Regeneratief onderwijs: deze scholen verbinden kinderen weer met de Aarde én zichzelf

Kinderen zijn van nature één met zichzelf en de Aarde. Om deze connecties te behouden en te voeden moet het onderwijssysteem op de schop, stellen deze onderwijspioniers. Zij kiezen voor regeneratief onderwijs, waarmee ze zowel de natuur als leerlingen herstellen.

Net zoals de natuur geen oordeel over ons heeft, kijken jonge kinderen met een open blik de wereld in. Ze denken niet in termen van presteren, status en economische groei, maar verlangen naar liefde, harmonie en verbinding. En de natuur zien ze niet als iets waar ze boven staan, maar als een speeltuin vol vrienden met wie ze het leven kunnen ontdekken.

Totdat ze naar school gaan. Dan leren kinderen opeens dat niet je hart volgen, maar cijfers en toetsen die je voorbereiden op een ‘goede baan’ het belangrijkst zijn. Ze krijgen het stempel onder- of bovengemiddeld, moeten allemaal hetzelfde leerpad volgen en we reduceren de natuur tot het schoolplein, waar ze af en toe een kwartiertje over stoeptegels achter elkaar aan mogen rennen.

“Hoe we leren, bepaalt hoe we ons leven en de wereld vormgeven” – Juliëtte Schraauwers

Regeneratieve basisschool

Ongelooflijk én onbegrijpelijk, stelt onderwijspionier Juliëtte Schraauwers. Want: “Hoe we leren, bepaalt hoe we ons leven en de wereld vormgeven.” Daarom startte ze NOWSCHOOL: een regeneratieve basisschool in Hilversum die binnenkort haar deuren opent. “Het tot bloei laten komen van holistische denkers en doeners, dat is het doel van onze school.”

Op NOWSCHOOL staat de aard van kinderen en de natuur centraal. Van leerlingen wordt niet verwacht dat ze passief instructies opvolgen, maar ze mogen spelenderwijs hun eigen leerpad vormgeven. Ook maken toetsmomenten en cijfers plaats voor doorlopende zelfreflectie en verhalende rapporten, zodat school weer kan gaan over waar het eigenlijk voor bedoeld is: verliefd worden op leren. “Verder is alles wat we doen ingegeven door de natuur”, vertelt Juliëtte. “We eten bijvoorbeeld altijd ‘s middags de grootste maaltijd van de dag, want dan staat de zon het hoogst en is onze spijsvertering het actiefst. En tijdens de lessen leren we kinderen ecosystemisch denken. Dus kijken naar: hoe lost de natuur dingen op en wat kunnen wij daarvan leren?”

Dit zal onder andere gebeuren in het regeneratieve voedselbos dat op hetzelfde terrein als NOWSCHOOL komt. “We gaan niet werken met een betonnen schoolgebouw, maar met domes: een soort yurts die voor vier seizoenen geschikt zijn. Om ons heen zullen voedselbosboeren, betekenisvolle ondernemers en mensen met dementie en autisme werken en wonen.” Zo kunnen er waardevolle verbindingen ontstaan en wordt de wereld het klaslokaal, weet Juliëtte. “We zien onszelf als learning community, dus iedereen is leerling en leerkracht, ook het kind zelf.”

Welzijn bovenaan

Als we de belevingswereld van kinderen de ruimte geven, kunnen we ontzettend veel van hen leren, zien kunstdocent Rianne Spin en innovator Jolien Dirven. Met hun nieuwe publieke basisschool Buitenwijs, die gepland staat om in 2023 in Zwolle van start te gaan, willen ze terug naar de kern. “Het doel van school is dat je iets leert. Maar het huidige systeem is zo doorgeslagen in aantonen dat je iets geleerd hebt, dat we een omgeving creëren waarin amper ruimte is voor leerplezier of nieuwsgierigheid”, vertelt Jolien. “Op Buitenwijs willen we welzijn bovenaan zetten.”

Dit begint al wanneer de kinderen binnenkomen, vertelt Rianne. “Ze krijgen rustig de tijd om te landen en mogen zelf kiezen waar ze als eerst mee aan de slag gaan.” Verder zijn er yogalessen en leren de leerlingen taal en rekenen tijdens zelfgekozen projecten, zoals het bouwen van een planetarium. “Dan moet je ook informatie opzoeken, dingen uitrekenen en uitnodigingen voor de opening schrijven”, legt Rianne uit. “En als je vastloopt, omdat je iets nog niet zo goed beheerst, ontstaat vanzelf de intrinsieke motivatie om het te leren.”

In harmonie met de Aarde

Op Buitenwijs worden zoveel mogelijk lessen buiten gegeven, ook in de winter. Op het natuurinclusieve schoolterrein komt een biologische moestuin, boomhutten en een plek voor regeneratie. “Hoe we de bodem en biodiversiteit van het terrein gaan herstellen zullen we samen met de kinderen vormgeven”, vertelt Jolien. “Het wordt hun project waarbij ze leren ontwerpen, uitvinden hoe je ecosystemen herstelt en ervaren hoe je je als earth keeper kunt verhouden tot de natuur.” Rianne en Jolien hopen met dit alles een nieuw normaal te creëren. Zodat de volgende generatie weet én voelt hoe het is om één te zijn met de natuur.

“Kinderen zijn zo onbevangen en eerlijk: ze willen hun relatie met de natuur herstellen. Het is aan ons om ze daarvoor de tools te geven” – Bas Huijbers

Groen middelbaar onderwijs

“Mijn lessen zijn tegenwoordig veel meer gericht op bewustwording van het klimaatprobleem en op hoe leerlingen kunnen bijdragen aan de oplossingen”, zegt docent maatschappijleer Bas Huijbers. Een paar jaar geleden vroeg een leerling hem wat hij deed om de klimaatcrisis te voorkomen. Te weinig, concludeerde Bas. Hij sloot zich aan bij Extinction Rebellion en Teachers for Climate en paste zijn curriculum aan.

Bas: “Kennis opent je ogen en doet je inzien hoe erg het is. Dat zorgt in eerste instantie voor pijn en onmacht. Als je vervolgens leert wat je eraan kunt doen, slaat dat om in verlichting en kracht. Kinderen zijn zo onbevangen en eerlijk: ze willen hun relatie met de natuur herstellen. Het is aan ons om ze daarvoor de tools te geven.”

Om deze reden startte Bas samen met docenten en leerlingen een Green Office die zijn middelbare school stap voor stap groener maakt. “We kweken champignons op koffieprut van docenten, groeien aardbeiplantjes in oude lichtbakken en hebben samen meegedaan met de klimaatmars”, vertelt Bas. “Als je alle jongeren ongeacht achtergrond of opleidingsniveau samen keihard protestliederen ziet zingen, en je voelt die energie, dan is dat heel tof.” Een uiting van planetair burgerschap, noemt Bas het. “We leven in een tijd waarin succes wordt gezien als iets dat je individueel bereikt en falen je eigen schuld is, zeker ook op school. Burgerschap gaat over dat je de verantwoording voor de Aarde neemt, en dat je dat gezamenlijk doet.”

Wat jij kunt doen

Of je nu leerling, ouder, docent, schoolbestuurder of onderwijspionier in spé bent, we kunnen allemaal bijdragen aan een regeneratief onderwijssysteem vol welzijn voor al het leven. Volgens Juliëtte begint het allemaal bij ons voorstellingsvermogen: “Stel je voor dat onderwijs nog niet zou bestaan, hoe zou je het dan vormgeven? De druk is zo groot – op voedsel, op het klimaat, op mensen: hoe kan school een broedplaats worden voor alle oplossingen in de wereld?” En wees vooral niet bang om fouten te maken, weet Bas uit ervaring: “In het begin schiet je gewoon heel vaak mis, dat hoort erbij. Maar uiteindelijk gaat het balletje rollen.”

“Zelfs als je voor een publieke basis- of middelbare school kiest, kun je binnen de regels die er zijn en met de beschikbare budgetten een compleet andere school neerzetten”, vertelt Rianne. “Stel je voor dat alle mensen die enigszins de fantasie koesteren om daarmee aan de slag te gaan dat ook daadwerkelijk zouden doen, en wij ze een beetje op weg kunnen helpen”, vult Jolien aan. “Dat is onze droom.”

Op zoek naar meer verhalen over onderwijsvernieuwing? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks en krijg je ons laatste e-magazine cadeau.