Driemaal daags een boswandeling. Waarom artsen steeds vaker natuur op recept voorschrijven

De geneeskrachtige werking van de natuur is ongekend. Toch grijpen we meestal naar pillen om beter te worden. Nog wel. Want steeds meer artsen en patiënten zien in dat we op een andere manier voor ons fysieke en mentale welzijn kunnen zorgen. Met Natuur op Recept geeft Nature For Health (NFH) de natuur een centrale plek binnen de zorg en de samenleving.

“Eigenlijk is het helemaal niet vernieuwend wat we doen”, vertelt Rob Wolters, NFH directeur en mede-initiatiefnemer van Natuur op Recept. “We waren als mens jarenlang onderdeel van de natuur. Kruiden waren ons medicijn. Die verbinding zijn we gaandeweg kwijtgeraakt. Door urbanisatie en mechanisatie zijn we te ver van de natuur af komen te staan. Dat zie je overal terug, ook in de zorg.”

“Een simpel voorbeeld is de geneeskundeopleiding. ‘Ik studeer medicijnen’, hoor je vaak. De focus ligt op medicijnen om beter te worden. Terwijl dat lang niet altijd nodig is.”

Het park in plaats van een aspirientje

Natuur op Recept draagt bij aan het herstellen van de band tussen mens en natuur en daarmee aan onze gezondheid. Want een dagelijkse dosis natuur maakt ons vitaler en veerkrachtiger. “Bij Natuur op Recept staat het contact met de natuur voorop, níet het bewegen,” benadrukt Rob. Hoewel wandelen hartstikke gezond is, is contact met de natuur ook op andere manieren mogelijk. “Je kunt op een bankje in het park luisteren naar de vogels. Of de natuur naar binnen halen.”

Die boswandeling, of het luisteren naar vogels, dat kunnen we zelf doen, daar hebben we toch geen arts bij nodig? “In theorie klopt dat”, beaamt Rob. “Toch is er een grote groep mensen die niet uit zichzelf de natuur in gaat. Op die groep richten wij ons. Een fysiotherapeut of een huisarts die natuur voorschrijft kan zo een stok achter de deur vormen.”

Lege ziekenhuizen

“Toen we in 2013 startten met Nature For Health, waar Natuur op Recept onderdeel van is, was het best een uitdaging om goed contact te krijgen met de medische sector”, gaat Rob verder. “Inmiddels zien steeds meer zorgverleners de meerwaarde van natuur en wordt het concept Natuur op Recept steeds breder gedragen. Zo zijn er huisartsen die natuur voorschrijven en met hun patiënten gaan wandelen. Zij zien patiënten daardoor minder vaak in hun praktijk terug. Eén huisarts in Limburg kreeg zelfs klachten dat hij zo weinig patiënten doorverwees naar het ziekenhuis.”

Ook als mensen uiteindelijk wél in het ziekenhuis terecht komen, kunnen ze baat hebben bij contact met de natuur. Zo kan de ligduur na een operatie met tien procent afnemen als een patiënt uitzicht heeft op groen. “Er zijn ziekenhuizen die een ‘binnenstebuiten tuin’ hebben”, vertelt Rob. “Door natuur te integreren in het gebouw profiteer je binnen ook van de positieve effecten.”

Groene geestelijke gezondheidszorg

“Contact met de natuur verbetert je stemming, helpt tegen depressieve gevoelens en neerslachtigheid en maakt je creatiever”, licht Rob toe. Het wetenschappelijke bewijs voor het belang van natuur voor onze mentale vitaliteit wordt wereldwijd steeds sterker. Een groeiend aantal landen, waaronder Canada, Nieuw-Zeeland, Japan en Engeland, werkt aan de implementatie van Natuur op Recept. In Nederland maakt Rob zich samen met Renske Visscher van het Instituut voor Natuureducatie (IVN) hard voor een Groene Geestelijke Gezondheidszorg. “Van oudsher bevinden veel GGZ-instellingen zich op groene terreinen. Toch vindt het overgrote deel van de behandelingen plaats tussen vier muren, onder het neonlicht. Dat willen we veranderen: de behandelkamer uit, de frisse lucht in. Of beter, de behandelkamer buiten! We ontmoeten veel enthousiasme bij GGZ-instellingen.”

Samen een blokje om

Rob vindt het belangrijk dat er extra aandacht komt voor de jongere doelgroep. Dit is de generatie die gebukt gaat onder de druk van de prestatiemaatschappij en de gevolgen van klimaatverandering. Zij lopen een groeiend risico op een burn-out. En er is veel eenzaamheid onder jongeren. De natuur kan daarbij helpen. Met ‘Samen Blokje Omdenken’ kunnen jongeren in groepsverband aan activiteiten in de natuur meedoen. Zo worden er wandelingen georganiseerd, acties om zwerfafval uit de natuur te verwijderen en kunnen studenten sociaal tuinieren. Bij deze vorm van tuinieren onderhoud je op een duurzame manier de tuin van iemand die dit zelf niet meer kan. Vaak zijn dit tuinen van ouderen. Een win-win-win situatie dus: zowel jongeren als ouderen komen uit een sociaal isolement én de tuin wordt verduurzaamd.

Natuurinclusieve samenleving

“Een gezond mens op een ongezonde planeet bestaat niet”, concludeert Rob. “Uiteindelijk gaat het om het herstellen van die verloren verbinding met de natuur. Niet alleen in de gezondheidszorg, maar overal. Bijvoorbeeld door in te zetten op natuurinclusief wonen.” Ook als individu heb je een aandeel in het herstel, vindt hij. “Je kunt je als burger enorm zorgen maken over de teloorgang van het regenwoud, of de plastic soep. Maar als je dan vervolgens je tuin compleet betegelt, ben je in mijn ogen inconsistent bezig.”

Wil jij werken aan gezonde mensen in een gezonde samenleving op een gezonde planeet? Dat kan zo:

• Wandelen is een laagdrempelige manier om in contact te komen met de natuur. Op de website ‘Gezond Natuur Wandelen’ kun je je kosteloos aansluiten bij wekelijkse groepswandelingen in de natuur. Extra leuk: spot tijdens je wandelingen onkruid dat helemaal geen onkruid is en verwerk het in een smakelijke maaltijd.
• Ga in huis, op je balkon, het dak of in de tuin aan de slag. Laat een eventueel ‘netheidcomplex’ los, want een rommelige tuin is goed voor de biodiversiteit.
• Steek je handen uit de mouwen bij een regeneratieve (stads)boer. Buitenfitness van de bovenste plank en je houdt er ook nog eens heerlijk en gezond eten aan over.
• Kijk eens met andere ogen naar je wijk. Woon je in een wijk met veel groen? Zet je dan in voor het behoud hiervan. Is je wijk versteend? Stap naar de gemeente om te kijken of je dit kunt veranderen. Of ontpop je tot ware guerilla gardener.
• Praat met je huisarts of psycholoog. Krijg je bijvoorbeeld medicijnen voorgeschreven voor stress of slapeloosheid? Ga het gesprek aan en vraag of een verwijzing naar de natuur je niet meer zou kunnen helpen.

Wil je aan de slag met je vitaliteit? Neem je ochtendritueel onderhanden, leg je dieet onder de loep of leer alles over Positieve Gezondheid. Vergeet ook niet om je in te schrijven voor onze wekelijkse nieuwsbrief, waar we tips, inspiratie en achtergrondverhalen delen.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 21 juli 2021. Laatste update: 29 maart 2023