Blik op burn-out: Een ervaring waarvan je kunt leren
Elk jaar loopt meer dan een miljoen mensen het risico zichzelf onherroepelijk voorbij te lopen. Overeind blijven lijkt tegenwoordig bijna een kunst, en in een burn-out raken zo gepiept. Maar ervan af komen, dat is een ander verhaal. We maakten een serie waarin een burn-out survivor -een ervaringsdeskundige dus-, een werkgever en een stressexpert vertellen over hun ervaringen. Deze week vertelt Pierre Carrière over zijn burn-out ervaring, wat hij ervan leerde én wat hij jou mee wil geven.
In 2003 bestond het reclamebureau van Pierre een jaar. De toen 36-jarige Groninger was volop aan het ondernemen. Zijn kinderen waren piepjong en hij nam de mantelzorg van zijn dementerende moeder deels op zich. Dat liep spaak. Vooral omdat hij vergat te rouwen om het verlies om zijn moeder. Iets dat hem ook al niet lukte toen zijn vader 12 jaar daarvoor overleed. Want zo’n verdriet verwerken, hoe doe je dat op je 24e?
Het klinkt alsof je mentaal behoorlijk wat voor de kiezen kreeg in die periode. Waren er signalen die erop duidden dat je teveel hooi op je vork nam?
“Nee. Ik had het zelf totaal niet door”, zegt Pierre resoluut. “Ter ontspanning dook ik vaak de kroeg in met vrienden. Roken en drinken tot 4 uur ’s nachts. Als ik daar achteraf naar kijk, besef ik dat dat niet echt een handige manier van ontspanning was. Mijn lichaam schreeuwde na een zware week om slaap en ik ging maar door.” Andere mensen merkten wel op dat Pierre er moe en slecht uitzag. “Logisch, ik had het hartstikke druk. Dus dat zorgde er niet voor dat ik me zorgen ging maken. Maar op een dag kon ik amper uit bed komen, ik had mijn spieren totaal niet onder controle. Pas toen wist ik dat het mis was.” Pierre belde zijn twee vennoten om zich ziek te melden en zat de dag erna bij de huisarts. “Even thuisblijven” luidde het advies.
En toen, zat je thuis. Hoe zag die periode er uit?
“De eerste dagen thuis zitten vond ik best relaxed”, vertelt Pierre. Thuis zijn, ontspannen en tot rust komen bevalt hem wel. Tot na een week of twee, drie de hele boel loskomt. “Al het onverwerkte verdriet van het overlijden van mijn vader en mijn dementerende moeder kwam naar boven. Ik voelde me angstig en had zelfs depressieve gevoelens. En huilen dat ik deed.” Dat dit pas gebeurde nadat hij een beetje was bijgetankt kan Pierre goed verklaren: “Gevoelens komen pas aan de oppervlakte tijdens ontspanning. Bij mij was dat dus vooral oud verdriet. Er was nogal wat achterstallig onderhoud.”
Hij stelt dat hard werken vaak een vlucht of afleiding is van een psychisch probleem. Pierre ging op zoek naar waar die burn-out nou precies vandaan kwam. Hij bezocht de huisarts, een psycholoog, een haptonoom en een natuurgenezer. (“Niet zo zweverig als het klinkt, hoor!”) Na drie maanden thuis stroomt hij langzaam weer in, na een jaar zit hij op 3 dagen per week. Het was goed om weer op kantoor te zijn, daar was een fijne sfeer. En aan het werk had het niet gelegen, wist hij inmiddels.
“Van hard werken alleen krijg je geen burn-out, er is altijd iets anders aan de hand.”
Je stelt dat van alleen hard werken je geen burn-out krijgt. Kan je in jouw geval iets aanwijzen wat de oorzaak was?
Pierre legt uit dat mensen op twee manieren naar hun burn-out kunnen kijken. “Je hebt mensen die het wijden aan de omstandigheden, en mensen die beseffen dat er intern iets niet goed gaat, waardoor zij de situatie niet kunnen handelen.” Hij voegt zich bij de laatste groep. “Er zijn mensen die het drukker of zwaarder hebben dan ik, en die krijgen geen burn-out. Waarom ik wel?”
“Ik ben gaan kijken naar wat er bij mij intern mis ging. Daarbij ben ik heel veel over mezelf te weten gekomen. Vooral dat ik een enorme pijnvermijder ben. Ik heb nooit geleerd hoe ik om moet gaan met pijn, verdriet en rouw. Alles moest altijd positief zijn, elke dag was een nieuw feest. Zo waren mijn ouders ook. Natuurlijk waren die gevoelens van rouw er wel, maar ik had al op jonge leeftijd geleerd die vakkundig weg te stoppen. Want dát voelen, dat wilde ik niet. Maar op een gegeven moment kon ik er niet meer onder uit.”
“Je kunt wel ergens anders gaan werken of verhuizen naar het platteland, maar als je continue dezelfde fout maakt, neem je die ook daarmee naartoe.”
De uitdaging werd om te leren omgaan met pijn. Daarbij schakelde hij verschillende hulpverleners in. De natuurlijke neiging om pijn te vermijden is er nog steeds, maar: “vroeger leefde ik onbewust naar die neiging. Nu denk ik: hé daar is die neiging weer. Doordat ik me daarvan bewust ben geworden kan ik kiezen of ik eraan toegeef of juist niet.”
Ziet je leven er nu je dat weet ook anders uit?
“Heel anders. Ik heb een paar – niet een heleboel – van die zelfhulpboeken gelezen. Vooral aan het Enneagram heb ik heel veel gehad. Een model dat ervan uitgaat dat elk mens een van de negen Enneagram-typen is, gebaseerd op zijn of haar overlevingsmechanismen en natuurlijke neigingen, gevormd door genen, karakter en wat je meemaakt in je jonge leven. Doordat ik mezelf nu veel beter ken, weet ik beter wat werkt voor mij, waar ik gelukkig van word en waar ik stress van krijg. Ik ben beter naar mezelf gaan luisteren, naar m’n lichaam en m’n hoofd. Daardoor ben ik minder dingen gaan doen die ik niet leuk vind, en meer dingen die ik wel leuk vind.”
Pierre vertelt dat hij veel dingen is gaan doen die hij als klein ‘jochie’ al wilde doen. Zoals boeken schrijven en drummen. Doordat hij nu als freelancer werkt heeft hij daarvoor ruimte in zijn leven gecreëerd. Ook is hij anders naar het leven gaan kijken. “Ik verdien nu de helft van wat ik opstreek als eigenaar van mijn communicatiebureau. Geen probleem. Ambities om een dikke BMW te hebben of een dure hobby, heb ik niet. Ik investeer mijn geld liever in het dagelijkse leven. Net iets te vaak heb ik gezien dat mensen heel hard werkten en daar heel veel geld mee verdienden, maar die daarna naar de klote waren of overleden direct nadat ze met pensioen gingen. Daar pas ik voor. Ik heb heel leuk werk dat goed bij me past, maar ik weet echt wel leukere dingen te doen dan de hele dag werken.”
Wat Pierre leerde van zijn burn-out? “Ik heb mezelf leren kennen. Uitgevogeld wie ik eigenlijk ben. Ik leef veel meer in het moment en kijk niet te veel vooruit, daardoor geniet ik veel meer van de kleine dingen. Daarbij voegt hij een quote van John Lennon:
“Life is what happens while you’re busy making other plans.”
John Lennon
Je vertelde dat je pijnvermijdende patroon de voornaamste oorzaak was van jouw eigen burn-out. Jaarlijks loopt een miljoen mensen in Nederland ook het risico op een burn-out. Hoe kan dat?
Het onderwijssysteem krijgt de volle laag: “We besteden veel te weinig aandacht aan zelfkennis. We leren alles over aardrijkskunde, geschiedenis, wiskunde en weet ik veel, maar we weten helemáál niet wie we zelf zijn. Kinderen worden vol gestampt met kennis en vervolgens pesten ze elkaar het schoolplein af. Volgens mij moeten we meer aandacht besteden aan hoe mensen in elkaar zitten. Wat voor type mens ben jij? Wat zijn jouw kwaliteiten, valkuilen en uitdagingen? Jouw patronen? Dat verklaart je gedrag en waar jij tegenaan loopt als mens.”
Waarom mensen vroeger minder vaak een burn-out kregen wijt Pierre aan de snelheid waarmee alles tegenwoordig gaat en de hoeveelheid prikkels die we moeten verwerken. “Als we meer aandacht voor onszelf hebben, drijven we niet zo ver af van wie we eigenlijk zijn. Van wie we waren vóór we het onderwijssysteem ingingen, voordat we van alles moesten en onszelf trucjes aanleerden om ons veilig te voelen, erbij te horen in het gezin, op het schoolplein en in andere groepen. Ons bewust worden van die mechanismes, dat is zelfkennis. En ont-wikkelen is het afdoen van die wikkels.”
“Als klein kind ben je hulpeloos en onveilig en daarom leer je jezelf allemaal trucjes aan om je veilig te voelen. Je doet extra leuk, grappig, stoer, of je sluit je af. Allemaal trucjes die je als klein kind nodig hebt maar waarmee je als volwassene gigantisch tegen de muur gaat lopen.”
Tot slot, wat wil jij mensen die op dit moment in een burn-out zitten meegeven?
“Doe er je voordeel mee. Het is een klotemanier om iets te leren, maar het kan wel een heel effectieve zijn. In een korte tijd kun je heel veel over jezelf leren en op basis daarvan je leven veranderen. Leven zoals jíj dat wil. Máár, dan moet je het wel doen. Zie het niet als iets dat je overkomt, maar als iets in jou dat ervoor zorgt dat jij de situatie niet aankunt. Pas dan kun je jezelf leren kennen en een veel leuker leven gaan leiden.
Ga op zoek naar jouw neigingen, jouw patronen en mechanismes en laat die los. Het Enneagram helpt daarbij enorm goed. Als iedereen heilige boeken, thrillers en andere meuk af en toe aan de kant legt en ‘De kernkwaliteiten van het Enneagram’ leest, dan krijgen we een mooiere wereld.”
Over het overwinnen van zijn burn-out schreef Pierre het boek Spaak. Via zijn website is Spaak gratis te downloaden.
Meer uit deze serie:
- Blik op burn-out: Dit moet je weten volgens een therapeut
- Blik op burn-out: Eosta’s menselijke maat houdt werknemers gezond(er)
Wil jij graag iemand bedanken omdat hij of zij met hart, hoofd en handen zich inzet voor een socialer en duurzamer Nederland? Vraag dan hier een Maatschapwij-speldje aan en wij zorgen dat het speldje zo snel mogelijk naar je toekomt.
