Met al je vrienden zelfvoorzienend wonen op het water? Schoonschip laat zien dat het kan!
Begin 2019 streken de eerste bewoners neer in de duurzaamste drijvende wijk van Europa, die toepasselijk ‘Schoonschip’ genoemd wordt. In januari 2020 werden de laatste woonarken toegevoegd in het Johan van Hasseltkanaal in Amsterdam-Noord en was de wijk compleet. Daar ging heel wat aan vooraf.
Meer dan veertien jaar geleden wordt het zaadje voor Schoonschip geplant. Initiatiefnemer Marjan de Blok komt door haar werk als programmamaker in 2008 voor het eerst in aanraking met een zelfvoorzienende woonboot, en denkt gelijk: “dat wil ik ook!”. Ze blijkt daar niet alleen in te zijn. Dezelfde avond weet ze al één vriend, Thomas Sykora, te enthousiasmeren en hij wordt mede-initiatiefnemer van het project.
Ze scharen steeds meer gelijkgestemden om zich heen. Het idee voor een drijvende woonwijk waar duurzaam en sociaal hand in hand gaan, begint vorm te krijgen en wordt vertaald naar Stichting Schoonschip. Als vriendengroep besluiten ze de wijk zelfstandig te gaan ontwikkelen. Er volgen lange jaren van plannen optekenen, het aanvragen van subsidies, leningen en vergunningen, scouten naar de ideale locatie, verschillende haalbaarheidsonderzoeken en samenwerkingen bewerkstelligen met innovatieve bedrijven.
Vandaag de dag telt Schoonschip 30 woonarken, waarvan de helft twee-op-één-bak, waardoor 46 gezinnen en iets meer dan 100 individuen hier een thuis hebben gevonden. De unieke woningen zijn met elkaar verbonden door middel van drijvende steigers, en er zijn zowel buiten als binnen gezamenlijke ontmoetingsplekken gecreëerd. De wijk zelf is een blikvanger geworden in Amsterdam-Noord, het stadsgedeelte dat vooral bekend stond als industrieel gebied en dat nog volop in ontwikkeling is wat betreft leefbaarheid. Elke dag lopen geïnteresseerden over de kade of over de steigers om de drijvende woningen te bewonderen.
Hier leef je samen
Vooral als het lekker weer is, merk je dat er hier echt samen geleefd wordt, en dat veel van dat leven buiten en op het water afspeelt. Voordeuren die open staan, kinderen die spelen in het speeltuintje of het plein achter de wijk, buren die gezellig op de gezamenlijke steiger borrelen. In Whatsapp- groepen wordt driftig geruild en geleend, soms wordt er ook samen inkopen gedaan. Muziek jamsessies worden geïmproviseerd en drie keer per week is het zweten geblazen bij het zelf georganiseerde bootcamp (of boatcamp, zoals ze het noemen).
Varen met bootjes, kano’s en sup-boards is vanuit deze locatie perfect. Alleen zwemmen wordt afgeraden, de bodem van het Johan van Hasseltkanaal is door het industriële verleden sterk verontreinigd en het water zou niet veilig zijn. Dat moet nog verder onderzocht worden. Het leven omringd door water brengt natuurlijk ook unieke uitdagingen met zich mee. Iets, of iemand, valt zó overboord. Reddingsvesten voor de kinderen zijn dus een must maar ook lange schepnetten en sterke magneten aan een touw blijken onmisbare tools voor het wonen op water. Van sleutelbossen tot fitnessgewichten, het wordt allemaal zo het water weer uitgevist.
Aan alles is gedacht
Het mooie aan een project helemaal zelf inrichten is dat door het hele ontwikkelingsproces heen bewuste keuzes gemaakt kunnen worden. Bij Schoonschip werd bij elke stap de vraag gesteld: “Hoe kan dit duurzamer?”. Dat begon met een zoektocht naar bouwmaterialen met een zo’n klein mogelijke milieu-impact, maar ook in de afwerking werden afwegingen gemaakt. Hoe verduurzaam je bijvoorbeeld een badkamer? De bewoners kwamen uit bij recycle douches en vacuümtoiletten die allebei veel water besparen – al blijken die laatste in de praktijk wel veel geluid te maken.
Uiteraard zijn de woningen gasvrij en voorzien van warmtepompen en zonneboilers. De 500 zonnepanelen in de wijk zijn op één smart grid aangesloten, waardoor de zelf opgewekte elektriciteit gedeeld kan worden. Qua mobiliteit staan er elektrische auto’s en (bak)fietsen om de hoek die gedeeld worden door bewoners én omwoners van de wijk. Aan alles lijkt gedacht te zijn. Dat een gebalanceerde relatie tussen mens en natuur belangrijk is, is ook terug te zien. Elk huis heeft deels een groen dak en op het water zijn drijvende broedplekken voor de watervogels. Wilde bloemen voor de bestuivers, een moestuintje, het bijenhotel en de wormenbakken maken het af.
Met vallen en opstaan
Niet alle duurzame ideeën blijken gelijk, of uiteindelijk, haalbaar, praktisch of succesvol. Op de vraag welke problemen op dit moment spelen volgen verschillende antwoorden. Zo vertelt één bewoonster dat na een reorganisatie bij het bedrijf dat de elektrische deelvoertuigen levert, deze opeens een stuk duurder zijn geworden dan toen de samenwerking initieel aangegaan werd. Daardoor maken de bewoners hier steeds minder gebruik van.
Een buurman deelt dat ze op zoek zijn naar een oplossing voor de accu’s die de zonne-energie opvangen, die geven een stuk lager rendement dan beloofd. Een andere bewoner heeft nog een frappant voorbeeld: een pilot samenwerking met Waternet – waarbij zwart afvoerwater (oftewel, uit het toilet) naar een bioraffinaderij afgevoerd zou worden om energie op te wekken – viel letterlijk in het water. De drijvende zwart wateropslag is kapotgegaan en naar de bodem gezonken. Toen werden de arken weer aangesloten op het reguliere rioleringssysteem. Innoveren blijft een proces van vallen en opstaan.
“Alleen was dit nooit gelukt”
Wat dat soort tegenslagen dragelijk maakt, is dat het allemaal samen gedragen wordt. Elke bewoner kent elkaar via via, is op een eigen manier actief betrokken en heeft meestal al jaren geïnvesteerd in de wijk. Iedereen neemt andere kennis en kunde mee, en in werkgroepen wordt gezamenlijk naar oplossingen gezocht.
Als het duurzame gedachtegoed is wat mensen bij elkaar bracht om de drijvende wijk te starten, is de sociale cohesie de lijm die het samenhoudt. Zonder het samenwerken, samenleven, samen delen, en dat gevoel van gemeenschap, waren mensen al lang afgehaakt. “Alleen was dit echt nooit gelukt”, bevestigt initiatiefneemster Marjan.
Geïnspireerd geraakt om zelf met een vriendengroep een soortgelijke wijk te ontwikkelen? Dan hoef je niet vanaf het begin te beginnen. Het concept Schoonschip is compleet ‘open source’ en de bewoners delen hun pionieren kennis en ervaring graag. De Greenprint van de wijk is in volledige vorm op hun website terug te vinden.
Tekst door: Stephanie Broekarts
Stephanie Broekarts is een freelance tekstschrijver, journalist en fotograaf met een achtergrond in milieu-
Op zoek naar meer verhalen over een eco-positieve levensstijl? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons laatste e-magazine!
