De ongeziene (en onmisbare) wereld onder onze voeten: dít gebeurt er in de bodem

Wormen, insecten, schimmels en microben: miljarden organismen in de bodem zorgen samen voor gezond voedsel, biodiversiteit en een stabiel klimaat. Toch kunnen we ons maar weinig voorstellen bij de wereld onder onze voeten, laat staan dat we weten hoe wonderlijk die is. Met de film ‘Onder het Maaiveld’ nemen filmmakers Jeffrey de Graaff en Ignas van Schaick ons mee op reis door de bodem.

“Op kindertekeningen is de bodem een streep onder onze voeten, daaronder zie je niks, terwijl in de lucht altijd wel een zonnetje of een ster wordt getekend”, vertelt Jeffrey de Graaff, coproducent van de bioscoopfilm ‘Onder het Maaiveld’. “De bodem is zo dichtbij en toch weten we meer van het heelal. Met onze film willen we het ongeziene zichtbaar maken.”

Na ‘De Nieuwe Wildernis’ en ‘De Wilde Stad’ besluiten Jeffrey en zijn compagnon Ignas van Schaick voor hun nieuwste bioscoopfilm ondergronds te gaan. “Dat was nogal een uitdaging”, vertelt Ignas, “want hoe breng je het bodemleven in beeld? Je kunt niet zomaar een gat graven, dan verstoor je de boel en vlucht al het leven weg.” Om deze reden sloegen de filmmakers de handen ineen met wetenschappers en bodem-experts van onder meer onderzoeksinstituut KNAW NIOO, Micropia, Naturalis en Wageningen Universiteit. “Samen met hen hebben we een filmset ingericht in een lab, waar we het allerkleinste bodemleven – met de juiste combinatie van microscopen, lenzen en licht – in beeld konden brengen”, deelt Ignas. Ook maakten ze, in samenwerking met micro-filmmaker Wim van Egmond, onder andere een timelapse van een composthoop, zodat je kunt zien hoe groenafval in een paar maanden tijd wordt omgezet in vruchtbare aarde. “De kleuren en vormen van de schimmels die je dan ziet zijn ongelooflijk”, aldus Ignas. “Bijna een soort sciencefiction.”

“Het was heel bemoedigend om te zien hoe snel het bodemleven terugkomt als je de natuur een handje helpt” – Ignas van Schaick

Bodemherstel

In plaats van experts die vertellen hoe belangrijk de bodem is, zie je in ‘Onder het Maaiveld’ met eigen ogen wat er gebeurt als we het bodemleven respecteren. Twee jaar lang volgde de crew een groep tuinders in de buurt van Abcoude die een weiland omtoveren tot biologische groentetuin. “Toen we begonnen met filmen zag je onder de grond eigenlijk hetzelfde als boven de grond: een monocultuur”, legt Ignas uit. “Dus je zag wel wormen, maar dan alleen regenwormen en geen pendelwormen of andere soorten. Ook was de bodem verdicht door het gebruik van zware machines, waardoor het water moeilijk kon weglopen en de grassen niet diep konden wortelen.” Na ongeveer een jaar wordt de transformatie duidelijk zichtbaar. Ignas: “Dat was heel bemoedigend om te zien, hoe snel het bodemleven terugkomt als je de natuur een handje helpt.”

“Als je de tegels uit je tuin wipt, wat compost toevoegt en inheemse bloemen en planten zaait, kun je heel veel bereiken”, voegt Jeffrey toe. “Voor de biodiversiteit boven de grond, zoals vogels, vlinders en bijen, maar ook voor het bodemleven.”

“In één theelepel gezonde grond zit meer leven dan er mensen op Aarde zijn”

Ongeziene natuur

“We kiezen er bewust voor om geen natuurfilms te maken in Afrika of Zuid-Amerika, maar juist de ongeziene natuur die om de hoek of in jouw achtertuin te vinden is vast te leggen”, benadrukt Ignas. “In één theelepel gezonde grond zit meer leven dan er mensen op Aarde zijn. Deze ondergrondse gemeenschap van wortels, larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben en geleedpotigen communiceren druk met elkaar en zorgen ervoor dat de bodem vruchtbaar blijft. Ik denk dat het mensen raakt zodra ze dit zien, omdat het iets is dat heel dichtbij gebeurt, en het ook iets is waar ze zelf aan kunnen bijdragen.”

Vanaf 2 maart is ‘Onder het Maaiveld’ in een zestigtal bioscopen te zien. Daarnaast gaat de film de rest van het jaar op evenementen en congressen rond. De filmmakers hebben samen met IVN Natuureducatie ook een lespakket gemaakt en komt er een boerderij-tour, inclusief openluchtvoorstellingen. “Als filmmakers willen we niet met het vingertje wijzen, of mensen een bepaalde kant op duwen, maar juist een verbindende rol spelen in de hele discussie omtrent landbouw, stikstof, pesticiden en natuur”, vertelt Ignas, wiens opa ook boer was. “Mensen moeten verwonderd de zaal verlaten”, vult Jeffrey aan, “zodat ze zichzelf afvragen: wat kan ik doen voor de bodem?”

Kom in actie voor een gezonde bodem

Een gezonde bodem vormt de basis van een gezonde natuur en een gezonde maatschappij. Dit kun jij doen om het bodemleven een flinke boost te geven:

• Eet biologisch, biodynamisch of regeneratief voedsel, zonder pesticiden. Bijvoorbeeld door lid te worden van één van deze CSA-boerderijen en tuinderijen.
• Vergroen je tuin, straat of buurt: wip de tegels uit je tuin, snijd je regenpijp af, plant biologische en inheemse bloemen, struiken, planten en bomen en ontpop jezelf tot een ware guerrilla gardener. Ook leuk: tover je tuin om tot een minibos en drink terwijl je bezig bent een kop thee van Wilder Land.
• Start je eigen no-dig moestuin. Dit is een regeneratieve landbouwtechniek waarbij je niet graaft, schoffelt of ploegt, zodat het bodemleven ongestoord haar ding kan doen en er waardevolle schimmel-netwerken (die jouw gewassen voeden) ontstaan.

Op zoek naar meer tips om bij te dragen aan een groene wereld? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ‘Het Groenste E-magazine Ooit’ cadeau!

Foto’s door: Onder het Maaiveld