Wonen in een earthship is ultra ecologisch. En het kan ook in Nederland

Een earthship is veel meer dan alleen een duurzaam thuis. Deze eco-woningen verwarmen en verkoelen zichzelf, vangen water op en zuiveren het, creëren duurzame energie, bestaan grotendeels uit ‘afval’ en produceren hun eigen voedsel. Je vindt ze inmiddels overal ter wereld, in welk klimaat dan ook. Maar hoe werkt een earthship precies? En hoe is het om er in eentje te wonen? Ik vroeg het Annemieke van Dongen, die in Olst in een ecologisch dorp van 24 ‘aardehuizen’ woont.

In de jaren ’70 ontwierp de tegendraadse architect Michael Reynolds de allereerste earthship. Geïnspireerd door het afvalprobleem en het gebrek aan betaalbare woningen creëerde hij bakstenen uit lege blikjes en huizen van ‘afval’. Sindsdien heeft Michael het design verfijnd tot wat de earthship vandaag de dag is: een zelfvoorzienend huis, gemaakt van klei, autobanden en lege glazen flessen. En dat alles volledig geïnspireerd op de principes van moeder Aarde:

1) Natuurlijke en hergebruikte materialen

Afval bestaat niet in de natuur, maar is een menselijke uitvinding. Om deze reden worden earthships gebouwd van hergebruikte en natuurlijke materialen. Jaarlijks worden wereldwijd miljoenen autobanden weggegooid of verbrand. In een earthship dienen ze – nadat ze met klei zijn gevuld en omhuld – als bakstenen. Van lege flessen worden glas-in-lood-achtige ramen gemaakt die de huizen een magische sfeer geven. En zelfs het metaal van oude wasmachines vind je soms terug in de daken.

Dit circulaire denken en doen heeft naast het verminderen van de afvalberg nog vele andere voordelen. De muren van klei en autobanden houden warmte vast (zie het volgende principe). En doordat de muren zo sterk zijn, is een betonnen fundering in principe overbodig.

De muren van een earthship zijn opgebouwd uit autobanden en klei

2) Zelfregulerende temperatuur

In een earthship heb je geen energie nodig om de ruimte te verwarmen en te verkoelen. Iedere kamer van deze zelfregulerende eco-woning is omringd door drie muren. Door de hoge dichtheid en dikte zijn deze in staat zijn om thermische massa (oftewel: warmte en koelte) vast te houden. De vierde kant van iedere kamer is gericht op de voorkant van de earthship: een glazen wand op het zuiden.

In de herfst, winter en lente staat de zon relatief laag, waardoor die overdag door de ramen schijnt en de thermische massa in de muren en vloer verwarmt. ’s Avonds, wanneer de temperatuur lager is dan de temperatuur van de opgeslagen warmte in de vloer en muren, laat het huis de warmte los. In de zomer staat de zon daarentegen hoog in de lucht, waardoor de woning koel blijft. De muren slaan de koelte op en houden de temperatuur in de earthship stabiel. Natuurlijke ventilatie draagt tevens bij aan de verkoeling. Overal vind je ventilatiepoorten die je kunt openen en sluiten, zelfs onder de vloer.

3) Een earthship sluit de watercyclus

Vanwege droogte en vervuiling wordt schoon water een steeds schaarser goed. Om deze reden vangt ieder earthship regen- en smeltwater op. Via het dak wordt het water naar een centrale tank geleid, waar het wordt gefilterd en via zonne-energie wordt verwarmd. Vervolgens wordt het water gebruikt om te douchen en de (af)was mee te doen.

Iedere druppel water die op het dak van een earthship landt, wordt vier keer gebruikt

Dit zogenaamde grijze water wordt na gebruik niet naar het riool afgevoerd, maar komt aan de voorkant van de earthship terecht, waar speciale planten het water zuiveren totdat het schoon genoeg is om het toilet mee door te spoelen (hetgeen in Nederland gemiddeld 30 tot 40 liter drinkwater per persoon per dag zou schelen!). Het doorgetrokken water komt in een conventionele septic tank terecht, die buiten de earthship overloopt in een stuk grond waar planten het water zuiveren en opnemen. Iedere druppel water die op het dak van een earthship valt wordt door deze processen gemiddeld vier keer gebruikt.

4) Voedselproductie

Vlak achter de zuidelijke glazen wand vind je binnenin de meeste earthships een langwerpige biologische ‘moestuin’. Hier produceren bewoners niet alleen verse groentes, fruit en kruiden, maar wordt ook een deel van het water gezuiverd (zie het vorige punt).

Door in de belangrijkste basisbehoeften van mensen te voorzien, maken deze op de natuur geïnspireerde woningen een autonoom en duurzaam bestaan toegankelijk voor iedereen.

Vlak achter de glaswand kun je in een earthship perfect voedsel verbouwen. Een soort kas dus, maar dan zonder energieverbruik én middenin je huis

5) Duurzame energie

Als het op energie aankomt, is een earthship extreem efficiënt. Vanwege de thermische verwarming en verkoeling zijn elektrische kachels en airconditioning overbodig. En het daglicht van de (dak)ramen zorgt ervoor dat je minimaal hoeft bij te lichten. Alle apparaten die nog wel energie gebruiken, zoals pompen en de koelkast, zijn geselecteerd op hun zuinige karakter. Door dit alles verbruikt een earthship ongeveer 25 procent van de elektriciteit die een regulier huishouden verbruikt. En die energie wordt – afhankelijk van de locatie – via zonnepanelen en/of een kleine windmolen opgewekt.

Wonen in een earthship in Nederland

Door in de belangrijkste basisbehoeften van mensen te voorzien, maken earthships een autonoom en duurzaam bestaan toegankelijk voor iedereen. Van Bolivia, Uruguay en Zuid-Afrika tot Frankrijk, Australië en de Filipijnen: overal ter wereld vind je inmiddels exemplaren.

“Je hoeft echt geen hippie te zijn om in een aardehuis te wonen”

Ook in Nederland begint de beweging voet aan de grond te krijgen. Zo staat er in Olst een ecologisch dorp met 24 aardehuizen, allemaal geïnspireerd op Reynold’s earthships. “Wonen in een aardehuis is honderd keer comfortabeler dan wonen in een normaal huis”, vertelt Annemieke van Dongen, die zes jaar geleden haar eigen aardehuis bouwde en sindsdien onderdeel is van het Overijsselse ecodorp. “Door de natuurlijke materialen is het altijd behaaglijk en voel je je ook binnen verbonden met buiten. Maar je hoeft echt geen hippie te zijn om in een aardehuis te wonen. Ook wij hebben gewoon Wi-Fi.”

Het eco-dorp in Olst. Foto door: Florijn de Graaf voor Vereniging Aardehuis Oost-Nederland

Net even anders

“Sinds de ontwerpfase hebben de aardehuizen een hele ontwikkeling doorgemaakt, want je moet je aan de Nederlandse richtlijnen houden”, legt Annemieke uit. “Dit betekent bijvoorbeeld dat een muur niet scheef mag zijn, waardoor je muren van klei en autobanden zonder betonnen steunpilaren eigenlijk niet op z’n plek kunt houden. Na twaalf huizen op die manier gebouwd te hebben, hebben we daarom besloten om de rest van de muren van stro en klei te maken.”

“De volgende generatie ziet hier iedere dag hoe het anders kan. Dat zal hele mooie dingen opleveren”

Ondanks dat de aardehuizen in Olst net iets anders in elkaar zitten, hebben de eco-woningen veel van dezelfde voordelen als een origineel earthship. “Zodra er ook maar een beetje zon is, kan de kachel vanwege de glaswand uit, ook in de winter”, aldus Annemieke. “Onze energierekening is hierdoor zo’n 2,50 euro per maand. Bovendien gaat er in het hele dorp geen regendruppel naar het riool. Daarnaast hebben we een natuurlijk zuiveringssysteem waardoor grijs water schoon terugspoelt naar het oppervlaktewater.”

Gemeenschap

Het feit dat de aardehuizen in Olst niet op zichzelf staan, maar onderdeel zijn van een gemeenschap, stelt de bewoners in staat om een groter verschil te maken. Zo runnen de buren samen een moestuin, zijn ze bezig met de aanleg van een voedselbos en worden kleding en spullen eindeloos gedeeld en doorgegeven. Daarnaast kun je zo nu en dan meeliften op de duurzame projecten van een buur, zegt Annemieke. “Iemand heeft bijvoorbeeld een oplaadpunt op zonne-energie voor elektrische auto’s gebouwd. En een andere buur bestelt eens in de zoveel tijd verpakkingsvrije boodschappen voor het hele dorp.”

Nieuw normaal

De kinderen van Annemieke en de andere bewoners groeien hierdoor op in een ‘nieuw normaal’: een mini-samenleving waarin harmonie tussen mens en natuur centraal staat. “Toen mijn dochter naar de middelbare school ging en voor het eerst vrienden mee naar huis nam, zeiden die tegen haar: ‘Je had helemaal niet verteld dat je híer woont.’ Waarop zij antwoordde: ‘Hoezo, dit is toch een heel normaal huis?’ Die volgende generatie ziet hier iedere dag hoe het anders kan. Dat zal hele mooie dingen opleveren.”

Op zoek naar meer verhalen over een eco-positieve levensstijl? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons laatste e-magazine!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 2 april 2021. Laatste update: 24 november 2023