Wat als we allemaal een basisinkomen hadden? Een utopisch kijkje in de toekomst

Gratis geld voor iedereen. Wat zou het heerlijk zijn om elke maand een vast bedrag op je rekening te krijgen waarmee je kunt voorzien in al je basisbehoeften. We nemen je mee in een basisinkomen-utopie: “Het inzicht bekruipt ons dat we elkaar nodig hebben en dat we samen een mooiere wereld kunnen creëren.”

“Mijn grootste bron van stress is geld”, zegt mijn vriend. We praten daar vaker over: de impact die geld heeft op onze gemoedstoestand. En dat is soms niet misselijk. Beiden zijn we net afgestudeerd en wonen nog met huisgenoten. Onze huur is de helft van ons inkomen. Wat overblijft gaat op aan leven: eten, zorg, de kat, boeken en de horeca.

Met geld is het eigenlijk altijd de vraag of er genoeg van is. Dat is niet gek, want het hele economische systeem is gebaseerd op schaarste. En dat is stressvol. Het kan je bij de keel grijpen en niet meer loslaten. Want misschien wil je wel iets heel anders gaan doen met je leven, maar kan dat niet doordat je vastzit aan een hypotheek. Of wil je niet meer met iemand samen zijn, maar ben je financieel afhankelijk van diegene. Daarom is het idee van een basisinkomen zo aantrekkelijk. Elke maand een vast bedrag om te kunnen voorzien in je basisbehoeften: geen stress, geen zorgen en meer vrijheid. Buiten de praktische mogelijkheid van zo’n basisinkomen ben ik benieuwd hoe zo’n samenleving eruit zou kunnen zien. Ik laat mijn fantasie de vrije loop en neem je mee in een basisinkomen-utopie.

De eerste dag

Het is 1 september 2021. Ik lig half wakker in mijn slaapkamer en voel de warmte van de zon door het raam. Het lijkt een normale dag, maar als ik mijn ogen iets verder open, besef ik het de eerste dag is dat het basisinkomen wordt ingevoerd. Alle 12 miljoen volwassen inwoners van Nederland krijgen rond negen uur 760 euro op hun bankrekening gestort en alle kinderen 380 euro. Mensen die de AOW leeftijd hebben bereikt en mensen die meer zorg nodig hebben krijgen nog net iets meer. Het was lang de vraag waar de 155 miljard per jaar voor het basisinkomen vandaan zou moeten komen. Gelukkig zijn mensen innovatief en heeft de regering de laatste miljarden bij elkaar weten te schrapen. We zijn allemaal ontzettend dankbaar dat de regering deze stap heeft durven zetten.

‘Als mensen geen geld meer hoeven te verdienen, dan worden ze lui,’ werd lang gedacht. Nu denk ik niet dat veel mensen, met alle hoge kosten waar ze mee te maken hebben, volledig kunnen leven van 760 euro. De meesten van ons zullen nog steeds wat moeten bijverdienen. Maar mocht je zo verstrikt zitten in een bullshit job of gewoon even rust nodig hebben, dan heb je altijd de mogelijkheid om een tijdje te teren op je basisinkomen. Dat is er gewoon en gaat niet meer weg. “Eindelijk wat meer vrijheid”, verzucht ik als ik mijn bed uitstap. Ik begin aan mijn dag, de eerste dag van het basisinkomen.

Lui of meer energie?

Het idee dat mensen lui worden als ze gratis geld krijgen is een interessante. Het gaat uit van een negatief mensbeeld. Namelijk, dat wij mensen parasiteren op de samenleving als we de kans krijgen. En dus dat we een incentive nodig hebben, in dit geval geld, dat ons een schop onder onze kont geeft. Angst om geen geld te hebben en niet in onze basisbehoeftes te kunnen voorzien, wordt dan ingezet om mensen aan het werk te zetten. Dat is wel een mager mensbeeld. En als we Rutger Bregman mogen geloven; niet waar. Want de meeste mensen deugen en willen wél aan de slag voor hun omgeving. We zijn zingevende wezens en willen ons leven niet zomaar aan ons voorbij laten gaan.

Ik begin aan mijn ontbijt. De afgelopen maanden, sinds het nieuws dat het basisinkomen er echt gaat komen, heb ik een lijstje gemaakt met dingen die ik altijd al heb willen doen, en nu ook kan gaan doen. Met 760 euro heb ik mijn belangrijkste kosten gedekt: huur en eten. Om mijn zorgverzekering en telefoonabonnement te kunnen betalen heb ik nog 100 euro nodig. En als ik gebruik wil maken van de horeca, een cinevillepas wil hebben, een paar keer per week naar yoga ga en nog een potje om wat te sparen, kom ik uit op nog eens 200 euro per maand. In totaal moet ik nog 300 euro verdienen om een beetje lekker te leven. Daarvoor hoef ik veel minder te werken en heb ik zeeën van tijd om andere dingen te doen. Ik haal mijn ‘wat ik ga doen met het basisinkomen’- lijstje er even bij:

• De stad vergroenen: perkjes met bloemen en kruiden aanleggen door de hele stad, bomen planten en geveltuinen maken met mijn buurtgenoten.
• Sowieso zou ik meer met de buurt willen doen. Sommige buren ken ik nauwelijks. Ik zit te denken om een buurtmoestuin op te richten in het plantsoentje tegenover ons.
• Met mijn oma op pad. Nu ze veel pijn heeft zou ik graag meer tijd willen hebben om haar te helpen in de tuin en haar huis schoon te maken.
• Zelfzorg: in plaats van tien minuutjes in de ochtend, twee uur zitten voor zelfcompassie en meditatie. Ik wil een nieuwe cursus beginnen. Bijvoorbeeld: wildplukken, droomanalyse of een opleiding volgen tot ‘geweldloze communicatie’-coach.
• Mijn eigen huis bouwen. Dat kan een tiny house zijn, maar het liefst een earthship. Met meer tijd kan ik op zoek gaan naar een plek om dit te realiseren en mensen vinden die dit ook zien zitten.

Ik geloof niet dat we luier worden. Wat ik zelf op dit moment voel is meer energie om het leven voor mezelf, mijn omgeving, de dieren en de natuur een stukje mooier te maken. Mijn ontbijt is op ik ga de deur uit. Eens even kijken hoe de eerste dag met basisinkomen er op straat uitziet.

Twee maanden later

Het werkt echt als een tierelier. Mensen hebben hun bullshit job opgezegd en zijn iets gaan doen wat er voor hen toe doet. Een vriendin van mij is gekapt met haar negen-tot-vijf-baan in de marketing en is een campagne begonnen voor de gelijkheid van alle rassen en geslachten. Ze trekt langs scholen en gaat in gesprek met leerlingen over deze kwesties. “Echt wonderbaarlijk wat er dan gebeurt”, vertelde ze laatst. “Je ziet de inzichten binnenstromen en de oude aannames wegvloeien bij die kinderen.” Ze is tevreden en draagt bij aan de samenleving.

Langzaam maar zeker verandert er iets in de mentaliteit van mensen. Ik zie het op straat, in het OV, in de supermarkt, op het terras, overal. De concurrentie en argwaan is getemperd. We zien de ander niet meer als een potentiële vijand van onze veiligheid en financiële zekerheid. Juist niet. Het inzicht bekruipt ons dat we elkaar nodig hebben en dat we samen een mooiere wereld kunnen creëren. Eentje waarin mensen, dieren en natuur floreren. We hoeven elkaar niet af te troeven om een plek te verwerven in de wereld; we mogen er gewoon zijn en precies dat doen wat goed voelt.

Een andere belangrijke verschuiving is dat we van een gevoel van ‘te weinig’ nu een gevoel hebben van ‘er is genoeg voor iedereen’. Ons hele financiële systeem was gebaseerd op schaarste. En dat creëerde stress, angst en burn-outs. Met het basisinkomen komen we erachter dat die schaarste helemaal niet bestaat. Er is een overvloed aan alles. Aan tijd, energie, geld en middelen om te voorzien in onze basisbehoeften en de dingen te doen die we leuk vinden. We krijgen elke maand een vast bedrag en daarmee de vrijheid om te doen wat we willen, om vanuit ons hart te gaan leven, samen met de wereld. Mensen gaan daardoor geven, in plaats van nemen. Ze geven tijd en energie aan ouderen, familieleden, vrienden, hulpbehoevenden, beschermde natuurgebieden en dieren.

Samen met mijn buren ben ik een buurtmoestuin aan het realiseren, zodat we in maart onze eerste groenten kunnen gaan zaaien. In de straat waar ik woon hebben we al flink wat stenen weggehaald, zodat we daar groen kunnen laten groeien. De gemeente is enthousiast en helpt ons met het inkopen van struiken en vaste planten. Bij mij voor de deur staan nu wintervaste Hortensia’s. Het hele straatbeeld verandert met elke nieuwe plant die erbij komt. En de gezichten van mensen veranderen mee: rustiger, vrolijker en energieker.

Een jaar later

Het is 1 september 2022. Wat een jaar was het. Ik heb mensen zien opbloeien die tegen een depressie aan zaten te hikken, steden zien verbeteren en de relatie tussen mens en natuur zien herstellen. Ik voel zoveel meer verbinding met de mensen om mij heen. Mijn behoefte hieraan was groter dan ik mij in eerste instantie realiseerde. Het groen overheerst de baksteenkleur in onze straat en met een aantal mensen ben ik bezig mijn earthship droom te realiseren. We hebben al een stuk grond gevonden en zijn bezig met het bouwplan. Mensen geven steeds meer onvoorwaardelijk aan elkaar. Van aandacht en liefde tot maaltijden en meubilair. Ik bewonder de mensheid. Zij is niet slecht of zelfingenomen, zo blijkt. Zij is zorgzaam en liefdevol, zodra zij de juiste voorwaarden heeft.

Dat heeft de regering nu ook door. Daarom wordt het basisinkomen verhoogd naar 1200 euro per volwassen inwoner van Nederland en 600 euro voor kinderen. Kinderen blijken trouwens ook extreem goed te zijn in het verstandig uitgeven van hun geld. Juist omdat zij nog een tijdje op deze planeet moeten rondhuppelen en zich bewust zijn van de catastrofale gevolgen van het ‘oude’ systeem. Hele projecten zijn opgezet om steden te vergroenen en de energietransitie nu echt door te voeren. Die verhoging van het basisinkomen is de bevestiging van iets dat we altijd al wisten: geef mensen vertrouwen en vrijheid en ze worden creatieve wezens.

Minder stress

De burn-out-cijfers en psychische klachten (zoals angststoornissen, depressies en eenzaamheid) zijn gedaald, zo blijkt uit onderzoek van het CBS. Voor het basisinkomen had 17 procent van onze bevolking last van burn-outklachten. Dat is nu gedaald naar negen procent. In 2018 waren er 463.000 mensen in behandeling voor een angststoornis, dat zijn er nu 214.000. Dus meer dan de helft minder. En de eenzaamheid-gevoelens zijn ook flink gereduceerd. In 2019 had één op de tien volwassen en een derde van de 75-plussers last van eenzaamheid. Nu is dat verdwenen. Bijna niemand voelt zich meer eenzaam, want iedereen heeft tijd en energie om met elkaar te zijn.

Ik zie mijn oma nu zoveel meer. Beiden genieten we van de tijd die we samen doorbrengen. Ze heeft zich vaak eenzaam gevoeld, vertelde ze laatst. Maar ze merkt een groot verschil nu iedereen niet meer zo aan het rennen is. Mensen komen haar opzoeken en zijn levendiger, liefdevoller en hebben meer aandacht in het contact. Zelf merk ik ook dat mijn gevoelens van angst en overprikkeling bijna verdwenen zijn. Ik kon zo bezig zijn met het goed willen doen om mijn plek te verwerven in de samenleving. We waren altijd op zoek naar bestaansrecht. Nu voelen we dat ons bestaansrecht niet afhankelijk is van wat we doen of wie we proberen te zijn. We zijn niet meer bezig met concurreren, presteren en controleren. We zijn gewoon aan het leven op deze planeet en dat is goed genoeg. Dat geeft zoveel vrijheid om vanuit onszelf te gaan leven. Om te zijn wie we zijn zonder stress.

De-polarisatie

We hebben ook al een hele tijd geen onderscheid meer gemaakt tussen linkse en rechtse politiek. Want wat blijkt; we willen allemaal hetzelfde. Of nou ja, niet allemaal hetzelfde, want ieder mens is anders en doet andere dingen in het leven. Maar de basis is hetzelfde: we willen eten, onderdak en de vrijheid om onszelf te mogen zijn en vanuit ons hart te leven. Als dat er is hoeven we niet meer in discussie over ‘dingen behouden zoals ze zijn’ of ‘dingen veranderen zodat het beter is’. We hebben ons gerealiseerd  dat verduurzaming zowel conservatief als progressief is. Het gaat namelijk om het behoud van de natuur en tegelijkertijd moeten we daarvoor structuren veranderen. De handen zijn ineen geslagen. Mark Rutte is nu inmiddels ook geen fulltime politicus meer. Hij heeft iemand ontmoet en samen zitten ze ergens op een mooie groene plek in Nederland te genieten van het leven. Zoals wij allemaal doen. Ik gun iedereen ter wereld dit gevoel.

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.