Zelfvoorzienend leven kan ook in Nederland. Deze mensen doen het

Of je nu wilt ontsnappen aan torenhoge gasprijzen, prestatiedruk of het kapitalisme: steeds meer mensen verlangen naar een zelfvoorzienend leven. Vrij, simpel, onafhankelijk en in verbinding met de natuur. Daarvoor hoef je niet naar Portugal of Bali te verhuizen: het kan ook in Nederland, laten deze mensen zien. 

Ze verbouwen hun eigen groentes en fruit in permacultuurtuinen, gebruiken de wol van hun schapen, bouwen huizen van leem uit de plaatselijke beek en hout uit het bos, verwarmen de boel met omgevallen bomen, bakken potten, vlechten manden en maken kleding. Wat ze niet zelf kunnen maken of verzamelen, ruilen ze met de buren iets verderop.

Een groeiende groep mensen leeft op deze zelfvoorzienende manier. Maar de meeste zelfvoorzienende levens op YouTube en in tv-programma’s bevinden zich mijlenver bij ons vandaan. Floortje naar het einde van de wereld is megapopulair en iedereen heeft het over die ene aflevering over dat gezin in de Azoren – ze komen rond van één salaris van drie dagen in de zes weken werken, omdat ze voor de rest alles zelf doen. Portugal neemt toe in populariteit om een eigen zelfvoorzienende kolonie te beginnen. En in de ‘Living off the grid NL’- Facebook groep (met meer dan 90.000 leden) zitten vooral Nederlanders die zelfvoorzienend leven in Zweden, Noorwegen, Italië, Frankrijk en Hongarije. Moeten we vertrekken om zelfvoorzienend te kunnen leven? Of is het ook mogelijk in Nederland? En hoe ziet dat eruit?

Zelfvoorzienend aan het IJsselmeer

“Als je een houtkacheltje hebt en je hebt het hout zelf gezaagd, gehakt en gedroogd, dan weet je hoe die warmte tot stand komt. Dat voelt heel anders. Het geeft mij kracht om te weten dat ik dat allemaal zelf kan. Dat ik niet allemaal dingen van buiten nodig heb”, zegt Ykje in het tv-programma ‘Floortje blijft hier’. In corona-tijden bleef Floortje voor de verandering in Nederland. Ze bezocht een gezin – Ykje, Durk en hun drie zoons – dat na zeven jaar hun Portugese zelfvoorzienende leven vaarwel zei en terugverhuisde naar Friesland. Ooit hadden ze een succesvol bedrijf, twee auto’s, twee huizen en werkten ze dag en nacht. Ze hadden het goed. Maar daar kwam verandering in toen ze ouders werden. De existentiële vraag ‘hoe willen we onze kinderen opvoeden?’ begon op te spelen. Dat bleek niet in een drukke hardwerkende omgeving. En wél in een yurt in Portugal.

Zeven jaar lang deden ze het zonder supermarkten, telefoons of elektriciteit. Ze leefden met de natuur mee en raapten zelf voedsel en hout bij elkaar. Hun zoons gaven ze thuisonderwijs. Durk: “Je blijft in verbinding met buiten. Je hoort de regen, je voelt de tent schudden als het stormt.”

Nu wonen ze aan het IJsselmeer in een klein huisje dat qua isolatiewaarde lijkt op een Yurt. Het was tijd om terug te gaan, maar hun zelfvoorzienende leven hebben ze niet achtergelaten. Ook in Nederland verbouwen, maken en bereiden ze bijna alles zelf: groentes, deodorant, schoonmaakmiddelen, zuurdesem en tandpasta. Alleen is hun leven nu minder overgeleverd aan de elementen. In plaats van een emmer-douche, weinig vierkante meter en geen elektriciteit, hebben ze warm water in een badkamer, een heel huis en zonnepanelen om zelf energie op te wekken. Maar zelfvoorzienend blijven ze. Ykje: “Ik kan op deze manier veel dieper ervaren wat het leven is.”

Verderop aan het IJsselmeer wonen zelfvoorzienende veteranen. Reid en Cornelie leefden samen vijfentwintig jaar lang zelfvoorzienend in een vuurtoren in het Friese Workum. In 2020 overleed Reid (die dit leven al leefde sinds 1967) en sindsdien doet Cornelie alles zelf: in de moestuin werken, de schapen, geiten en kippen verzorgen, houthakken, honing slingeren, spinnen, breien, olie maken van haar eigen walnoten, bomen snoeien en het huis onderhouden. Het is hard werken, zagen fotograaf Loek Buter en kleinzoon van Reid, Jasper Hauser. Ze volgden Reid en Cornelie voor het project ‘De Vuurtoren Rond’ om te laten zien dat zelfvoorzienend leven in Nederland wel degelijk mogelijk is.

Landbouw, natuur en wonen in één

Maar in Nederland is grond schaars en duur. Men vertrekt naar Frankrijk, Portugal, Bali of Costa Rica omdat daar nog wel ruimte is en de prijs voor een vierkante meter een schijntje in vergelijking met de hoofdprijs die er hier voor gevraagd wordt. Toch zijn er andere oplossingen mogelijk dan vertrekken.

Honderden hectaren grond met een landbouwbestemming worden niet gebruikt, boerderijen staan leeg, er is een huizentekort, biodiversiteit neemt af en we moeten met z’n allen groener leven: al deze drama’s kunnen opgelost worden door zelfvoorzienend te leven, stelt een oud ICT’er in onderstaande video van de Volkskrant. Samen met zijn familie – zijn vrouw, dochters en kleinkinderen – woont hij op één hectare in zelfvoorzienende nieuwbouw-huisjes in een voedselbos. Door het te delen, zoveel mogelijk zelf te doen en de grond te pachten van de gemeente, blijven de kosten laag.

“Op deze manier kunnen we modern wonen op elke plek”, vertelt de ICT’er. Trots laat hij zijn nieuw-gebouwde huis zien. Regenwater wordt opgevangen om te drinken, wassen en douchen, en wat niet gebruikt wordt, gaat naar de vijver aan de rand van het huisje. Energie wordt zelf opgewekt met zonnepanelen, vervolgens opgeslagen in batterijen en daar wordt de boel mee verwarmd in de winter en met airconditioners afgekoeld in de zomer. Zo leven ze onafhankelijk van gemeenten en instanties wat betreft elektriciteits- en gasvoorzieningen en riolering. Zijn visie: dit kunnen we op alle ongebruikte landbouwgrond doen.

Stamppot is ons cultureel erfgoed

Een zelfvoorzienend leven is onafhankelijker van instanties, maar afhankelijker van de natuur. In Nederland is de variëteit aan groenten in de winter aanzienlijk minder dan in Zuid-Portugal of Zuid-Italië – waar je het hele jaar door kan oogsten. Hier zullen we het in de koude maanden moeten doen met aardappelen, winterpenen, peulvruchten, knollen, spruiten, en als je geluk hebt een overwinterde pompoen, biet of pastinaak.

Maar dit is wederom geen onoverwinnelijke kwestie. Van onze voorouders – die niet anders konden dan zelfvoorzienend leven – leren we fermenteren, pekelen, drogen en invriezen, waardoor de houdbaarheidsdatum verlengd wordt. Met een kas (maar dan zonder gas) kunnen we een warmer klimaat creëren voor groenten. Daarnaast kunnen we brood bakken en leven van de eieren van zelf gehouden kippetjes. Een zelfvoorzienend leven in Nederland vraagt om wat meer voorbereiding gedurende de zomer en herfst en het zal wat meer afzien zijn dan in een zuidelijker gelegen land. Maar de Nederlandse winter heeft ook zo haar charme: lekker binnen zitten, de houtkachel laten branden, bordspelletjes spelen en stamppot eten. Heel veel stamppot. En als de zon weer omhoog gaat en de eerste lenteblaadjes opkomen, zijn we extra dankbaar doordat we een winter lang het tegenovergestelde hebben ervaren.

Dus: we hoeven niet weg. En misschien is het wel moreel wenselijker om te blijven. Portugal, Italië en Bali zijn heerlijke landen, maar we moeten oppassen dat we met ons koopgedrag de grond- en huizenprijzen voor de lokale bevolking niet opdrijven. Bovendien kunnen we – door te blijven – de manier waarop we willen leven, in Nederland realiseren. En hoe meer mensen hier zelfvoorzienend gaan leven, hoe makkelijker het voor iedereen wordt. De droom om samen met mens, dier en natuur te leven ligt dichterbij dan we soms denken.

Nog meer inspiratie voor een Nederlands zelfvoorzienend leven… 

• Bob en Cathelijne zijn Nederlandse boegbeelden voor een zelfvoorzienend bestaan. In deze documentaire hoor en zie je meer over hun manier van leven. Momenteel zijn ze op pelgrimstocht naar een nieuw stuk land om hun droom te verwezenlijken: het levende dorp, waar levende bomen, struiken en planten de basis vormen voor het bouwen van huizen, bankjes, poorten etcetera.
• Een earthship is geheel ontworpen om zelfvoorzienend te kunnen leven. De beweging begon in Amerika en drong door tot in ons kikkerlandje. In Olst is een ecologisch dorp gebouwd van 24 earthships. Het huis werkt samen met de elementen, waardoor de huishoudens zelfvoorzienend door het leven gaan.
• Raven van Dorst wilde al jaren de Rotterdamse drukte ontvluchten om zelfvoorzienend te gaan leven. Dat deed die én die maakte er een programma over.
• In plaats van wonen, landbouw en natuur als gescheiden onderdelen van het leven te behandelen, zien steeds meer mensen de waarden in van een combinatie-ticket. Deze organisatie creëert off-grid tiny houses op boerenland waar tussen de huisjes door voedselbossen worden verwezenlijkt.
• Deze mensen in Winterswijk leven al jaren – het hele jaar door – van een permacultuur moestuin.

Meer verhalen lezen van mensen die het net even wat anders doen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ons laatste e-magazine cadeau!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 21 mei 2022. Laatste update: 5 juni 2023.