Niet de ratio, maar een innerlijke transformatie kan Moeder Aarde redden

Decennialang zijn we om de oren geslagen met verontrustende cijfers en statistieken over de ecologische staat van de wereld. We wéten inmiddels dat Moeder Aarde belangrijk is. Toch raakt ons hart iedere dag verder vervreemd van de natuur. Door ons lichaam te herwaarderen kunnen we de kloof tussen onszelf en de Aarde dichten.

Toen ik zes jaar oud was keerde ik mijn spaarpot om. De collectant van het Wereld Natuur Fonds stond voor de deur, om de planeet te redden. Dus deed ik mee. Urenlang kon ik door kinderencyclopedieën over walvissen, dolfijnen en andere wilde dieren bladeren. En de gelukkigste momenten uit mijn jeugd bracht ik samen met mijn beste vriendin door op het strand, bos of in het beekje achter de boerderij van haar ouders in Frankrijk. Als kind kijken we met een pure blik naar de natuur. Overdonderd door de verwondering voor alles wat leeft, worden we als vanzelf verliefd op de Aarde. En doen we er alles aan om haar te beschermen.

De moeder der moeders

Buiten het Westen wordt er nog steeds zo naar de Aarde gekeken. Veel inheemse gemeenschappen treden de Aarde met een zekere heiligheid tegemoet. Ze wordt gezien als de moeder der moeders die al het wederzijds afhankelijke leven samenbrengt. Wij mensen zijn – net zoals alle andere levende wezens – een cel in haar lichaam. En alles is met elkaar verbonden. Vanuit dit holistische perspectief van inter-zijn is zorgen voor de natuur de enige logische stap, omdat zorgen voor de natuur automatisch zorgen voor jezelf betekent, en vice versa. Zo denken inheemse volken in alles wat ze doen zeven generaties vooruit en vragen ze zich bij iedere keuze af wat de lange termijn consequenties voor de Aarde zijn. Ondanks het feit dat op zo’n manier leven compleet rationeel verdedigbaar is, is dit vooral een intuïtief en emotioneel proces. Zorgen voor Moeder Aarde niet als ‘moetje’, maar omdat je je een destructieve manier van leven niet kunt én wilt voorstellen.

“We kunnen de problemen alleen oplossen als we van de Aarde gaan houden zoals we van onze geliefden doen”

Vervreemding

Inmiddels zijn de meesten van ons mijlenver van deze intrinsieke motivatie afgeraakt. We willen wel dat de Aarde leefbaar blijft, maar alleen als we daar niet teveel voor hoeven te veranderen. Begrippen (lees: mythes) als ‘groene groei’ worden dan ook steeds populairder. En de hele energietransitie is gestoeld op het idee dat we dezelfde hoeveelheid energie kunnen blijven gebruiken, zolang we het maar duurzaam produceren. Dat we vele malen minder moeten consumeren, onze ecologische voetafdruk niet alleen moeten compenseren maar vooral ook moeten verkleinen, en de ballen moeten hebben om volmondig ‘nee’ te zeggen tegen ontbossing, fossiele brandstoffen en de bio-industrie, wordt voor het gemak vergeten. Net zoals dat we de problemen alleen kunnen oplossen als we onszelf weer verbinden met de natuur. Zodat we van de Aarde gaan houden zoals we van onze geliefden doen.

Regeneratief

Gelukkig is er een steeds groter wordende groep pioniers die voorbij durven te gaan aan duurzaamheid (want dat betekent enkel: geen ecologische schade berokkenen) en zich focussen op regeneratief denken en doen. Zo is de boerderij Bodemzicht klimaatpositief, vergroot ieder kopje kruidenthee van Wilderland de Nederlandse biodiversiteit, zuiveren The Seaweed Farmers vervuild zeewater en zet ReNature regeneratieve landbouw wereldwijd op de kaart. Maar denk ook aan organisaties als Commonland, Justdiggit en Life Terra, die niet lukraak bomen planten, maar een vuist maken voor lange termijn landschapsherstel.

“Zodra we erin slagen om in ons eigen lichaam af te dalen en er daadwerkelijk één mee te worden, volgt de verbinding met de natuur vanzelf. Wij zíjn namelijk natuur.”

Biocentrisch wereldbeeld

Daarnaast proberen juristen, activisten en kunstenaars ervoor te zorgen dat we de deur naar het Antropoceen voor eens en voor altijd achter ons dichttrekken. Jarenlang hebben we onszelf boven de natuur geplaatst. Door ons huidige idee van hiërarchie los te laten en alle levende wezens gelijke rechten te geven, kunnen we de harmonie herstellen. Deze beweging, geïnspireerd door The Parliament of Things van socioloog Bruno Latour, groeit met de dag. De Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland kreeg in 2017 bijvoorbeeld als eerste rivier ter wereld dezelfde wettelijke status als een mens. En in Ecuador is de levenswijze Sumak Kawsay (ook wel ‘Buen Vivir’ genoemd), die de gemeenschap en ecologie centraal stelt, in de grondwet opgenomen. Maar ook in Nederland zijn we hard op weg om ecologische rechtvaardigheid te creëren. Zo wil de Stop Ecocide Foundation van de vernietiging van de Aarde een internationale misdaad te maken en probeert de Ambassade van de Noordzee een plekje voor de Noordzee aan de politieke onderhandelingstafel te regelen.

Het herstellen van onze intrinsieke motivatie

Nu is de vraag: hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit soort transities die de Aarde écht centraal stellen mainstream worden? Ik ben ervan overtuigd dat het antwoord besloten ligt in ons intrinsieke vermogen om de kloof tussen onszelf en de Aarde te dichten. Maar om dat te doen, moeten we eerst de verbinding met ons eigen lichaam terugvinden. Sinds de Verlichting is de scheiding van lichaam en geest diep verankerd in ons denken. Het idee van onder andere filosoof Descartes, maar ook van vele spirituele stromingen die vanuit een dualistisch perspectief naar de wereld kijken, is dat we onze geest van ons aardse lichaam moeten bevrijden om tot een pure vorm van bewustzijn, of zelfs verlichting, te komen. Het lichaam is hierdoor ondergeschikt geworden aan de geest, waardoor we steeds meer vanuit ons hoofd zijn gaan leven. De burn-out epidemie, systematische onderwaardering van praktische beroepen en de alsmaar groeiende behoefte aan yoga en mindfulness zijn hiervan enkele gevolgen.

Maar het heeft er ook voor gezorgd dat de overgrote meerderheid geen idee heeft hoe ze zich met Moeder Aarde moet verbinden. De natuur is namelijk geen rationele, maar vooral een voelbare, lichamelijke ervaring. Zodra we erin slagen om in ons eigen lichaam af te dalen en er daadwerkelijk één mee te worden, volgt de verbinding met de natuur vanzelf. Wij zíj́n namelijk natuur.

Aan de slag met je innerlijke transformatie

Dit alles klinkt misschien nogal overweldigend, maar gelukkig zijn er een heleboel manieren om de vervreemding van je eigen lichaam én die van de natuur om te zetten in een diepe verbintenis. Bij deze een paar tips:

• Doe een bodyscan: De bodyscan is een meditatie-oefening waarbij je focust op de sensaties in je lichaam. Je gaat comfortabel liggen of zitten en brengt je bewustzijn van je tenen stap voor stap omhoog naar je kruin. Wat voel je op dit moment in je lichaam? En wat neem je waar? Probeer niet te oordelen, maar puur te observeren. Op deze manier oefen je niet alleen met aandacht aanwezig te zijn in het moment, maar ook in je eigen lijf. Op YouTube vind je talloze geleide bodyscan meditaties, bijvoorbeeld deze van tien minuten.
• Neem een sabbat: De sabbat is een wekelijkse rustdag in het Jodendom, waarop de Sjechina wordt vereerd. De Sjechina is de belichaming van de vrouwelijke eigenschappen van Gods aanwezigheid op Aarde, zoals rust, geluk en vrede. Zelfs als je niet gelovig bent, of überhaupt niks met spiritualiteit hebt, kan het nemen van een wekelijkse rustdag heel heilzaam werken en je helpen om tot jezelf te komen. Dus zet je wifi op een vaste dag uit en focus je op je eigen lichaam: wat voel je dat het nodig heeft?
• Ga een middagje bosbaden: Je letterlijk en figuurlijk onderdompelen in het bos, de Japanners noemen het shinrin-yoku. Het concept bestaat al sinds de jaren tachtig en houdt in dat je je heel bewust en langzaam door het bos beweegt, terwijl je alles in je op probeert te nemen. Laat geen enkel zintuig onbenut en vraag jezelf: wat zie, hoor, ruik, voel en proef ik? Deze meditatieve vorm van wandelen stelt je in staat om je lijf écht te voelen. Tegelijkertijd versterk je jouw connectie met de natuur en leer je in het moment te zijn. Tenminste, als je niet vergeet om je telefoon thuis te laten…
• Verbouw je eigen voedsel: Moestuinieren is een krachtige manier om je zowel met jezelf als Moeder Aarde te verbinden. Terwijl je met het zaaien, wieden of oogsten bezig bent, wordt je rechterhersenhelft namelijk actief, waardoor je intuïtie en gevoelscentrum getriggerd worden. Tegelijkertijd sta je letterlijk met je handen (en blote voeten, voor de liefhebbers) in de aarde en werk je samen met de natuur.
• Zoek rijkdom niet in geld en spullen: Onze constante behoefte aan ‘meer’ zorgt ervoor dat we ons in de eerste plaats consument, in plaats van mens voelen. Dus daag jezelf om een jaar lang niks nieuws te kopen en zoek je rijkdom in de natuur. Bomen zijn bijvoorbeeld pure magie. Ze communiceren en passen op elkaar. Ook hebben ze ieder een eigen karakter. Wanneer je dat beseft, gaat een hele nieuwe wereld voor je open. Dan zie je een diepere verbinding met het universum en hoe waanzinnig mooi, ontwikkeld en magisch de natuurlijke wereld is.

Benieuwd wat je nog meer kunt doen voor Moeder Aarde? In dit artikel vind je 101 tips om groener te leven. En vergeet je niet in te schrijven voor onze nieuwsbrief. Je krijgt er ons laatste e-magazine gratis bij cadeau!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 3 mei 2021. Laatste update: 11 augustus 2022