Hoe zou ons onderwijs eruit zien als we ons vaker afvragen waar school eigenlijk voor bedoeld is?

Juliëtte Schraauwers ziet dat kinderen, ouders en leerkrachten gevangen zitten in een hopeloos verouderd, lineair en door de economie aangedreven onderwijssysteem. Met NOWSCHOOL biedt zij een alternatieve visie: een adaptief lerend ecosysteem dat holistisch en toekomstbestendig is. De belangrijkste vraag die daarbij centraal staat: ‘Waar is school voor bedoeld?’

We leven in een wereld waarin de balans tussen mens en natuur volledig zoek is. In ons eerste huis (ons lichaam) uit zich dat in stress, angst en chronische ziekten. Ons tweede huis (de Aarde) gaat gebukt onder klimaatverandering, vervuiling en biodiversiteitsverlies. We wéten dit en toch vindt de gemiddelde Nederlander het verdraaid lastig om binnen de draagkracht van de planeet te leven. Volgens onderwijspionier en regeneratief ondernemer Juliëtte Schraauwers komt dit omdat we van jongs af aan al geconditioneerd worden onszelf boven de natuur te stellen en onderdeel te zijn van een economisch systeem dat ingericht is op oneindige groei.

“In het onderwijs leren we niet dat we allemaal onderdeel zijn van een ecosysteem en dat elk onderdeel van belang is om in balans te blijven en te floreren”

Willen we een toekomst creëren waarin wijzelf en de planeet met elkaar in balans leven, dan moeten we beginnen met het herzien van ons onderwijssysteem, volgens Juliëtte. Want: wat en hoe we leren definieert hoe we leven.

Wat kinderen moeten leren staat niet ter discussie

“Niemand vraagt zich af: waarom moet een kind de tafel van zeven eigenlijk leren?” zegt Juliëtte. Wát kinderen moeten leren staat al decennialang niet of nauwelijks ter discussie. We stoppen ze vol met kennis en testen hen daarop met talloze toetsen. Het resultaat: kinderen die goed kunnen leren worden als slimmer gezien dan kinderen die goed dingen kunnen maken, scholen zijn stressfabrieken geworden waar leerlingen en leerkrachten nerveus en gehaast van toets naar toets leven en er is nauwelijks aandacht voor zaken als expressie, empathie en ondernemerschap, die juist in de 21e eeuw zo belangrijk zijn.

Wanneer we vaker zouden reflecteren op de vraag waar school eigenlijk voor bedoeld is, zullen we ons realiseren dat het onderwijssysteem hard toe is aan een update.

Bij NOWSCHOOL staat niet het individuele belang en het voorbereiden van leerlingen op een vervolgopleiding of baan (of bullshitbaan) voorop, maar het leiden van een zinvol leven, ten behoeve van het collectief.

De wereld als klaslokaal

Naast wát we leren, moet ook hóe we leren volledig op de schop, pleit Juliëtte. Leren vindt namelijk altijd en overal plaats, niet alleen (of misschien wel juist niet) zes uur per dag aan een tafel binnen vier muren. “Een school hoort een verrijkende leeromgeving te zijn, met gezonde voeding, beweging, oplossingsgerichtheid, veel buiten zijn, diverse leerplekken en rommelplekken. Hierdoor ontstaat een balans tussen de binnenwereld en buitenwereld van het kind.”

Een voorbeeld van hoe een school er volgens NOWSCHOOL uit zou kunnen zien

NOWSCHOOL is geïnspireerd op de Green School in Bali, een school gemaakt van bamboe zonder muren waar kinderen worden opgeleid tot changemakers. Haar visie: de wereld is ons klaslokaal. Met NOWSCHOOL ontwikkelen Juliëtte en haar team een ‘co-learning’ omgeving, waar niet alleen de leerlingen en de leerkrachten onderdeel van zijn, maar ook de ouders, partners en bedrijven. Die zijn immers ook onderdeel van het ‘echte leven’.

Balanceren tussen idealen en het systeem

Een school zonder gebouw, kan dat eigenlijk wel? Juliëtte geeft toe dat het een uitdaging is en een perfect voorbeeld van de starheid van het traditionele onderwijssysteem. “De overheid legt allerlei regels op voor openbare scholen: van het minimum aantal leerlingen – in Utrecht bijvoorbeeld 324 – tot het aantal vierkante meters en zelfs het gebouw waarin je je moet huisvesten. Dit krijg je vanuit de overheid toegewezen. Stel dat je maximaal 200 leerlingen wilt en géén gebouw met klaslokalen, maar diverse ruimtes op het terrein, dan is de enige optie die overblijft een privéschool, waar die regels niet voor gelden.” Ondanks dat de uitdagingen waar de onderwijspioniers tegenaan lopen groot zijn, weigert het team haar droom op te geven. “We willen laten zien dat inclusief en regeneratief onderwijs echt mogelijk is.”

NOWSCHOOL open source

Wat startte met het idee om zelf één school op te richten, ontwikkelde zich de afgelopen jaren tot een bredere missie om zoveel mogelijk schoolmakers de tools te bieden om de ontwikkeling naar holistisch onderwijs te versnellen. Alles wat Juliëtte daarom de afgelopen jaren met haar team heeft ontwikkeld – van statuten tot een beleidsplan tot een financieringsmodel – is open source beschikbaar gesteld.

De leerkracht als de held van het onderwijs

“De leerkracht is de held van het onderwijs,” ziet Juliëtte. Doordat leerkrachten gevangen zitten in verplichtingen blijft er veel te weinig ruimte over voor passie en purpose. Een gemiste kans. Want juist leerkrachten kunnen ons inspireren en laten zien dat het wel kan. Dat een leerkracht iemand is die daarvoor gestudeerd heeft, vindt ze onzin. “Ik denk dat we de leerkracht moeten herdefiniëren. Het kán iemand zijn die daarvoor opgeleid is, maar dat hoeft niet. Mensen die dingen zelf hebben doorleefd, dingen hebben geprobeerd, gefaald hebben en weer zijn opgestaan. Dát zijn de leerkrachten van NOWSCHOOL.”

Leren om te leven en leven om te leren

Door kritisch te kijken naar wat we leren en hoe we leren, is school niet langer een plek waar de leerling passief kennis tot zich neemt die door een autoriteit op nagenoeg dezelfde manier voor iedereen wordt overgedragen. In plaats daarvan ontstaat een omgeving waar normen en waarden gezamenlijk en actief ontwikkeld worden en elke leerling de kans krijgt om unieke talenten te ontplooien. Zo leren we kinderen voor zichzelf, de ander en de Aarde te zorgen, waardoor de Aarde ook voor ons en volgende generaties zorgt. En is dát niet waar school eigenlijk voor bedoeld is?

Meer weten over Juliëtte Schraauwers en haar visie op holistisch onderwijs? Bekijk haar videoportret

Video door: Nadine Maarhuis, Eileen van Arkel en Jeppe van Pruisen

Overal staan onderwijspioniers op die laten zien dat het anders kan. Zo is voor deze kinderen de natuur de belangrijkste leermeester, geeft deze juf altijd buiten les en richtten deze ouders zelf een school op. Geen verhaal missen? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 26 april 2021. Laatste update: 6 november 2023