Van natuurvernietiger naar Aarde-burger: zo creëren we een levende economie

Hoe kunnen we een economie creëren waarin het welzijn van al het leven centraal staat? Volgens ecologisch activist en ecofeminist Dr. Vandana Shiva begint het allemaal bij een ander wereldbeeld: “We moeten inzien dat we Aarde-burgers zijn, onderdeel van één Aarde-familie.”

Dé onderliggende oorzaak van alle sociale en ecologische crises is ons afgescheiden en overheersende wereldbeeld, aldus Dr. Vandana Shiva. In plaats van deze ‘eco-apartheid’ – het geloof dat wij mensen losstaan van de natuur – moeten we de ecologische realiteit omarmen, stelt Vandana, en inzien dat al het leven wederzijds van elkaar afhankelijk is.

“Net zoals we elkaar binnen families helpen zonder daarvoor betaald te worden, moeten we hetzelfde doen voor de Aarde”

Levende economie

In het economische systeem dat bij dit inzicht past staan gelijkheid, wederkerigheid en ecologisch herstel centraal. ‘Levende economieën’, noemt Vandana dat. Een voorbeeld van een levende economie die haar nauw aan het hart gaat is het voedselsysteem. “Een levende voedseleconomie begint bij de erkenning dat de Aarde ons voedt, en dat het onze taak is om aan haar terug te geven. Net zoals we elkaar binnen families helpen zonder daarvoor betaald te worden, moeten we hetzelfde doen voor de Aarde. Door water te besparen, biodiversiteit te herstellen of de bodem gezonder te maken terwijl je voedsel verbouwt, werk je samen met de natuur en draag je bij aan een levende economie.”

“Als alles om je heen vervuild is, dan heb je geen welzijn, hoeveel je ook verdient”

Welzijn terugbrengen in welvaart

Terwijl destructieve economieën zoals fast fashion en de bio-industrie – die overal in de keten levens verwoesten – onderdeel zijn van het Bruto Binnenlands Product, zijn levende economieën dat vaak niet. Naast het omarmen van nieuwe maatstaven van maatschappelijk succes zoals het Bruto Nationaal Geluk, moeten we volgens Vandana ook ons concept van welvaart herdefiniëren. “De oorspronkelijke betekenis van het woord welvaart (in het Engels wealth) was nooit geld of kapitaal. Welvaart is een staat van welzijn en geluk. Echte welvaart is onze biodiversiteit, vruchtbare bodem en gezondheid, ons water en de schone lucht, ons voedsel en het land. Echte welvaart zijn onze relaties en gemeenschappen. We creëren werkelijk welvaart wanneer we bouwen aan levende economieën, bewust van de overvloed die de Aarde voortbrengt én van haar fragiele grenzen. Want als alles om je heen vervuild is, dan heb je geen welzijn, hoeveel je ook verdient.”

“Als we níet het juiste doen, en de hoop verliezen, weten we zeker dat de mensheid zal uitsterven. Dus is bouwen aan de mogelijkheid van een toekomst, bouwen aan hoop, onze enige weg”

Aarde-democratie

“Door Moeder Aarde gelijke rechten te geven, maken we een eind aan het antropocentrische idee dat wij mensen een exceptionele soort zijn die boven de natuur staat. En door het idee van minderwaardigheid van andere soorten los te laten, verdwijnt ook onze illusie van minderwaardigheid bínnen de menselijke soort, en daarmee racisme en seksisme”, legt Vandana uit. Om deze reden moeten we volgens haar een Aarde-democratie creëren waarin wetgeving en bestuur ecocentrisch zijn – en dus niet om de mens, maar om de natuur draaien. “Zodra we dat doen, kunnen we een frisse start maken. Als gelijke Aarde-wezens, wat onze levensvorm, afkomst of religie ook is.”

Hoop

“Tijdens mijn bijna zeventig jaar op deze planeet heb ik veel maatschappelijke ups en downs meegemaakt, en voor mij is het cultiveren van hoop een morele plicht geworden. Als we níet het juiste doen, en de hoop verliezen, weten we zeker dat de mensheid zal uitsterven. Dus is bouwen aan de mogelijkheid van een toekomst, bouwen aan hoop, onze enige weg.”

Voor iedereen die worstelt om de goede moed erin te houden heeft Vandana advies: “Laat je ego los en focus op het feit dat je onderdeel uitmaakt van iets dat groter is dan jijzelf. Wanneer we vanuit ons ego leven, is iedere klap een pijnlijke klap. Maar als we ecologisch denken, dan is ons lijden verwaarloosbaar vergeleken bij het lijden van al het andere leven. Dus: geef onvoorwaardelijk. De Aarde wacht tot we naar haar terugkeren. Het is onze taak om onszelf met haar te verbinden, en in wederkerigheid met haar en alle andere leden van de Aarde-familie te leven.”

Dit artikel is onderdeel van een serie verhalen over vernieuwende economische denkers. Lees ook het volgende verhaal over Helena Norberg-Hodge, die ons alles vertelt over de kracht van lokaal. En vergeet je niet in te schrijven voor onze nieuwsbrief, dan krijg je ons laatste e-magazine cadeau.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 6 oktober 2021. Laatste update: 24 januari 2022.