. Door zeewierproducten te kopen (bijvoorbeeld van The Seaweed Company) of te investeren in Kelp Coin draag je bij aan het regenereren van de oceanen. En ken je Nikki Spil en Sjoerd Laarhoven, dé regeneratieve zeewierboeren van IJmuiden, al?

Fantastisch dat je al 55 tips hebt doorgelezen, je bent over de helft!

Stemmen met je euro’s

Met iedere euro die je uitgeeft kun je kiezen voor een regeneratieve wereld. En soms kun je dat het beste doen juist door helemaal níks uit te geven. Ga aan de slag met de volgende tips en maak je impact met je portemonnee:

56. Koop regeneratief voedsel: Om het nog maar een keer te benadrukken, kies waar mogelijk voor regeneratief voedsel! Koop het liefst direct bij regeneratieve boeren (zie tip 1 – 8). Op We Are the Regeneration vind je ze!
57. Geef gifvrije bloemen: Er ligt een deken van landbouwgif over Nederland, en dat komt onder andere door de bloembollenteelt. Gelukkig zijn er steeds meer pluktuinen waar je bloemen kunt krijgen die de bodem en biodiversiteit niet uitputten, maar juist herstellen. Zoals Lokale Bloemetjes in Amsterdam of Agnes Kruiden in Utrecht.
58. Geniet bewust: Dr. Bronner’s maakt niet alleen activistische zeep, maar ook regeneratieve kokosolie en chocola. Dat is pas echt genieten.
59. Bankier beter: Sommige banken investeren in de fossiele industrie, anderen in regeneratieve landbouw. Op Eerlijke Geldwijzer ontdek je óf en naar wie je moet overstappen. Check ook gelijk je verzekeringen.
60. Stap over naar een ethisch pensioenfonds: Op deze pagina ontdek je hoe (niet) regeneratief jouw pensioenfonds is. En dit artikel legt uit hoe je in gesprek kunt gaan met je werkgever als je wilt switchen.
61. Sluit een groene hypotheek af: Een koophuis is voor veel mensen de grootste uitgave van hun leven. En daarmee kun je een verschil maken! Sluit je hypotheek daarom af bij een bank die investeert in regeneratie, zoals Triodos of ASN.
62. Stuur Jamie Damon een e-mail: Je kent Jamie Damon misschien niet, maar hij is de CEO van JPMorgan Chase, dé bank die van alle banken ter wereld sinds het Parijs Akkoord in 2016 het allermeest in fossiel heeft geïnvesteerd. Namelijk 316 miljard dollar … Je kunt hem e-mailen en vertellen wat je daarvan vindt: jamie.dimon@jpmorgan.com.
63. Investeer in regeneratie: Heb je zelf geld om te investeren? Kies dan voor regeneratieve bedrijven en organisaties. Impact investeringsfonds Put Your Money Where Your Meaning Is (PYMWYMIC) kan je verder helpen. Ook Triodos Regenerative Money Centre inspireert.
64. Koop regeneratief in: Gebruikt jouw bedrijf grondstoffen die door reguliere boeren geproduceerd worden, zoals voedsel of katoen? Neem dan contact op met Soil Heroes. Zij linken je aan jouw ‘eigen’ regeneratieve boer.
65. Word klimaatpositief: Bereken je ecologische voetafdruk met de ‘Mijn Verborgen Impact’ tool van onze ambassadeur Babette Porcelijn. Bekijk vervolgens hoe je jouw impact kunt verkleinen. En compenseer daarna méér dan de impact die overblijft, bijvoorbeeld via Life Terra.
66. Draag ‘niet nieuw’: Op zoek naar een nieuwe outfit? Blijf weg van fast fashion en scoor ‘m tweedehands, ruil je kleding met anderen (bijvoorbeeld tijdens een ‘kledingruil’), upcycle dat wat je al hebt of … waardeer simpelweg wat je al in je kast hebt hangen. Daar worden de Aarde én jouw portemonnee blij van.
67. Consuminder: Ook als je iets anders nodig hebt dan kleding, kun je het beste consuminderen. Vaak kun je voor spullen namelijk wel een duurzame variant vinden die mínder negatieve impact maakt, maar géén regeneratieve variant die een positieve impact maakt. En dus is kiezen voor tweedehands/ ruilen/ delen/ repareren/ waarderen wat je hebt een must.
68. Doe mee met de ‘Koop Niks Nieuws Challenge’: Maak van consuminderen een gewoonte en doe mee met de Koop Niks Nieuws Challenge, die we samen met onze ambassadeur Elisah Pals hebben gelanceerd. Meld je aan voor de Facebook-groep of de LinkedIn-groep en koop samen met duizenden anderen een jaar lang niks nieuws!
69. Word vriend van MaatschapWij: Dankzij het consuminderen wat geld over? Steun ons met een (eenmalige) donatie. Dan kunnen wij meer regeneratieve helden in de spotlights zetten én meer campagnes creëren die aanzetten tot actie.

Onderwijs

Steeds meer scholen en kinderopvangcentra verbinden kinderen met de natuur. Dit is fantastisch, want uit onderzoek blijkt dat kinderen die méér natuurervaringen hebben als volwassene beter voor de Aarde zorgen. Zo help jij regeneratief onderwijs vooruit:

70. Draag bij aan NOWSCHOOL: Hoe we leren, bepaalt hoe we ons leven en de wereld vormgeven, ziet onderwijspionier en onze ambassadeur Juliëtte Schraauwers. Daarom startte ze NOWSCHOOL: een regeneratieve basisschool die hoogstwaarschijnlijk in 2023 haar deuren zal openen. Wil je bijdragen? Op deze pagina kun je je voor 4-6 uur per week als vrijwilliger aanmelden. Ook kun je doneren of je kind alvast opgeven.
71. Stuur je kind naar een natuuropvang: Niets zo gezond en leerzaam als struinen in de natuur. Daarom zijn de kinderen bij natuuropvang Struin altijd buiten en worden ze door natuurpedagogen meegenomen op avontuur in de bossen. Iets voor jouw kind? Geef hem/ haar/ hen dan op voor Struin (of een andere natuuropvang).
72. Deel het verhaal van Buitenwijs: Binnen het gesubsidieerde systeem een basisschool starten die het volledig anders aanpakt … Rianne Spin en Jolien Dirven laten zien dat het kan. Op basisschool Buitenwijs staat de connectie tussen kind en natuur centraal. Deel hun verhaal en laat zien dat verandering mogelijk is.
73. Geef buiten les: Ben je zelf leerkracht? Laat je inspireren door deze Amsterdamse juf, die altijd buiten is. Weer of geen weer.
74. Plant een ‘binnenbos’: Planten in de klas verbeteren de sfeer en concentratie. Bovendien verbindt het leerlingen ook binnen met de natuur. Via IVN kun je – als leerkracht of ouder – een binnenbos bestellen. En als je toch bezig bent, vergroen ook meteen het schoolplein.
75. Steun onderwijs voor meisjes: Om grote ecologische crises op te lossen hebben we de volle potentie van meisjes en vrouwen nodig. Maar dit lukt alleen als ze naar school gaan. Daarom is het steunen van onderwijs voor meisjes één van de beste dingen die je kunt doen.
76. Leer kinderen begrijpend leven: Nog een tip voor docenten, maar eigenlijk ook voor alle (groot)ouders … leer kids – naast lezen en rekenen – ook begrijpend leven. Bijvoorbeeld door ze uit te leggen dat vrienden, bewegen en tijd doorbrengen in de natuur essentieel zijn voor je gezondheid. In dit videoportret vertelt onze ambassadeur Chantal Walg waarom dat zo waardevol is. Ze schreef er ook een kinderboek over, genaamd ‘Anders op zoek naar gezondheid’.
77. Geef een les over Ubuntu: ‘Ik ben omdat wij zijn én wij zijn omdat de Aarde is’, dat is de kern van de Zuid-Afrikaanse filosofie Ubuntu. En deze filosofie is écht een les (of liever nog: een heel vak) waard. Oprichter van Ubuntu Society en onze ambassadeur Annette Nobuntu Mul vertelt waarom.
78. Verander het economieonderwijs: We moeten de economie aan de natuur aanpassen, niet andersom. “De ecologische werkelijkheid is immers de enige realiteit die we hebben”, aldus lector Betekeniseconomie en onze ambassadeur Kees Klomp. En dat betekent werk aan de winkel, want op dit moment staan de economieboeken nog steeds vol met verouderde theorieën waarin welvaart het keer op keer wint van welzijn.

Wonen

Aan de ene kant worden huizen steeds duurder, aan de andere kant ontstaan op steeds meer plekken betaalbare en ecologische woongemeenschappen. Zo vind je in Nederland klimaatpositieve ecodorpen, tiny house gemeenschappen en buurten vol earthships. Met de volgende tips maak ook jij van regeneratief wonen de nieuwe norm:

79. Ga langs bij Ecodorp Boekel: Klimaatpositieve sociale huurwoningen, een regeneratief voedselbos, gratis energie én meer biodiversiteit dan in de natuur… Als er één woonproject is dat laat zien dat regeneratie mogelijk is, dan is het Ecodorp Boekel wel. Bezoeken dus! Dan kun je je gelijk aanmelden als vrijwilliger of nieuwe bewoner.
80. Maak kennis met earthships: Earthships – ook wel ‘aardehuizen’ – zijn ultra ecologisch. Ze verwarmen en verkoelen zichzelf, zuiveren water, creëren duurzame energie, bestaan grotendeels uit ‘afval’ en produceren hun eigen voedsel. Ze komen uit Amerika, maar je vindt ze ook gewoon in Nederland. Maak kennis met deze unieke woonvorm en wie weet ben je op slag verliefd.
81. Verdiep je in cob houses: Deze huisjes van aarde lijken een beetje op earthships, maar dan net anders. In dit verhaal leer je meer over cob houses.
82. Ontwikkel je eigen ‘Schoonship’: In Amsterdam vind je een ecologische wijk op het water, met groene daken en drijvende broedplekken voor watervogels. Wilde bloemen voor bestuivers, een bijenhotel en wormenbakken maken het af. Met deze ‘greenprint’ kun je zelf een vergelijkbare wijk starten, het project is namelijk geheel open source.
83. Kies voor een tiny house: Veel tiny houses hebben niet alleen een kleinere ecologische voetafdruk, maar dragen ook bij aan regeneratie. Bijvoorbeeld omdat ze een groen dak hebben. Onze ambassadeur Marjolein Jonker zet zich al jaren in om van ‘tiny’ de norm te maken. En dat lukt steeds beter! Wil jij ook klein wonen? Meld je aan voor dit handige register, volg deze cursus en houdt Tiny Findy (een soort Funda voor tiny houses) in de gaten.
84. Bespreek klein(er) wonen met je gezin: Heb je jonge kinderen en/of tieners en twijfel je of wonen in een tiny house iets voor jullie is? Pak deze verhalen – over gezinnen met jonge kinderen én een gezin met tieners – erbij en ga in gesprek.
85. Meld je aan voor Peel Natuurdorpen: Waar laat je 10.000 tiny houses? Bij de boer natuurlijk! Want door ecologische woongemeenschappen te combineren met landbouw, kunnen we boeren helpen om de overstap te maken van industriële naar regeneratieve landbouw. Peel Natuurdorpen ziet dit en is druk bezig om de Brabantse en Limburgse peel te transformeren. Zowel boeren en grondeigenaren als burgers kunnen zich aanmelden.
86. Start je eigen woongemeenschap: Je eigen woongemeenschap starten is misschien wel de meest krachtige manier om bij te dragen aan ‘regeneratief wonen’. Maar hoe maak je van je ecologische woondroom realiteit? Deze woonpioniers vertellen je er alles over.
87. Doe mee met de zelfbouwrevolutie: Als je toch aan de slag gaat met je eigen woonproject, overweeg dan om de huizen zelf te bouwen. Het scheelt geld (wat jouw gemeenschap betaalbaar houdt voor iedereen) én je kunt in iedere keuze het belang van de Aarde het zwaarst laten wegen.
88. Kies voor natuurinclusief bouwen: Met natuurinclusief bouwen kunnen we steden vergroenen, habitat voor insecten creëren en de klimaatcrisis een halt toeroepen. Want natuurlijke bouwmaterialen kunnen bij uitstek geproduceerd worden met regeneratieve landbouwtechnieken, zoals agroforestry. Zo creëren we klimaatpositieve huizen, dorpen en steden. Dus ben jij betrokken bij ruimtelijke planning, woonbeleid of bouwprojecten? Kies dan voor natuurinclusief bouwen. Lodewijk Hoekstra legt uit hoe.
89. Bouw met bamboe: Bamboe is een prachtig voorbeeld van een natuurinclusief bouwmateriaal. Deze grassoort slaat – net zoals bomen – in korte tijd veel koolstof op. Bovendien kan het gedegradeerd land herstellen én is het zo veerkrachtig dat pesticiden eigenlijk altijd overbodig zijn. Kies dus voor bamboe, bijvoorbeeld als je zelf een huis gaat bouwen of je huidige huis gaat verbouwen. Ook maak je gemakkelijk meubels van bamboe.

Geef de Aarde rechten

Op veel plekken ter wereld doen we alsof mensen belangrijker zijn dan bomen, dieren of ecosystemen. Door de Aarde rechten te geven kunnen we het tij keren. Zo maak jij een verschil:

90. Word Aardebeschermer: Met een wettelijk verbod op ecocide trekken we de stekker uit de massale vernietiging van ecosystemen. Dan zijn dingen als ontbossing of het lozen van chemicaliën simpelweg niet meer toegestaan. Cruciaal, want om van regeneratie de norm te maken moeten we stoppen met het kapot maken van de natuur die er nog wél is. Dus sluit je aan bij de Stop Ecocide Foundation en word Aardebeschermer.
91. Geef ecosystemen een stem: Naast een verbod op ecocide zijn steeds meer organisaties bezig om ecosystemen rechten te geven. Zoals Rechten voor de natuur, Maas Cleanup en Ambassade van de Noordzee. Steun deze organisaties.
92. Creëer bewustzijn over het herstelrecht: Wat als vervuilende bedrijven zoals Shell niet alleen vervolgd kunnen worden voor ecologische schade, maar ook bij wet verplicht zouden worden om die schade te herstellen? Dan verankeren we regeneratie in ons rechtssysteem. Klimaatactivist en onze ambassadeur Bas Huijbers schreef er dit heldere pleidooi over. Lees het én deel het! Zo creëer je meer bewustzijn over de kracht van het herstelrecht.

Verdiep je verder

Ben je – na het uitproberen van bovenstaande tips – wat bekender met regeneratie? Dan is het tijd om je verder te verdiepen. Zodat je vervolgens nog beter in actie kunt komen. Deze mensen en organisaties helpen je op weg:

93. Doe mee met de Regeneratie Manifestatie: Ieder jaar organiseert de Regeneratie Coöperatie een driedaags evenement vol regeneratieve cursussen en workshops. Meer informatie vind je op deze pagina.
94. Ontdek de zoöp: Een organisatie met een externe raad die niet-mensen vertegenwoordigen, dat is een zoöp. Zo geef je de natuur letterlijk en figuurlijk een plek in de boardroom. Hoe dit precies in de praktijk werkt moeten we nog ontdekken. Ontdek je mee?
95. Ervaar wat ‘interzijn’ betekent: Zodra we ervaren dat wij als mensen onderdeel zijn van de natuur, gaan we ons compleet anders gedragen, weet natuurfilosoof Matthijs Schouten. In dit videoportret vertelt hij hoe we van bewustzijn tot actie kunnen komen. Ook Charles Eisenstein helpt je om ‘verliefd te worden op de Aarde’.

Maak regeneratie van iedereen

Bovenstaande 95 tips helpen je om elke dag bij te dragen aan regeneratie. Maar alleen als iedereen – ongeacht culturele achtergrond, opleiding of sociaaleconomische positie – kan meedoen wordt regeneratie pas echt de norm. Dus kom in actie en maak regeneratie van én voor iedereen:

96. Bouw mee aan een sociaal voedsellandschap: Miljoenen mensen in Nederland hebben geen toegang tot regeneratief voedsel. Met Het Eetschap wil Dalila Sayd dit veranderen. De stichting bouwt aan een sociaal voedsellandschap waarin iedereen de kans krijgt om goed te eten en mee te doen. Bouw je mee?
97. Draag bij aan Kleurrijk Groen: Kleurrijk Groen maakt regeneratie voor iedereen. Bijvoorbeeld met een buurtmoestuin waar mensen met vijftien verschillende culturele achtergronden samen tuinieren. Of door ‘groene ambassadeurs’ op te leiden, die een brugfunctie vervullen tussen milieuorganisaties en mensen met een migrantenachtergrond. Ook jij kunt bijdragen.
98. Doe mee met Bloei & Groei: Groene oases waar vrouwen tot bloei kunnen komen in wijken waar ze het hardst nodig zijn, daar bouwt Bloei & Groei aan. Je vindt hun helende gemeenschapstuinen onder andere in Amsterdam Zuidoost en Gaasperdam. Doe met ze mee, bijvoorbeeld door samen een tuin op te zetten of met je organisatie als partner aan te haken.
99. Energie voor iedereen: Als de huidige energiecrisis iets laat zien, dan is het wel hoe belangrijk het is dat we duurzame energie op lokaal niveau gaan regelen. Zodat we niet langer afhankelijk zijn van op winst beluste energiebedrijven en groene stroom toegankelijk wordt voor iedere portemonnee. Op Samen Om vind je een lijst energiecoöperaties om je bij aan te sluiten. En kijk ook de Tegenlicht-documentaire ‘De zon is van iedereen’, over hoe we een zon-democratie kunnen creëren.
100. Maak grond vrij uit de economie: Steeds meer organisaties maken grond vrij uit de economie om die terug te geven aan de gemeenschap. Zodat niet financiële, maar sociale en ecologische winst centraal komt te staan. In tip 15 las je al over organisaties die letterlijk en figuurlijk ruimte creëren voor regeneratieve boeren. Ook Economy Transformers, Veerhuis en Grond van Bestaan halen grond uit de economie.
101. Sluit je aan bij Stichting Aralez: Inheemse samenlevingen beschermen op ongeveer een kwart van het aardoppervlak ruim tachtig procent van de wereldwijde biodiversiteit. Ze zíj́n regeneratie. Toch worden inheemse gemeenschappen nog veel te weinig bij ecologisch beleid betrokken en zelfs bedreigd of vermoord als ze de planeet proberen te beschermen. Stichting Aralez wil dit veranderen. Sluit je aan bij hun projecten en evenementen.

Om met de woorden van Paul Hawken te eindigen: “Soms denken mensen dat hun keuze geen verschil maakt. Maar wiens keuze maakt dan wel een verschil? Iedere verandering begint met één persoon, net zoals dat ieder leven met één cel begint.”

Kortom: aan de slag!

Met welke tip(s) ga jij vandaag nog aan de slag? Deel dit artikel, inclusief jouw actiepunten, via sociale media met #ActieVoorRegeneratie. Samen creëren we een wereld vól leven, hoop en toekomstperspectief.

Op zoek naar meer positieve verhalen over hoe we in actie kunnen komen voor de Aarde? Schrijf je dan in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Zo mis je niks én je krijgt ons laatste e-magazine cadeau.

Header: De header-afbeelding hebben we gemaakt aan de rand van boerderij Bodemzicht. Het laat mooi het verschil tussen regeneratieve landbouw (Bodemzicht, links) en reguliere landbouw (rechts) zien