Het kan wél anders. Deze burgers begonnen samen een school, voedselgemeenschap en ecodorp
In plaats van kritiek te leveren op het systeem, kun je veel beter in actie komen, weten deze burgers. Door zelf hun onderwijs, huisvesting en voedselvoorziening te organiseren, bouwen ze op lokaal niveau aan een fijnere samenleving. Zo veranderen ze stap voor stap de norm. “Als je wegblijft bij de markt en het samen anders aanpakt, kan zoveel meer dan je denkt”, ziet ecodorp-oprichter Ad Vlems.
Kunnen we duurzaam wonen toegankelijk maken voor iedereen? Dat is de vraag die Ad Vlems en zijn vrouw Monique zichzelf zo’n veertien jaar geleden stelden. Met Ecodorp Boekel laten ze zien dat het kan. “De dikte van je portemonnee speelt hier geen rol”, vertelt Ad vanuit het Brabantse ecodorp, dat bestaat uit 36 klimaatpositieve sociale huurwoningen. “We zijn met 47 volwassen en 15 kinderen: de oudste is 79, de jongste net een jaar. Samen leven we vrijwel zelfvoorzienend. Zo komt zestig procent van ons voedsel uit ons eigen voedselbos. Dat eten is gratis. Ook hergebruiken we regenwater en hebben we dankzij het duurzame energiesysteem geen verwarmingskosten.”
De kracht van de commons
Door de ‘markt’ uit ‘woningmarkt’ te halen, lukte het Ad en Monique om de klimaatpositieve woningen voor 128.000 euro per stuk te realiseren, en ze vervolgens als sociale huurwoningen te verhuren. Ad: “We zijn onze eigen projectontwikkelaar en huisbaas, dus we hoeven geen winst te maken. De sociale huurinkomsten zijn precies genoeg om onze lening in dertig jaar af te betalen. Zo blijven huizen plekken om in te wonen, in plaats van investeringsobjecten om geld mee te verdienen.”
“Niks is bij ons zogenaamd ‘te hoog gegrepen’: je mag doen wat je leuk vindt. Want als de mensen schitteren, gaat het ecodorp ook schitteren” – Ad Vlems
Ad focust zich liever op de sociale en ecologische winst van het ecodorp. Bijvoorbeeld met de woningen. “Die bestaan volledig uit organische materialen en afval”, vertelt hij trots. “Zo zit er glasschuim – een reststroom van de glasrecyclingindustrie – in onze fundering en bestaan de muren uit kalkhennep, in plaats van beton. Hierdoor zit er in de huizen meer CO2 opgeslagen dan nodig was om ze te bouwen.”
Het gratis voedselbos van Ecodorp Boekel. Foto door: Ecodorp Boekel
Om het ecodorp draaiende te houden, werken alle bewoners twee dagen per week mee. Dat klinkt als best veel, maar een avondvergadering telt als een dagdeel en je mag doen wat je leuk vindt. “Niks is zogenaamd ‘te hoog gegrepen’. Dus als je mee wilt naar de ministeries bij wie we op bezoek gaan, dan kan dat”, zegt Ad. “Zo komen mensen in hun kracht te staan en ontdekken ze nieuwe kwaliteiten. Dat is fantastisch, want als de mensen schitteren, gaat het ecodorp ook schitteren.”
“Als we een liefdevolle wereld willen creëren moeten we in beweging komen” – Renate van Klaveren
Deze ouders richtten hun eigen school op
Hoeveel je als burgers met elkaar kunt bereiken, weet ook Renate van Klaveren. Toen ze met haar eigen zoontje voor de zoveelste keer tegen de grenzen van het onderwijssysteem aanliep, besloot ze samen met een groepje ouders in actie te komen. “Van idee tot opening duurde nog geen jaar. Dat was voor mij zo’n eye-opener, dat je in zo’n korte tijd je eigen school kunt opzetten”, deelt Renate. “Als we een liefdevolle wereld willen creëren moeten we in beweging komen. Dat werkt veel beter dan vanaf de zijlijn kritiek hebben op het systeem.”
De kernwaarden van de basisschool, die zich bevindt op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-Overflakkee, zijn ‘vrij’ en ‘natuurlijk’. “Dit betekent letterlijk: tijdens de lessen vrij kunnen zijn in de natuur. Maar ook: vrij zijn om je op jouw natuurlijke manier te ontwikkelen”, vertelt Renate. “We willen een plek creëren waar kinderen zichzelf kunnen zijn, in plaats van dat we ze proberen te vormen tot iets dat volwassenen willen dat ze zijn.”
Dit begint al bij binnenkomst, wanneer de leerlingen zelf mogen kiezen hoe ze hun dag beginnen: bijvoorbeeld rustig met een mindfulness-oefening, of juist lekker actief in de moestuin. Verder hebben de kinderen zoveel mogelijk buiten les en wordt er gewerkt op basis van projecten. De interesses van de leerlingen zijn daarin leidend. “Zoals leren rekenen tijdens het bakken van een taart, of door je eigen winkeltje te runnen, in plaats van uit een boek”, zegt Renate. “Dan wakker je vanzelf de intrinsieke motivatie van kinderen aan en wordt leren weer leuk.”
Een buitenles op de basisschool van Renate. Foto door: Natuurlijk Vrij Onderwijs
Veel basisscholen zoals die van Renate worden niet gesubsidieerd door de overheid, en zijn dus duurder. Toch kun je ook binnen het publieke systeem een totaal andere school neerzetten, ontdekten Jolien Dirven en Rianne Spin. In 2023 opent hun basisschool Buitenwijs, die onlangs goedkeuring ontving van de inspectie, haar deuren in Zwolle. “We willen niet cijfers, maar het welzijn van kinderen en de natuur vooropstellen”, zegt Jolien. Zo komt op het schoolterrein een biologische moestuin en een plek voor biodiversiteitsherstel. “We willen kinderen laten ontdekken hoe je je als earth keeper kunt verhouden tot de natuur. Zodat de volgende generatie weet én voelt hoe het is om één te zijn met de Aarde.”
Onbespoten voedsel voor iedereen
Ook in voedselland komen burgers die zien dat het voedselsysteem vol fouten zit in actie. Zoals Liselotte Bredius uit Den Haag. Als kok wilde ze met biologische producten gaan werken, maar ze merkte dat haar gerechten dan onbetaalbaar zouden worden. Dus besloot ze Lekkernassûh betekent ‘lekker eten’ in het Haags. op te richten: een voedselgemeenschap waarin burgers en boeren samenwerken.
“Iedere week halen we bij een tiental lokale boeren onbespoten groenten en kruiden op, waarmee we voor zo’n vijfhonderd mensen in Den Haag groentepakketten maken. Door alle schakels uit de keten te halen en alles lokaal te organiseren, kunnen we die voor € 12,50 verkopen, ongeveer de helft van de supermarktprijs”, legt Liselotte uit. “Mensen kunnen ook met Time banking is een alternatief waardesysteem waarbij je in plaats van met euro's met tijd kunt betalen. Bij Lekkernassûh kost een groentepakket bijvoorbeeld 1,25 uur. betalen, door als vrijwilliger mee te helpen, bijvoorbeeld op één van de ophaalpunten in de stad. Zo blijven onze kosten laag en houden we het toegankelijk voor iedereen.”
“Als je maar begint, dan volgt de rest vanzelf” – Liselotte Bredius
Naast duurzaam, lokaal en betaalbaar zijn de groentepakketten van Lekkernassuh ook verpakkingsvrij. “Zo heeft iedereen een reden om mee te doen”, deelt Liselotte. Ze hoopt dat in zoveel mogelijk andere steden vergelijkbare initiatieven ontstaan, maar dan wel decentraal georganiseerd. “Dat is juist de kracht, dat je het lokaal regelt en het eigendom en de verantwoordelijkheid weer bij de mensen zelf legt. Daar zit wat mij betreft een enorme kans voor verandering.”
Eén van de ophaalpunten van Lekkernassûh in Den Haag. Foto door: Mira Lee
Gewoon doen
Liselotte nodigt iedereen uit om ‘de kracht van gewoon doen’ te leren kennen. “We zouden de samenleving wat meer moeten zien als een speeltuin waarin we volop ontdekken en experimenteren. Misschien vallen we soms uit het klimrek, maar dat komt ook wel weer goed. Als je maar begint, dan volgt de rest vanzelf.”
“En door het samen met anderen te doen, is het ook een stuk minder eng”, vult basisschool-oprichter Renate van Klaveren aan. “Het is juist zo mooi wat er daardoor ontstaat. Dan heb je momenten waarop je elkaar aankijkt en echt emotioneel raakt van het besef dat je het met elkaar voor elkaar hebt gekregen. Kijk eens wat we aan het doen zijn … Dat is echt fantastisch.”
Je aansluiten bij een bestaand burgerinitiatief, is volgens ecodorp-oprichter Ad Vlems ook een aanrader. Zeker als je voelt dat het anders kan en moet, maar niet precies weet hoe. Want: “We hoeven het wiel niet altijd opnieuw uit te vinden. Soms is het prima om op een rijdende trein te springen en op die manier bij te dragen aan verandering.”
Hier kun je beginnen
Op zoek naar inspiratie voor je eigen burgerinitiatief? Of wil je er bij eentje aansluiten? Met deze tips kun je vandaag beginnen:
- Alternatief wonen: Overal in Nederland ontstaan sociale en ecologische woongemeenschappen, waar mensen in harmonie met elkaar en de natuur samenleven. Zoals deze 11 klimaatpositieve woongemeenschappen, dit ecodorp vol earthships en deze sociale tiny house gemeenschap. Ook op deze website vind je tientallen ecodorpen in Nederland. Bezoek er een paar ter inspiratie of kijk of je bij eentje kunt aansluiten. Zelf een tiny house gemeenschap beginnen? Kijk dan eens op de website van onze ambassadeur Marjolein Jonker.
- Het kind centraal: Hoe zou onderwijs eruit zien als we ons afvragen waar school eigenlijk voor bedoeld is? Steeds meer mensen denken na over deze vraag en komen met een nieuw soort school als antwoord. Laat je inspireren door NOWSCHOOL en deze scholen waar welzijn centraal staat. Ook Operation Education kan je verder helpen als je je eigen school wilt beginnen.
- Regeneratieve landbouw: Voedselproductie die de bodem, het klimaat, onze gezondheid én de positie van de boer herstelt, dat is regeneratieve landbouw. Steeds meer burgers starten een regeneratieve boerderij, zoals de oprichters van De Stadsgroenteboer. Ook jij kunt leren hoe je dat doet, bijvoorbeeld met de cursussen van boerderij Bodemzicht. Of sluit je aan bij een coöperatief initiatief zoals Herenboeren en wordt mede-eigenaar van je eigen burgerboerderij!
Wil je meer verhalen lezen van mensen die in actie komen voor ecologische en verbonden gemeenschappen? Abonneer je op onze wekelijkse nieuwsbrief. Dan mis je niks én je krijgt ons laatste e-magazine cadeau.
Foto header door: Ecodorp Boekel
