Zomergesprek met Zetje In: dankzij deze vrouwen is racisme en discriminatie nu verplichte kost op school

In onze reeks Zomergesprekken interviewen we mensen die iets bijzonders doen op weg naar een duurzame en sociale samenleving. We spreken Lakiescha, Veronika en Sohna over hun initiatief ‘Zetje in’ om racisme en discriminatie verplicht te behandelen op school. Want: “Discriminatie is aangeleerd, dus kan je ook afleren.”

Lakiescha (20), Sohna (19) en Veronika (19) startten op 4 juni 2020 een petitie om ‘racisme en discriminatie al op jonge leeftijd tegen te gaan.’ De moord op George Floyd had een grote impact op de mentale gezondheid van de drie vriendinnen: “Het is extra pijnlijk als iemand die op je vader lijkt vanwege racisme vermoord wordt.” Om zich niet machteloos te voelen vroegen ze zich af wat zij konden doen om iets in Nederland te veranderen. Ze dachten groots en besloten dat het onderwijssysteem moest veranderen. Zodat racisme bij de wortels wordt aangepakt.

Meer dan 60.000 mensen ondertekenden de petitie. PvdA, GroenLinks en PvdD diende vervolgens een motie in om deze thema’s op te nemen in het nieuwe curriculum. Dit voorstel is met 125 stemmen door de tweede kamer aangenomen. Dat betekent dat basisscholen en middelbare scholen racisme en discriminatie verplicht moeten behandelen. De drie vriendinnen zijn dolblij. Voor hen betekent dit het begin van het einde van institutioneel racisme, van een reeks onderhuidse racistische mechanismen. Met een team van 25 experts uit het onderwijs zijn ze aan de slag gegaan om de doelstellingen van ‘Zetje in’ te realiseren.

Wat brengt het jullie om hiermee bezig te zijn?

Sohna: “Heel veel. Je hoort vaak kleine opmerkingen. Niemand is echt straight out racistisch, maar alle kleine opmerkingen over je huidskleur bij elkaar opgeteld is veel. Lang dacht ik dat ik de enige was in mijn omgeving die hier last van had. Maar nu zoveel mensen hiermee bezig zijn en we ook echt een oplossing vinden voor dit probleem voelt het als een enorme opluchting.”

Sohna

Veronika: “Ik denk dat we echt veel hebben geleerd de afgelopen tijd. Als we iets willen veranderen in de samenleving, dan kunnen we dat gewoon. Met z’n allen staan we zo sterk. Het is zo fijn dat we zoveel positieve reacties krijgen op ons initiatief. We worden er gewoon een beetje emotioneel van.”

Jullie willen dat scholen racisme en discriminatie verplicht behandelen. Wat zouden jullie het liefst aan jonge mensen willen meegeven?

Sohna: “Diversiteit en rolmodellen. Het is belangrijk om jezelf gerepresenteerd te zien in kinderboeken, films en poppen. Dat je bijvoorbeeld ook een prinsesje hebt met een afro. Alle prinsesjes hadden stijl blond haar, en de mooie meisjes in tienerfilms en de president waren allemaal wit. Degenen waar ik me dan mee moest identificeren waren de heksen met onhygiënisch haar of van die professoren die hun vinger in het stopcontact staken. Dat is waar je jezelf onbewust toch aan gaat linken. Omdat het kleine dingen lijken, vinden mensen het moeilijk om te begrijpen. Dan denken ze: ‘wat zeur je nou om een kinderboekje’. Maar dat is echt belangrijk. Als je vanaf jongs af aan alleen maar witte hoofdrolspelers ziet, creëer je vooroordelen en stereotypes. En racisme bestaat uit vooroordelen. Verander je dat, dan heeft dat een groot effect.”

Lakiescha: “‘Waarom ben ik niet blank en waarom heb ik geen stijl haar,’ dacht ik vroeger. En dat komt veel voor onder zwarte kindjes. Wat is er aan de hand, dat je op die leeftijd wenst dat je een andere huidskleur hebt? Dat je het gevoel hebt dat als je die huidskleur hebt, het dan beter gaat. Je bent zo jong. Het zorgt voor een identiteitscrisis voor jonge kindjes van kleur. En witte kindjes die zichzelf alleen maar gerepresenteerd zien gaan zich onbewust superieur voelen. Wanneer we boeken, films en helden diverser maken, kunnen zwarte kindjes ook trots zijn op hun huidskleur en voelen witte kindjes zich minder superieur.”

Lakiescha

Veronika: “We willen over het ongemak stappen. Heel veel kinderen die nare opmerkingen naar hun hoofd geslingerd krijgen, durven dat nooit te zeggen tegen een leraar. We willen dat het veilig wordt voor kinderen om het erover te hebben. En ze zo samen kunnen leren en groeien.”

Sohna: “Voor veel mensen is het een gevoelig onderwerp. Sommige mensen zeggen ‘ik ben geen racist’. En anderen zeggen: ‘ik vind het niet fijn om in de slachtofferrol geduwd te worden’. Voor iedereen is het wel iets pijnlijks.”

In een gesprek met jullie oude geschiedenisleraar gaat het erover dat geschiedenisboeken op de middelbare school nu alleen het Europese perspectief behandelen. Jullie zouden graag meerdere perspectieven meenemen in de geschiedenisboeken. Wat biedt dat ons allemaal?

Sohna: “Laatst zag ik een filmpje waarin mensen werd gevraagd of ze de naam van de J.P. Coenstraat zouden willen veranderen. Die mensen zeiden ‘nee nee, dat hoeft niet te veranderen’. En op een gegeven moment vroeg de interviewer ‘er komt dus ook een Hitlerstraat, wat vinden jullie daarvan?’ Dat vond iedereen wel erg ver gaan.”

Veronika: “Als je vanuit verschillende perspectieven de geschiedenis benadert dan kom je dichterbij de waarheid. De verteller vertelt het vanuit de positie die het meest voordelig is voor diegene. Dus als je het vertelt vanuit de Gouden Eeuw dan krijg je een heel ander verhaal, dan wanneer je het vertelt vanuit de tot slaaf gemaakte mensen. Als je verschillende perspectieven biedt, dan ontstaat een beter beeld van wat er echt is gebeurd. Dat stopt het eurocentrism: veel mensen denken onbewust dat Europa de savior is van andere continenten.”

In de ideale situatie, hoe ziet de Nederlandse samenleving er dan uit volgens jullie?

Lakiescha: “Dat we met elkaar kunnen leven zonder probleem. Mensen doen net alsof dat heel moeilijk is. Maar het is helemaal niet zo moeilijk om buren te hebben die een andere kleur hebben, of collega’s met een migratieachtergrond. Of weet ik veel wat. Het is letterlijk niet zo moeilijk.”

Sohna: “In de ideale situatie, hoeven we geen discussies meer te hebben over racisme. Dan zijn er geen woorden meer als white privilege en is positieve discriminatie niet meer nodig.

Veronika: “En dan heeft iedereen vanaf het begin gelijke kansen, en voelt niemand zich buitengesloten vanwege iets waar ze geen invloed op hebben. We leren dat de verschillen tussen mensen oké zijn.”

Veronika

Denken jullie dat dit een kantelpunt is?

Sohna: “Dat denk ik wel, iedereen raakt er nu wel op een manier bij betrokken.”

Veronika: “Mensen hebben de tijd nodig om te veranderen. Wij willen het beter doen voor de huidige en komende generatie(s) die anders denkt. Iedereen kent wel iemand met een andere huidskleur. We hoeven de meeste mensen geeneens over te halen, zo fijn. We worden zelfs benaderd door de politiek. Het is tijd!”

Wat is jullie advies aan onze lezers die graag iets willen doen tegen racisme?

Lakiescha: “De twee belangrijkste dingen zijn: communicatie en kennis. Praat met elkaar en voornamelijk met racistische mensen. En educate yourself: het is belangrijk dat je van alles op de hoogte bent. Kijk op withuiswerk.nl, kijk documentaires, luister podcast en lees boeken, zoals ‘Hallo witte mensen’.”

Veronika: “Probeer hier zo actief mogelijk mee bezig te zijn. Zeg er wat van als iemand een racistische opmerking maakt. Het meest effectieve is om het er met een open houding over te hebben. Vraag waarom iemand dat zegt en geef de ruimte aan die persoon om erover na te kunnen denken. Anders heeft het een averechtse werking. Maar je mag ook wel echt aantonen dat je het niet oké vindt.”

Meer van deze serie:

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 14 juli 2020. Laatste update: 15 juli 2021