Alles wat té groot is, loopt uit de hand. Zo maken we de economie weer lokaal

Door economieën te lokaliseren, kunnen we mens en natuur helen, weet Helena Norberg-Hodge. Met Local Futures bouwt ze aan een wereld waarin lokaal het nieuwe globaal is: “Op lokaal niveau kun je de behoeften van de gemeenschap en de Aarde weer centraal stellen, in plaats van de verlangens van grote bedrijven.”

Stel je een economisch systeem voor dat vrijwel volledig lokaal is. We weten waar onze spullen vandaan komen en onze levensbehoeften – zoals voeding en energie – vervullen we in de regio. Verpakkingen zijn hierdoor vrijwel overbodig geworden en onze uitstoot is sterk gedaald. Natuurlijk zijn er uitdagingen, maar we werken samen met de elementen, elkaar en de natuur, en dat maakt gezond en gelukkig.

Na zich jarenlang in de kracht van lokaal verdiept te hebben weet auteur, filmmaker en oprichter van Local Futures Helena Norberg-Hodge dat we van dit droombeeld realiteit kunnen maken. Zodra dingen zich op een menselijke schaal afspelen, verdwijnen destructieve praktijken namelijk als vanzelf. Een ‘multipliereffect van oplossingen’, noemt Helena dit. “Alle crises komen voort uit ons geglobaliseerde economische systeem dat veel te veel macht heeft gegeven aan corporate hebzucht. Door die macht terug te geven aan lokale bewoners en bedrijven kunnen we onze samenlevingen transformeren. Geen enkele weldenkende gemeenschap zou – zoals onze overheid wél doet – immers concluderen: ‘Oh, we vervuilen het water en nu wordt het verkocht in flesjes, en we hebben het bos gekapt, dat is vooruitgang voor onze gemeenschap.’”

“In een lokaal voedselsysteem kun je de prijs van het meest voedzame en biologische eten verlagen, terwijl de winst voor de boer enorm toeneemt”

Het globale voedselsysteem…

Neem voedsel. Om maar met de deur in huis te vallen: Het huidige globale voedselsysteem is volledig ontspoord. Het Verenigd Koninkrijk exporteert jaarlijks 270 miljard liter melk en importeert 170 miljard liter. Argentijnse peren worden verpakt in Thailand en verkocht in de Verenigde Staten. En de helft van alle Alaskaanse vis wordt verwerkt in China, om vervolgens weer teruggestuurd te worden naar Amerikaanse supermarkten. Al dit heen en weer gesleep betekent dat ons voedsel verpakkingen en chemicaliën nodig heeft om ‘vers’ te blijven. En omdat boeren voor de wereldmarkt produceren, worden ze gedwongen steeds verder op te schalen, met monoculturen, pesticiden en bio-industrie als gevolg.

…versus het lokale voedselsysteem

Halen we voedselproductie dichterbij huis, dan verandert alles. Helena: “Diversiteit komt tot bloei. Mensen maken zich niet langer druk over of iedere wortel wel even groot is, omdat ze al pratende met boeren ontdekken dat onbespoten voedsel er zo uitziet. Dus opeens bevinden boeren zich in een situatie waarin de markt hen aanmoedigt om te doen wat de natuur nodig heeft.”

“In de meeste supermarkten krijgt de boer minder dan tien procent van de verkoopprijs, terwijl ze op boerenmarkten zo’n 80 procent ontvangen, soms zelfs meer”, gaat Helena verder. “Dit betekent dat je de prijs van het meest voedzame én biologische voedsel kunt verlagen terwijl de winst voor de boer enorm toeneemt.”

“We moeten onszelf veel bewuster met elkaar verbinden, niet alleen op een niet-competitieve manier, maar op een diep ondersteunende manier”

Tel daarbij op dat in lokale voedselsystemen: 1) Boeren in contact staan met consumenten en zo hun voorkeuren leren kennen, 2) voedselkilometers drastisch afnemen, 3) de noodzaak voor plastic verpakkingen zo goed als verdwijnt (omdat voedsel niet langer beschermd hoeft te worden tijdens ellenlange transporten), 4) voedselverspilling afneemt omdat boeren producten die er niet ‘perfect’ uitzien ineens wel kunnen verkopen en 5) boodschappen doen zoveel fijner is. Helena: “Een vriendin vertelde laatst dat ze iedere week naar drie boerenmarkten gaat vanwege de sfeer. Het is levendig, je ziet overal ouders met hun kinderen en op de meeste boerenmarkten zijn er kansen voor lokale muzikanten en ambachtsmensen.”

Helena aan het werk op een boerderij in haar gemeenschap. Foto door: Local Futures

Zo creëren we een lokale wereld

Naast het ondersteunen van lokale voedselsystemen – bijvoorbeeld door boerenmarkten te bezoeken of lid te worden van een Community Supported Agriculture programma – is er nog veel meer dat je kunt doen om van lokaal het nieuwe globaal te maken. Helena geeft tips:

1) Spendeer en investeer je geld lokaal

• Koop lokaal: Hoe langer geld in de lokale economie circuleert, hoe meer lokale bewoners, burgerinitiatieven en bedrijven het bereikt. Dus wanneer je iets nodig hebt (nieuw of tweedehands), vraag jezelf af: waar kan ik dit in mijn gemeenschap vinden?
• Sluit je aan bij een ‘support your locals’ campagne: Deze campagnes maken mensen bewust van de verborgen sociale en ecologische kosten van ‘goedkope’ consumptiegoederen die aan de andere kant van de wereld worden gemaakt, en motiveren consumenten daarmee om hun inkopen lokaal te doen. Zelfs als dat íets meer uitgeven betekent.
• Omarm gemeenschapsmunten: Veel steden, dorpen en organisaties hebben lokale munten, tijdbanken en zogenaamde LETS (Local Exchange Trading Systems) gecreëerd: uitwisselingssystemen waaraan alleen lokale bewoners en bedrijven kunnen deelnemen. Deze alternatieve vormen van geld stimuleren de lokale economie en zorgen ervoor dat mensen met weinig ‘echt’ geld ook kunnen meedoen aan het gemeenschapsleven.
• Investeer in je regio: Investeer je geld niet in uitbuiting en vervuiling, maar in projecten en bedrijven die sociale en ecologische winst creëren voor jouw regio, bijvoorbeeld via Oneplanetcrowd.

2) Regel je basisbehoeften dichtbij huis

• Ga voor lokale energie: Net zoals het logisch is om voedsel dichtbij consumenten te produceren, is het ook logisch om energie dichtbij gebruikers te genereren. Door lid te worden van een lokale energiecoöperatie, of er zelf eentje te starten, draag je bij aan een wereld zonder enorme energienetwerken die grond en hulpbronnen opslokken. Bovendien betekent investeren in gedecentraliseerde energiebronnen minder (politieke) macht voor corporate energiegiganten.
• Wonen in gemeenschappen: Ondanks dat lokale overheden nog steeds veel aanmoediging nodig hebben om regels te veranderen en projecten van de grond te krijgen, ontstaan op steeds meer plekken ecologische gemeenschappen waarin mensen in harmonie met elkaar en de natuur leven. Op Global Ecovillage Network Nederland vind je een eco-dorp bij jou in de buurt.

3) Stimuleer plaatsgebonden onderwijs en zorg:

• Regeneratief onderwijs: In plaats van kinderen voor te bereiden op een lokaal bestaan en hen de tools te geven om regionale uitdagingen op te lossen, stomen standaard curricula kinderen klaar voor een toekomst in het geglobaliseerde economische systeem. Gelukkig erkennen steeds meer ‘alternatieve scholen’ het belang van vrijheid en creativiteit, natuureducatie en klassen met scholieren van alle niveaus. Door je kind(eren) voor zo’n school op te geven of onderwijspioniers met je tijd en skills verder te helpen, kunnen we regeneratief onderwijs een boost geven.
• Preventieve gezondheidszorg: Alhoewel conventionele zorg altijd een belangrijke rol zal blijven spelen, valt er een wereld te winnen door preventieve, holistische en natuurlijke behandelvormen en medicijnen – die niet gecontroleerd worden door grote farmaceuten – meer ruimte te geven.

4) ‘Moeder’ de wereld om je heen:

• Herstel de Aarde: We hebben onze ecosystemen dusdanig beschadigd dat we inmiddels op een punt zijn gekomen waar we mensen nodig hebben om onze bodem, biodiversiteit, rivieren en het klimaat te herstellen. Dus ‘moeder’ de wereld om je heen, bijvoorbeeld door een guerrilla gardener te worden of je eigen tuin om te toveren tot mini-natuurgebiedje.

Heb je de smaak te pakken en wil je meer tips? Bekijk de Localization Action Guide.

Met beleid voor de wereld

Om wat Helena noemt ‘kleine schaal op grote schaal’ te creëren, moeten dit soort bewegingen van onderaf samengaan met top down actie. “Overheden hebben grote bedrijven via vrijhandelsverdragen carte blanche gegeven, en zo oneerlijke concurrentie voor lokale ondernemers gecreëerd. We hebben internationale beleidsmaatregelen nodig die macht decentraliseren en ervoor zorgen dat corporates die zich destructief gedragen het in hun zakken gaan voelen.”

“Kleinschalige ecologische productie is arbeidsintensief, en op dit moment wordt arbeid flink belast. Door hulpbronnen, energie en vervuiling zwaarder te belasten dan arbeid kunnen we deze disbalans herstellen”, legt Helena uit. “En door niet langer fossiele brandstoffen en industriële landbouw, maar duurzame energie en lokale voedselproductie te subsidiëren, kunnen we een wereld creëren waarin globale productieketens, monoculturen en bio-industrie ook financieel onhoudbaar worden.”

Van een ik- naar een wij-mentaliteit

“Zoveel van onze neerslachtige gevoelens, mentale worstelingen en angsten ontstaan doordat we vastzitten in een systeem dat ons tegen elkaar opzet. Zelfs jonge kinderen confronteren we op school continu met concurrentie en onzekerheid. We moeten onszelf veel bewuster met elkaar verbinden, niet alleen op een niet-competitieve manier, maar op een diep ondersteunende manier”, aldus Helena.

“Er is ons altijd verteld dat we trots moeten zijn op onze individualiteit, maar uiteindelijk wil ieder mens liefde ontvangen. En dat is oké. Het is oké om te voelen dat je anderen nodig hebt. Wanneer we bereid zijn om hier binnen onze gemeenschappen openlijk over te praten, kunnen we onszelf helen terwijl we tegelijkertijd samen het systeem vernieuwen en zo ook de wereld om ons heen helen.”

Op zoek naar meer verhalen over inspirerende economische denkers? Lees ons interview met eco-feminist Vandana Shiva en welzijnseconoom Katherine Trebeck. En vergeet je niet in te schrijven voor onze nieuwsbrief, dan krijg je ons laatste e-magazine cadeau!

Headerbeeld door: Local Futures

Oorspronkelijk gepubliceerd op 25 oktober 2021. Laatste update: 10 april 2022