Kapitalisme is de onuitgenodigde party pooper in ons leven. Zo laten we ons niet gek maken
Het kapitalisme heeft de vervelende gewoonte om zich overal mee te bemoeien. Vooral met zaken waar het niets mee te maken heeft. Spiritualiteit, natuur, ouderschap, liefde en schoonheid bijvoorbeeld. Zo zorgen we dat de belangrijke zaken des levens van ons blijven.
Ben je onzeker over je ouder wordende huid, dan word je tijdens een willekeurige fietstocht of zap-avond meerdere malen aangemoedigd om rimpels weg te masseren met welke verjongingscrème dan ook. Vind je het moeilijk om liefde te vinden, dan blijkt er gewoon een deodorant te zijn die al je zorgen wegneemt. Voel je je schuldig over je CO2-voetafdruk, dan is er een uitgebreide duurzame markt waar je terecht kunt. Ben je opzoek naar jezelf, dan zijn er edelstenen, duizenden boeken en wierook-soorten om je dichterbij jezelf te brengen.
We trappen er allemaal wel eens in: het kapitalisme. Maar vaker wel dan niet, vermarkt het alles wat ons lief is en gaat de essentie der dingen daardoor verloren. Spiritualiteit, natuur, ouderschap, liefde en schoonheid behoren juist niet tot de categorie ‘markt’, maar tot belangrijke zaken zonder prijskaartje. Om voor zowel onszelf als de Aarde te consuminderen, is het zaak dat we de mechanismen, manipulaties en trucjes van marketeers doorzien. Namelijk: inspelen op onze onzekerheden.
In plaats van te kopen, kunnen we onzekerheden – die zijn getriggerd door een willekeurige scroll-sessie op Instagram – wat zachtheid, liefde en compassie geven en besluiten dat onze eigenwaarde niet afhankelijk is van wat we kopen. We zijn meer waard dan dat. Zo laten we ons niet meer misleiden:
‘Groene groei’, hebben ze bedacht
Het hele duurzaamheids-verhaal is natuurlijk helemaal niet aantrekkelijk voor degenen die bezig zijn met (meer) geld verdienen. Dus is de boel in een kapitalistisch jasje gegoten en wordt er met leuzen als ‘groene groei’ gestrooid. Wat je gerust een contradictio in terminis kan noemen, want duurzaamheid gaat over consuminderen of zelfs niet consumeren, zo lang mogelijk doen met grondstoffen en deze hergebruiken. Duurzaamheid wil juist ‘niet groeien’ en herstellen wat het kapitalistische gedachtegoed kapot heeft gemaakt. ‘Groene groei’ is dus een soort wanhopige poging van het kapitalisme om zichzelf te redden.
Laat je niet gek maken en kies voor níet consumeren in plaats van wel. Je ecologische voetafdruk wordt er niet kleiner op als je je hele inboedel vervangt voor een duurzamere variant, maar alsnog onnodig veel grondstoffen verbruikt (denk aan lithium voor je elektrische auto). Ga vooral terug naar de kern en kijk naar wat je écht nodig hebt, de rest is ruis en kan je laten liggen.
Met deze tips zijn groene keuzes niet langer duur en in dit artikel lees je meer over de voldoening van ‘back to basic’. Volg ook onze hoofdredacteur Nadine – die vanaf 1 september 2022 een jaar lang niks nieuws koopt – voor nog meer inspiratie.
Spiriwiri komt niet van buitenaf
De Keuringsdienst van Waarde ontdekte dat de stenen van de Moonsisters – oftewel de zusjes Lexmond – neppe varianten bevatten. Maar zij zijn zeker niet de enigen: de stenen-markt barst van de nepheid. Wie zich begeeft in het spirituele circuit wordt al snel slachtoffer van marktwerking: doordat de vraag naar spiritualiteit de afgelopen jaren is gestegen, is het aanbod in spirituele producten ook gestegen. Het kapitalisme begon zich ermee te bemoeien omdat het mogelijkheden van een afzetmarkt zag, maar edelstenen, yogamatjes, wierook en agenda’s met een maancyclus kunnen nooit de spirituele behoefte van mensen vervullen.
Het leuke is dat je voor spiritualiteit helemaal niet je portemonnee hoeft te trekken. De kern van de hele bedoeling is namelijk naar binnen keren en luisteren naar wat er gebeurt: hoe je emoties bewegen en welke kronkels je hoofd maakt. Bewustwording kost geen drol. En voor stenen en lekkere geurtjes kun je van de weelde van de natuur genieten. Op het strand, in het bos of bij een meer liggen allerlei inheemse stenen die qua helende werking niet onder doen aan een Jade of Rozenkwarts wanneer je deze zelf aan de steen toekent. Je bent er in ieder geval zeker van dat je nieuwe inheemse steen geen onderdeel is van een marketingstrategie of afkomstig is uit mijnen waar mensen voor een hongerloontje werken en elke dag hun leven riskeren.
En voor lekkere geurtjes hoef je niet bij te dragen aan ontbossing van ‘palo santo’ in Zuid-Amerikaanse landen. Want onze natuur zit bomvol met bijvoet, lavendel, rozemarijn, salie, tijm en dennennaalden en deze kan je prima gebruiken als smudge stick of ter vervanging van wierook.
Tijdloze kleding
Iemand heeft ergens in de geschiedenis bedacht dat we kleding niet alleen nodig hebben voor functionele doeleinden, maar ook om onze voor meer informatie hierover kijk deze documentaire: https://www.youtube.com/watch?v=eJ3RzGoQC4s uit te drukken. Dat is een leuke hobby, maar het heeft er ook voor gezorgd dat we meer kleren bezitten dan we kunnen dragen. En met de hoeveelheid kleren die je nodig hebt om vier verschillende seizoenen door te komen, kun je alsnog je identiteit uitdrukken. De sleutel is om je niet gek te laten maken door de mode-industrie en jezelf een vaste kledingstijl aan te meten. Want mode rouleert gewoon – we zijn van de jaren ‘50 naar nu gegaan en toen weer opnieuw begonnen. Dus er is een grote kans dat jouw jaren ‘70 stijl over een paar jaar gewoon weer ‘in’ is.
Ouderschap zonder kapitalisme
Sinds momfluencers Instagram domineren, lijken babyproducten een booming business te zijn. Er zijn mega populaire draagzakken die voor vierhonderd euro over de toonbank gaan. Flessenrekjes, duizenden verschillende crèmepjes, rompertjes met geinige teksten erop, een baby-spa en ga zo maar door. We kopen allerlei producten voor nieuwe mensjes, maar gebruiken die maar voor een korte tijd. Want baby’s zijn niet zo lang baby. En eigenlijk hebben pasgeboren mensjes vooral liefde, rust, veiligheid en eten nodig. De rest is bijzaak.
Marketeers lijken in te spelen op de onzekerheden van nieuwe ouders. En bieden ze met alle ruis-producten de mogelijkheid om die onzekerheid af te kopen. Hoe dan ook: een goede ouder ben je niet als je alle babyproducten in huis haalt die op de markt verkrijgbaar zijn. Baby’s worden al eeuwen geboren dus tweedehands kun je de essentiële zaken vinden. Of maak ze gewoon zelf, zoals een draagdoek van een lapje stof.
De natuur vermeerdert zichzelf
Sinds kamerplanten weer ‘hip’ zijn (in de jaren ‘70 waren ze dat ook), lopen de tuincentra binnen. Het leuke is, voor een gatenplant, olifantenplant, pannenkoekenplant of welke plant dan ook hoef je zeker niet te consumeren, want je kan ze gewoon stekken. De meeste planten willen namelijk groeien en zichzelf uitbreiden. Sommige planten vermeerderen zichzelf in de pot en anderen kun je – door ze op de juiste plek af te knippen en in het water te zetten – dupliceren. Je kan full pull anarchistisch gaan en in Intratuin gratis-stekjes verzamelen óf van de planten van je buren, oma of vriend een stekkie nemen.
Voor zaden hoef je ook niet naar het plaatselijke tuincentrum. Ze zijn namelijk overal. Vanaf eind augustus beginnen bloemen hun zaden te verliezen en kun je wat uit een perkje meenemen voor je eigen bloementuin. Maar niet alleen bloemen: voor je gehele moestuin kun je zelf pompoenzaden, paprika-zaden, courgette-zaden, doperwten-zaden – en ga zo nog maar even door – oogsten. Feitelijk hoef je gewoon nooit meer zaden te kopen. Want de natuur wil vermeerderen, je hoeft haar alleen maar een handje te helpen.
Superfoods haal je niet uit een potje
Als donderslag bij heldere hemel waren daar ineens ‘superfoods’: gojibessen, inca-bessen, macapoeder en açaïpoeder. Ze kwamen van ver met een flink prijskaartje en zijn simpelweg een kapitalistisch misleidend hoogstandje. Onnodig, want onze inheemse flora en fauna bevat super veel super-eten. En misschien is dat zelfs wel beter voor onze inheemse darmflora. Brandnetel-zaadjes zijn bijvoorbeeld erg gezond en groeien overal. Dennentoppen, duizendblad en ander onkruid uit de natuur kun je prima wildplukken en gebruiken als super-eten. Boerenkool was een superfood in Amerika en groeit met gemak in een plantenpot op je balkon. En gojibessen hebben we ook in Nederland, maar noemen we boksdoorn en groeit in het wild.
Je was al mooi
“Als rimpels en harige oksels de norm zijn, dan hoef je daar niks voor te kopen. Bedrijven laten ons constant twijfelen aan onze natuurlijke staat van zijn, alleen maar om meer geld te verdienen”, vertelt Marieke Eyskoot. Om deze reden begon ze de beweging Sustainability Against Shame. En dat is precies het ding: marketeers hebben baat bij onze schaamte en onzekerheden, versterken ze en buiten ze uit. Daar verdienen ze geld mee, maar onderaan de streep wordt er niemand gelukkiger van: jij niet, je naasten niet en de Aarde al helemaal niet. De eerste stap is dus onze onzekerheid over ons uiterlijk ontmantelen. We zijn mens, geen goden en hoe we ook geboren zijn, we zijn mooi zoals we zijn. De dure kapitalistische producten van beauty-merken hebben we niet nodig.
De tegencultuur – die simpeler wil leven, dichterbij de natuur wilt staan en vooral veel zelf wil maken – groeit. We zien haar in Tiny Houses, mensen die boer worden, cottagecore of hun academische carrière verruilen voor een leven als timmerman. Maar – we hadden het kunnen verwachten – het kapitalisme eigent ook deze tegencultuur toe in de vorm van influencers, reclamecampagnes en producten voor ‘een simpel leven’. Laten we ervoor zorgen dat we dit keer het kapitalisme herkennen als de onuitgenodigde party pooper die het is en deze de deur wijzen. Het leven is zoveel rijker wanneer niet alles wat ons lief is vermarkt wordt.
Meer lezen over hoe we het kapitalisme in ons dagelijks leven kunnen ontmantelen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine!
Oorspronkelijk gepubliceerd op 8 september 2022. Laatste update: 4 april 2023.
