Zomergesprek met Hans Alma: zinvol werken doe je zo

In onze reeks Zomergesprekken interviewen we mensen die iets bijzonders doen op weg naar een duurzame en sociale samenleving. We spreken hoogleraar humanisme en coach Hans Alma over zinvol leven en werken. Want: “We hebben dringend visies op goed leven en samenleven nodig.”

Het leven van Hans Alma staat in het teken van zingeving. Ze doceerde dit eerst fulltime als hoogleraar psychologie en zingeving aan de Universiteit voor Humanistiek (UvH) en tegenwoordig parttime aan de Vrije Universiteit Brussel. Ze stopte in 2018 met fulltime hoogleraar zijn, omdat ze veel tijd kwijt was aan bestuur en management en het miste om bezig te zijn met zingevingsvraagstukken in de praktijk. Daarom is Hans een coachingsbureau begonnen. Nu staat ze weer in direct contact met mensen en kijken ze samen naar de vraag: ‘Wat gaat er naar je hart?’. Hans: “Mensen verlangen naar ‘zin’. In mijn praktijk laat ik mensen reflecteren op de vragen: Hoe wil ik mijn leven vormgeven? Doe ik de dingen die ik wil doen in het licht van mijn beeld van goed leven?”

Hoe is je interesse voor zinvol leven en werken ontstaan?

“Mijn moeder was gelovig. Mijn vader wist het niet. Dat zette mij aan het denken: wat is geloof? Wat betekent dat? We leven nu in een spannende tijd. Mensen hebben een minder vaste maatschappelijke positie en religie kent geen vaste plek meer in onze samenleving. Dus als het op zingeving aankomt, moeten we dat zelf vormgeven.”

Missen we daarin iets?

“Religies geven een gemeenschappelijke taal voor zingevingsvraagstukken. Doordat religies nu meer naar de achtergrond verdwijnen denk ik dat we een taal missen om met elkaar in gesprek te gaan over zingeving. Waardoor het ook niet meer vanzelfsprekend is om daar met elkaar over te praten. Dat betekent niet dat we terug moeten naar het oude, maar eerder dat we met elkaar moeten zoeken naar een nu aansprekende taal. Zodat we niet helemaal op onszelf zijn aangewezen als het op zingeving aankomt. Dat kan tot uitdrukking komen in boeken of trainingen, maar ook in poëzie en kunst.”

Wat is de noodzaak om hier mee bezig te zijn?

“Waar je geen taal voor hebt, verdwijnt uit het zicht. We leven in een samenleving waarin veel op je afkomt, je snel wordt afgeleid en aangezet wordt tot consumptie. In deze context is het niet zo makkelijk om stil te staan bij wat er in jezelf gebeurt: wat jij nou echt waardevol vindt in het leven. Een gevolg van zo’n soort samenleving is een groeiend aantal depressies en burn-outs.”

“Voor mij was mijn burn-out een directe aanleiding om mijn koers te verleggen. Ik wilde minder managen en meer inhoudelijk werk doen. De reden voor een burn-out verschilt per mens. Maar het belangrijkste is om in rust te kunnen reflecteren op de vraag: wat vind jíj de moeite waard? Als je dat antwoord vindt is de kans op een burn-out kleiner. In mijn werk begeleid ik mensen om hun eigen antwoord op deze vraag te vinden.”

Welke vragen kom je veel tegen in je praktijk?

“In organisaties zie ik vaak dat mensen zich afvragen hoe het werk dat ze nu doen nog aansluit bij hun oorspronkelijke keuze voor het werk. Mensen die in de zorg en het onderwijs werken moeten veel administratief werk doen, waardoor ze minder toekomen aan het werk dat aansluit bij hun eigen waarden. Ze zijn dan op zoek naar hoe het werk dat ze doen weer zinvol voor ze kan worden. Wat ze kan inspireren en motiveren om met plezier naar het werk te gaan.”

Op je website heb je het over het belang van het trainen van aandacht en verbeelding. Wat bedoel je daarmee?

“De ervaring van zin hangt nauw samen met aandachtig kijken naar de wereld om ons heen. We kijken vaak functioneel naar andere mensen. We vragen ons af: ‘wat kan de ander voor mij betekenen?’ ‘Welk ‘nut’ heeft zij of hij voor mij?’ Die manier van kijken heeft invloed op onze ervaring van zin. Want door op een instrumentele manier met elkaar om te gaan, voelen we ons minder verbonden met elkaar.”

“In de onderzoeken die ik voor de UvH heb gedaan, heb ik ook ontdekt dat verbeeldingskracht belangrijk is bij de ervaring van zin. Met dit vermogen kunnen we ons voorstellen waar we naartoe zouden willen, zodat we helderheid krijgen over de richting die we op willen gaan.”

Wat is een voorbeeld van een oefening die je gebruikt in de praktijk om ‘aandacht en verbeeldingskracht’ te oefenen?

“Door naar kunst te kijken, kan je je aandacht trainen. Als ik een training geef aan organisaties begin ik vaak met het laten zien van een kunstwerk en vraag ik wat de deelnemers zien. Met elkaar gaan we dan in gesprek over de manieren waarop mensen kijken. Zo ontstaat een reflectie op hoe we eigenlijk als mensen van elkaar verschillen en wat de eigen manier van kijken zegt over onszelf. Dat kan helpen om op een andere manier met situaties op de werkvloer om te gaan. In plaats van zo snel mogelijk een probleem op te lossen, leren ze met aandacht te kijken naar de specifieke situatie. En dan pas te handelen. Door die afstand zien ze weer nieuwe mogelijkheden.”

Waar moeten we volgens jou naartoe?

“In de politiek zijn de financiële overwegingen doorslaggevend in beslissingen. Ik denk dat we in plaats van te focussen op economische waarde, stil moeten staan bij de vragen wat is goed leven en hoe willen we de samenleving vormgeven? Ik denk dat we dringend visies op goed leven en samenleven nodig hebben. We kunnen met elkaar op zoek gaan naar wat voor ons van waarde is in een situatie, welke bronnen ons voeden en inspireren, en hoe we dat tot uitdrukking brengen in op de toekomst gerichte mogelijkheden. Daarom pleit ik voor meer ruimten waarin men kan reflecteren op die vragen. Dat kan overal, bijvoorbeeld in een buurthuis, moskee of universiteit. Zo kunnen we er met elkaar achter komen wat er voor ons écht toe doet.”

Wat adviseer je onze lezers?

“Probeer met aandacht om je heen te kijken. Je hoeft niet ver te zoeken of gigantisch te veranderen. Maar weer oog hebben voor wat de moeite waard is in je leven. Dat je de rijkheid ziet van je omgeving, bij jezelf en in de wereld.”

Meer van deze serie:

• Zomergesprek met Saskia Mulder: zo hebben we maar een halve aarde nodig
• Zomergesprek met Thijs Launspach: werk kan ook uit
• Zomergesprek met Annick Mantoua: zo houden we steden leefbaar
• Zomergesprek met Hermien Buis: een eerlijke en duurzame kledingstijl is makkelijker en leuker dan je denkt
• Zomergesprek met Jelmer Mommers: zo komen we van die klimaatdepressie af
• Zomergesprek met Lodewijk Hoekstra: waarom we onze tuin moeten laten verrommelen
• Zomergesprek met Titia Hoogendoorn: zo kom je in een complexe politieke wereld van dat machteloze gevoel af
• Zomergesprek met Joep Sins: bij @ease wordt het taboe op psychische klachten de wereld uitgeholpen
• Zomergesprek met Zetje In: dankzij deze vrouwen is racisme en discriminatie nu verplichte kost op school

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 29 augustus 2019. Laatste update: 26 juli 2021