Wat als… we de Welzijnseconomie zouden omarmen?

Onze door groei geobsedeerde economie laat iedere dag een spoor van vernieling achter. Waar meer welvaart ooit resulteerde in vooruitgang, draagt het nu vooral bij aan het gapende gat tussen arm en rijk. Intussen zucht moeder Aarde iedere dag dieper. Maar wat zou er gebeuren als we de Welzijnseconomie van Katherine Trebeck zouden omarmen? In dit artikel neemt eindredacteur Nadine Maarhuis je mee in haar utopie.

Twee jaar geleden bezocht ik Sunseed Desert Technology: een internationale gemeenschap in het zuiden van Spanje. Ondanks de extreme droogte slaagden de dertig jongvolwassenen erin om in harmonie samen te leven met de natuur. Alles wat ze deden – zoals het verbouwen van hun eigen voedsel – was duurzaam, en in veel gevallen zelfs regeneratief. Zo restaureerden de bewoners bijvoorbeeld gezamenlijk het landschap in de nabije omgeving. Daarnaast gold er binnen Sunseed een strikte gedragscode: voor (non)verbaal geweld, discriminatie, racisme, egoïsme, ongelijkheid en onbegrip was geen plaats. Voor respect, inclusiviteit, dialoog, inlevingsvermogen, gelijkheid en altruïsme juist wel.

Eén van de regels van Sunseed Desert Technology

Op naar de Welzijnseconomie

Geïnspireerd door gemeenschappen als Sunseed, waar het vooropstellen van welzijn resulteert in grote sociale en ecologische rijkdom, besloot de Nederlandse overheid eind 2021 de Welzijnseconomie te omarmen. Om zo na de coronapandemie een nieuw normaal te creëren.

Nadat de overheid grootschalig had aangekondigd voortaan niet welvaart, maar welzijn op de eerste plaats te zetten, haalde het kabinet Katherine Trebeck naar Nederland. Dagenlang vroegen Kamerleden, CEO’s en burgemeesters de welzijnseconoom het hemd van het lijf. Ook sprak de regering met inheemse leiders van over de hele wereld om zich te laten inspireren door hun visie op het concept ‘welzijn’. Samen kwamen zij tot een plan waarmee we een economisch systeem kunnen creëren dat onze kwaliteit van leven niet langer bedreigd, maar verrijkt.

1 januari 2022 – Weg met het bnp

De eerste stap? Weg met het bruto nationaal product. Op 1 januari 2022 verving de overheid het bnp door een Welzijnsindex. Het bnp geeft immers een vertekend beeld van maatschappelijk succes. Zo zijn landen die zich kenmerken door economische ongelijkheid én ecologische misstanden groot in bnp. Daarnaast zit de maatstaf vol perverse prikkels: wanneer mensen in hun gemeenschap een veilig, gezond en gelukkig leven leiden, zie je dit niet terug in het bnp, omdat je daar niks voor hoeft te consumeren. Terwijl je het wél in het bnp terugziet als mensen in het ziekenhuis terechtkomen, hun auto in de prak rijden of schade hebben aan hun huis na een heftige storm.

In de nieuwe Welzijnsindex is geld niet langer een doel op zichzelf, maar een middel om sociale en ecologische vooruitgang te creëren. Een sociaal, vitaal en duurzaam Nederland, dat is de stip op de horizon. Om burgers, bedrijven, gemeenten en provincies in staat te stellen én aan te moedigen om hier een bijdrage aan te leveren, nam de overheid naast het afschaffen van het bnp begin 2022 de volgende maatregelen:

1) Geen minimum, maar een leefbaar loon

Alle bedrijven zijn verplicht om hun werknemers boven de 21 jaar een zogenaamd leefbaar loon te betalen, ook wel een ‘living wage’ genoemd. Dit betekent dat niet langer het minimumloon, maar het loon dat je nodig hebt om fatsoenlijk rond te kunnen komen de norm is. In grote steden geldt een hoger leefbaar loon dan in de rest van het land, omdat het leven daar duurder is. Door deze maatregel hoeven mensen zich minder zorgen te maken over geld, wat hun mentale en fysieke welzijn tegemoetkomt.

2) Weg met de ‘schuld-industrie’

Een half miljoen Nederlandse huishoudens zit vast in een web van schulden. Velen van hen komen hierdoor in een overlevingsstand terecht. Met stress, depressies, ziekteverzuim, relatieproblemen en fraudegevoeligheid als gevolg. Om dit op te lossen worden alle schulden tot 100.000 euro per direct kwijtgescholden. Ook zijn gigantische boetes die schulden snel laten oplopen niet langer toegestaan.

3) Gratis (preventieve) zorg én kinderopvang voor iedereen

De zorgverzekering én het eigen risico worden afgeschaft, waardoor zorg weer gratis wordt. En dat niet alleen: iedereen krijgt jaarlijks een preventief zorgbudget van 1200 euro. Zodat je iedere maand honderd euro in je mentale en fysieke welzijn kunt investeren. Voorkomen is nu eenmaal veel beter én goedkoper dan genezen. Ook kinderopvang wordt gratis, om ouders meer vrijheid te geven en in de toekomst een toeslagenaffaire te voorkomen.

4) Een nieuw belastingsysteem

Sociale ondernemingen zoals i-did en bedrijven met een zogenaamde B-corp status zoals Triodos bank krijgen belastingkorting. Logisch, aangezien zij hun commerciële succes gebruiken om sociale en ecologische vooruitgang te creëren en daarmee actief bijdragen aan een hogere Welzijnsindex. Daarentegen worden vervuilende bedrijven extra belast. Net als de allerrijksten. Ook gaat de belasting op arbeid omlaag en de belasting op grondstoffen omhoog. Zo worden bedrijven gestimuleerd circulair te werk te gaan.

5) Weg met ecocide

Ecocide wordt strafbaar. Want zodra CEO’s, ministers en presidenten strafrechtelijk vervolgd kunnen worden voor de misdaden die ze tegen de natuur begaan, verandert alles.

6) Regeneratieve landbouw

Voor alle reguliere boeren komt er een pot met geld om de overstap te maken naar biologische, biodynamische of regeneratieve landbouw. Ook komt er een speciale omschakelsubsidie waarmee boeren hun weilanden om kunnen toveren tot voedselbossen. Met als doel de connectie tussen mens en voeding te herstellen, biodiversiteit een flinke boost te geven en een veerkrachtig landbouwsysteem te creëren.

7) Welzijn boven bureaucratie

Bureaucratische rompslomp die in de weg staat van sociaal of ecologisch welzijn, wordt afgeschaft. Hierdoor worden alternatieve woonvormen als tiny houses of het aanleggen van voedselbossen beter realiseerbaar en wordt innovatie gestimuleerd. Ook de sociale en natuurinclusieve zelfbouwrevolutie kan hierdoor op gang komen.

8) Onderwijs in harmonie met de Aarde

We leven in een wereld waarin de balans tussen mens en natuur volledig zoek is. Dit komt omdat we van jongs af aan geconditioneerd worden om onszelf boven de natuur te stellen en onderdeel te zijn van een economisch systeem dat gericht is op oneindige groei. In het onderwijs van de toekomst leren we onze kinderen regeneratieve praktijken te omarmen en worden scholen als NOW School de norm in plaats van de uitzondering.

9) Burgerparticipatie

En last but not least: alle burgers krijgen jaarlijks een budget van 2000 euro om in het welzijn van hun gemeenschap te investeren. Van het vergroenen van je stad tot het creëren van geluksmomenten voor mensen met dementie: alles is mogelijk, als het in jouw omgeving maar voor meer welzijn zorgt.

Ongelooflijke boost

Al deze maatregelen maakten ontzettend veel los. Door de invoering van het leefbare loon, kregen tienduizenden mensen van de een op de andere dag eindelijk ‘genoeg’ geld op hun rekening gestort. Zorgen over huur, boodschappen en schoolspullen verdwenen hierdoor als sneeuw voor de zon. Bovendien bezorgde de kwijtschelding van problematische schulden honderdduizenden Nederlanders een schone lei. Zij konden na jarenlang alleen bezig te zijn geweest met overleven eindelijk weer naar de toekomst kijken.

Door het preventieve zorgbudget begonnen mensen zich meer te focussen op hun eigen welzijn. Van fysiotherapie en pilates om die chronische rugpijn te tackelen tot meditatie en haptotherapie om stress en depressies op te lossen; eindelijk werd dit voor iedereen toegankelijk, in plaats van alleen voor de ‘lucky few’. Geïnspireerd door Dr. Goodfood kozen veel mensen er daarnaast voor om hun preventieve zorgbudget uit te geven aan verse biologische voeding. Om zo hun immuunsysteem een welverdiende boost te geven.

Bedrijven en boeren

Het strafbaar stellen van ecocide en het nieuwe belastingsysteem brachten een flinke verschuiving van de mindset teweeg. De toekomstbestendigheid van bedrijven hing altijd al samen met hoe duurzaam ze zich gedroegen. Maar door de nieuwe maatregelen werden zij gedwongen om zich hier ook op de korte termijn mee bezig te houden. Vervuilen en verspilling waren nu immers een dure grap. En dus gingen een heleboel CEO’s en managers terug naar de tekentafel.

Boeren reageerden veelal enthousiast op de nieuwe plannen. Eindelijk werd hen niet alleen langer verteld dat ze natuurinclusief te werk moeten gaan, maar kregen ze ook de handvatten om de benodigde transitie in gang te zetten.

Aan de slag

Ook de burgers waren volledig in hun nopjes. Niet langer stond de ‘ijzeren kooi van bureaucratie’ hen in de weg om welzijn te creëren. De aanvragen voor wormenhotels in buurten, tiny house-gemeenschappen rondom steden, schoolmoestuinen en voedselbossen op braakliggende terreinen vlogen hierdoor binnen. Vanwege het burgerparticipatiebudget werden niet alleen dit soort ecologische, maar ook sociale projecten in gang gezet. Mensen kwamen massaal in actie tegen eenzaamheid, bijvoorbeeld door buurtrestaurants te openen en spelletjesavonden te organiseren.

Vijf jaar later: welkom in de Welzijnseconomie

Het is 1 januari 2027 en we leven inmiddels vijf jaar in de Welzijnseconomie. Welzijnseconoom Katherine Trebeck had gelijk: zodra je deze nieuwe economie omarmt, verandert alles. Het is als een positief sneeuwbaleffect dat niet meer te stoppen is.

Als ik om me heen kijk, zie ik steden die niet langer ontworpen zijn voor auto’s en consumptie, maar voor fietsers en gemeenschappen. In iedere buurt zijn bruisende moestuinen en buurthuizen vol diversiteit en gezelligheid te vinden. En doordat we niet langer beperkt worden door bureaucratische rompslomp, zijn we creatiever en innovatiever dan ooit. Zo worden leegstaande kelders en kantoorpanden in steden tegenwoordig gebruikt als indoor farms. Restaurants, bedrijfskantines en andere horecagelegenheden leveren hun sinaasappelschillen, koffieprut en andere groene reststromen in bij lokale circulaire hubs, waar ze vervolgens worden omgetoverd tot nieuwe producten. En voedselbossen? Die vind je tegenwoordig bovenop parkeerplaatsen, in stadsparken en zelfs drijvend op rivieren.

Ook bedrijven hebben flinke stappen gezet. Zo hebben grote vervuilers hun CO2 uitstoot vrijwel allemaal gehalveerd, en soms zelfs tot een derde teruggeschroefd. Ook is het aantal B-corps en sociale ondernemingen met tienduizenden toegenomen. Deze bedrijven zijn inmiddels financieel een stuk veerkrachtiger, omdat het huidige belastingstelsel hen niet langer benadeelt, maar impact beloont.

Leven in verbinding

En de mensen? Die voelen zich meer verbonden met zichzelf, anderen en hun omgeving. Het aantal burgercoöperaties is vertiendubbeld. Door het leefbare loon en het preventieve zorgbudget zijn mensen vitaler dan ooit. Ze bewegen meer, eten beter, hebben minder stress en zijn liever voor zichzelf. Ook wonen ze vaker in woongroepen of samen in tiny house gemeenschappen. Om zo de zorg voor kinderen, de moestuin en het avondeten te delen en elkaars leven te verrijken.

Kortom: het is ons gelukt om een economisch systeem op poten te zetten dat past bij de menselijke natuur én die van Moeder Aarde. En dat is na een wereldwijde pandemie, waarin de hele wereld ruim een jaar lang op losse schroeven stond, alles wat we onszelf kunnen én zouden moeten wensen.

Op zoek naar meer inspirerende verhalen en utopieën? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine.