Onze oceanen zijn cruciaal voor al het leven. Dit is hoe we ze kunnen herstellen

Van de alsmaar groter wordende plastic soep tot vervuiling en overbevissing: onze oceaan heeft het flink te verduren. En dat terwijl de onderwaterwereld essentieel is voor ál het leven op Aarde. Gelukkig is het nog niet te laat om het tij te keren. Bij deze: vier oplossingen, inclusief tips om zelf bij te dragen. 

De Atlantische, Indische en Grote Oceaan bedekken 70 procent van het aardoppervlak. Samen vormen ze één groot systeem. Wat er voor de kust van de Verenigde Staten gebeurt, heeft invloed op de Noordzee, en andersom. Als mens zijn we nergens zonder dit unieke en buitengewoon diverse ecosysteem. Zo komt de helft van ons zuurstof uit de oceaan, absorbeert het jaarlijks meer CO2 dan tropische regenwouden en zijn ruim drie miljard mensen afhankelijk van de wereldzee als voedselbron.

Maar de oceaan is er slecht aan toe. Zestig procent van het wereldzee-oppervlakte is gedegradeerd of wordt op een niet-duurzame manier gebruikt. Als we niet snel rigoureuze stappen nemen, zullen er in 2050 nauwelijks tot geen koraalriffen meer zijn en zit er binnenkort meer plastic dan vis in de oceaan.

Tijd voor actie

Toch wijst wetenschappelijk onderzoek uit dat het nog niet te laat is om het tij te keren. Sterker nog: als we nu in actie komen, kan de oceaan binnen dertig jaar volledig herstellen. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Onder andere door de volgende vier transities in gang te zetten. En of je aan de kust woont of niet: iedereen kan bijdragen.

Van overbevissing naar duurzame vangst

De industriële visserij haalt structureel meer vis uit de zee dan erbij komt. Hierdoor zijn een derde van alle visbestanden op de wereld overbevist en worden alleen al in Europa negentig vissoorten met uitsterven bedreigd. Als we op deze manier doorgaan, zijn de zeeën en oceanen in 2045 leeg.

Daarbij komt dat de kilometerslange netten die over de zeebodem slepen alles op hun pad vernietigen. Ook komen er ‘per ongeluk’ allerlei andere dieren in de netten terecht, zoals haaien, schildpadden en vissoorten waarop de vissers het niet gemunt hadden. Duizenden dieren sterven hierdoor jaarlijks een zinloze dood. Bijvangst, noemen ze dat.

De oplossing voor dit probleem is relatief eenvoudig: we moeten met z’n allen minder én betere vis gaan eten. Zo hoeven vissers geen astronomische hoeveelheden binnen te halen om een goede boterham te verdienen en kunnen we tegelijkertijd de maritieme biodiversiteit beschermen.

Dit kun jij doen:

• Minder vis eten is de beste manier om overbevissing tegen te gaan. Dus omarm de plantaardige keuken en probeer de Visvrije Tonyn van De Vegetarische Slager, doe inspiratie op bij een veganistische supermarkt zoals Little Plant Pantry of maak je eigen veganistische sushi
• Toch een keertje vis? Kies dan voor een soort die niet bedreigd wordt én op een duurzame manier gevangen is, bijvoorbeeld van Fish Tales.
• Voor ieder visje dat je koopt, kun je er vrijwel zeker van zijn dat er andere vis voor verloren is gegaan omdat die ook per ongeluk gevangen werd. Door juist voor deze bijvangst (bijvoorbeeld van Good Fish Foundation) te kiezen, voorkomen we dat ze, eenmaal uit de zee gevist, worden verspild. Zo maak je niet alleen een vuist tegen de dalende visstand, maar ook tegen voedselverspilling.

Weg met de plastic soep

Wist je dat er meer dan vijf biljoen stukken plastic in de wereldzee rondzwerven? Dit komt doordat plastic nooit verdwijnt. Flesjes, rietjes, bekers, verpakkingen en visnetten: zodra het in het water belandt, breekt het langzaam af in steeds kleinere stukjes. En die micro- en nano-plastics komen via vissen uiteindelijk ook in ons eigen lijf terecht. Bovendien komen er jaarlijks honderden miljoenen zeedieren om het leven omdat ze plastic hebben gegeten of vast zijn komen te zitten in spooknetten.

En (helaas) is er meer. Zo heeft koraal dat met plastic is vervuild twintig keer meer kans om ziek te worden. Inmiddels zitten er ruim elf miljard stukken plastic op de riffen. En aangezien veel vissoorten koraal gebruiken als hun broedplek, raakt de voedselveiligheid van miljoenen mensen hierdoor in het geding.

Meebouwen aan een plasticvrije oceaan? Zo kun je aan de slag:

• Om de plastic soep een halt toe te roepen, moeten we een einde maken aan de constante toestroom van plastic. Dus: vermijd plastic verpakkingen, neem een linnen boodschappentas mee, zeg nee tegen single use plastics zoals rietjes, gebruik je eigen hervulbare waterfles en koffiekop, gebruik een plastic-vrij alternatief voor folie en doe je boodschappen voortaan bij een verpakkingsvrije supermarkt.
• Tijdens het wassen van synthetische materialen komen er microplastics vrij, die via jouw wasmachine in het oppervlaktewater en daarmee in de oceanen terecht komen. Kies dus zoveel mogelijk voor natuurlijke materialen en vermijdt nylon, acryl, polyester en fleece. Op zoek naar verantwoorde kleding? Project Cece heeft al het duurzame en eerlijke aanbod verzameld op één website.
• De minuscule plastic deeltjes die in producten zoals shampoo en tandpasta zitten komen via het oppervlaktewater in de oceanen terecht. Gelukkig kan het ook anders. Op Nudge, bij Zero Waste Nederland en in het boek ‘Doe het Zero’ vind je een hele lijst met recepten om voortaan jouw eigen verzorgingsproducten te maken. Geen zin of tijd? Bezoek Beat the Microbead voor een lijst met plasticvrije verzorgingsproducten die verkocht worden in Nederland.
• Ontpop jezelf tot een ware plastic held(in), net zoals Lilly!

Van vervuiling naar schoon

Niet alleen plastic, maar ook andere vervuilende stoffen zoals stikstof, fosfaat, olie, zware metalen en weekmakers ontregelen het leven onder water. Zo gaan er door een olielek al gauw duizenden vogels, vissen, planten en koraalriffen verloren.

Zo draag je bij aan een schonere oceaan:

• Dagje het water op? Vermijd het gebruik van jetski’s en andere boten die diesel in het water lekken en ga voor een kajak of paddleboard. Dat is niet alleen beter voor de oceaan, maar ook voor jouw conditie.
• Een overschot aan stikstof in zeewater zorgt voor overmatige algengroei, waardoor het zuurstofgehalte daalt en vissen sterven. In Nederland is de landbouw verantwoordelijk voor 61 procent van de stikstofuitstoot (onder andere door mest), het wegverkeer voor vijftien procent. Door vaker biologisch en plantaardig te eten én meer met de fiets of de trein te reizen bouw je mee aan een gezonde oceaan.
• De vrachtschepen die onze consumptiegoederen vervoeren veroorzaken niet alleen een ongelooflijke hoeveelheid watervervuiling, maar ook geluidsoverlast en luchtvervuiling. Minder consumeren, vaker kiezen voor tweedehands en meer lenen/ huren/ delen/ repareren zijn dus ook voor de oceaan een goed idee.
• Zeewier zuivert vervuild water, boost biodiversiteit, verrijkt het water met zuurstof en slaat CO2 op. Daarom leggen regeneratieve bedrijven als The Seaweed Farmers filterende zeewierboerderijen aan op plekken waar rivieren en zeeën (bijvoorbeeld vanwege zware industrie) wel wat hulp kunnen gebruiken. Door dit soort initiatieven te steunen, stel je hen in staat om op nóg meer plekken een verschil te maken.

Stop de verzuring

Ongeveer een derde van de CO2 die we uitstoten wordt door de oceaan opgenomen. Wanneer CO2 in water oplost, wordt er koolzuur gevormd, waardoor de zuurgraad van het water stijgt. Door onze uitstoot van broeikasgassen is de oceaan sinds de industriële revolutie zo’n dertig procent zuurder geworden.

De verzuring heeft verstrekkende gevolgen voor talloze organismen. Zo kunnen schelpdieren en zeesterren misvormd raken en kan hun skelet zelfs oplossen. Ook verbleekt en vernietigt zuur water koraalriffen, waardoor veel zeedieren hun natuurlijke leefomgeving verliezen.

Door onze CO2-voetafdruk te verkleinen kunnen we de verzuring van de oceaan een halt toeroepen. Bij deze wat tips:

• Meer plantaardig eten is misschien wel de makkelijkste (en lekkerste) manier om je CO2-voetafdruk te verkleinen. Doen dus!
• Wereldwijd verspillen we een derde van al ons eten. En dat drukt enorm zwaar op de Aarde. In ons e-magazine over voedselverspilling vind je alle tips en tricks die je nodig hebt om thuis nooit meer iets te hoeven weggooien.
• Over vliegen kunnen we kort zijn: het is super CO2 intensief. Pak waar kan dus de trein, fiets, kano, zeilboot of benenwagen.
• Wist je dat regeneratieve boerderijen CO2 opslaan in plaats van uitstoten? Doe je boodschappen voortaan dus bij een klimaatpositieve boer zoals Bodemzicht.

Op zoek naar meer verhalen over hoe je kan bijdragen aan het herstellen van de Aarde? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief, dan mis je niks!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 8 juni 2020. Laatste update: 7 juni 2021