Hoe maak je je alternatieve woondroom realiteit? In gesprek met drie woonpioniers

Wonen in harmonie met de Aarde, eten uit je eigen voedselbos, samen met anderen een gemeenschap vormen en de ruimte voelen om je hart te volgen: steeds meer mensen verlangen ernaar. Maar hoe zet je die ‘alternatieve’ woondroom om in realiteit? Drie woonpioniers vertellen hun verhaal.

Vier jaar geleden droomde duurzaamheidsadviseur Just Dengerink samen met zijn vrienden van een leven in een ecologische en betaalbare woongemeenschap in Amsterdam. Inmiddels is de bouw van de groene en sociale wooncoöperatie De Warren een feit. Nog een klein jaar, en dan kunnen de duurzame, sociale en culturele ondernemers de 36 woningen in het bijzondere pand op IJburg betrekken. Just: “We hebben onszelf vaak afgevraagd of we de eindstreep zouden halen. Als je dan eindelijk op de kavel staat om de eerste paal erin te slaan is dat onvergetelijk.”

Dit is hoe De Warren eruit komt te zien. Foto door: Natrufied Architecture

Delen maakt betaalbaar

“Een derde van alle ruimte wordt gemeenschappelijk. Er komt een muziekstudio, theaterruimte, atelier, washok, dakterras en verschillende keukens en werkruimtes”, vertelt Just. “De appartementen zelf zijn niet extreem groot, maar doordat we zoveel ruimte delen hoeft dat ook niet.” Alle woningen in De Warren zijn huurwoningen, die de bewoners van de wooncoöperatie huren. Voor zo’n vijfhonderd euro heb je een kamer, studio’s zijn er vanaf achthonderd euro en de ruimste gezinsappartementen kosten 1100 euro per maand. Just: “Voor Amsterdamse begrippen is dat écht betaalbaar. Omdat we het gebouw zelf laten bouwen, zit er geen projectontwikkelaar tussen. We hoeven dus geen winst te maken, we willen alleen maar dat het plaatje zichzelf uiteindelijk rond rekent. Zodat ook mensen met een kleinere portemonnee – zoals leraren en mensen in de culturele sector – in de stad kunnen blijven wonen.”

Wonen in harmonie met de Aarde

Naast betaalbaar en sociaal is het ontwerp van De Warren ook klimaatadaptief, circulair, energiepositief, goed voor biodiversiteit en regenbestendig. Just: “Zo wordt de groene buitengevel gemaakt van 121 hergebruikte meerpalen die we van de verbrandingsoven hebben gered. Overal komen groene plekjes voor dieren, zoals vleermuizen en bijen. En de transitie van kopen en bezitten naar delen en gebruiken is in een gemeenschap ook een stuk eenvoudiger.”

De toekomstige bewoners van De Warren. Foto door: Winona Boomkens

Lange adem

“De gemeente had een tender (een soort wedstrijd) uitgeschreven voor een kavel die ze gesubsidieerd wilde aanbieden aan een wooncoöperatie”, vertelt Just. “Toen hebben we in hele korte tijd een plan van aanpak en business case geschreven.” Juist doordat de groep groot durfde te dromen en van De Warren een wooncoöperatie wilde maken die bewijst dat wonen in de stad compleet anders kan, hebben ze de tender uiteindelijk gewonnen.
“De plek was daarmee binnen, maar we waren er nog lang niet”, aldus Just. “Om de hypotheek voor de kavel en de bouw te krijgen, moesten we een aannemerscontract hebben. Maar om dat contract binnen te slepen heb je een uitgewerkt ontwerp nodig. En daarmee voorfinanciering voor een architectenbureau, juridische specialisten en duurzaamheidsadviseurs. We wisten soms oprecht niet of we financieel wel uit zouden komen, terwijl we al middenin het proces zaten. Dat waren enorm stressvolle momenten waar we elkaar als groep doorheen hebben gesleept.”

Tiny houses in het groen

Hoe belangrijk een sterke groep is om je woondroom te realiseren weet Ingrid van Elderen als geen ander. Onlangs betrok zij het allereerste tiny house van Olstergaard: een nieuwe ecologische wijk in Overijssel waar biodiversiteit en gezondheid voorop staan. “Van milieuvergunningen en bouwbesluiten tot energieprestatie-eisen: je kunt het zo gek niet bedenken of je loopt er tegenaan. Maar omdat iedereen een andere expertise en achtergrond heeft, is er altijd wel iemand met een creatieve oplossing.”

“Een groeiende groep mensen wil in harmonie met de natuur wonen, en ziet dat niet als offer, maar als rijkdom” – Ingrid van Elderen

Sinds haar negende jaar droomt Ingrid al van een klein huisje in het groen. Toen ze twee jaar geleden in de Facebookgroep van Tiny House Nederland een oproep zag voor een natuurinclusieve wijk met kavels voor tiny houses twijfelde ze geen moment. “De gemeente had zelf het plan opgevat om op deze plek een ecologische wijk te bouwen. Toen we daar lucht van kregen zijn we met een groepje geïnteresseerden met de gemeente in gesprek gegaan. Vervolgens hebben we vier deelgebieden ontworpen, die qua duurzaamheid variëren van licht- tot donkergroen. In het meest toegankelijke deel komen bijvoorbeeld ruimere woningen met een aansluiting op nutsvoorzieningen, maar er is ook een volledig off grid ecologisch deel voor tiny houses.”

De ecologische wijk Olstergaard in vogelvlucht. Foto door: SVP Architectuur en Stedenbouw

Groen hart

Een fruitboomgaard, inheemse beplanting, tuinen die zijn ontworpen op basis van permacultuur-principes, composttoiletten, helofytenfilters die afvalwater op een natuurlijke manier zuiveren, bessen voor vogels en bloemen voor bijen: in het tiny house gedeelte kunnen Ingrid, tiny house pionier Marjolein Jonker (die ook in Olstergaard gaat wonen) en de andere bewoners hun groene hart ophalen. “Natuurlijk zullen er altijd mensen zijn die het liefst een betegelde tuin hebben, maar een groeiende groep wil wél in harmonie met de natuur wonen, en ziet dat niet als offer, maar als rijkdom”, vertelt Ingrid. “Ik denk dat we deze mensen het vertrouwen moeten geven om hun woondroom uit te laten komen, juist ook in gebieden die nu niet als woongebied zijn aangemerkt zoals weilanden en akkerbouwgronden. Dan kunnen we én biodiversiteit op landbouwgrond enorm laten toenemen én groen wonen betaalbaar en toegankelijk maken.”

Zelfvoorzienende woongemeenschap

Leven naar de waarden die je hebt: dat is ook precies waar circulair ondernemer en woonpionier Anja Cheriakova naar verlangt. “Je wordt na je geboorte vrijwel meteen in een soort keurslijf gedrukt. De laatste jaren ben ik steeds dieper naar binnen gaan kijken en heb ik mezelf afgevraagd: is wat ik voel en denk écht waar? Of ben ik geconditioneerd om iets te doen omdat het me meer geeft van iets dat uiteindelijk alleen maar leidt tot een verlangen naar nóg meer?” Tijdens dit proces ontdekte Anja dat de angsten die haar jarenlang hebben tegengehouden om op een andere manier te gaan wonen ingegeven zijn door het kapitalistische systeem. “Ik heb niet steeds meer spullen, schijnzekerheid en welvaart nodig. Waar ik écht naar verlang is verbinding met de natuur, ons voedsel en elkaar.”

“Als medebeheerder van een geheel ervaar je hoe het is om bij te dragen aan iets dat groter is dan jijzelf. Dat is hoe verandering begint” – Anja Cheriakova

Samen met haar man kocht Anja een oude hoeve in Zuid-Limburg, om daar op 5,5 hectaren land een spirituele en ecologische woongemeenschap te starten. “Het is een gigantisch heuvelachtig terrein met verschillende panden en een oude watertoren aan de rand van een bos. We willen er een klein dorp van maken, inclusief mini klooster waar je tot jezelf kunt komen en vijf hectaren voedselbos. Het wordt een plek die niet draait om luxe, maar om simpel en zelfvoorzienend leven, verbinding, liefde en vrijheid. Allemaal dingen waarvan ik vijf jaar geleden had gezegd: ‘Wat een hippie-gedoe.’ Maar inmiddels weet ik dat dit is hoe ik wens te leven. En ook wat ik voor de wereld wens: ruimte om de relatie met onszelf en de natuur opnieuw uit te vinden.”

Dit is hoe Imstenrade er nu uitziet. Foto door: Anja Cheriakova

Eigenaarschap

“Mijn man en ik zijn dit avontuur begonnen, maar we willen onderzoeken hoe we het eigenaarschap decentraal kunnen maken, zodat het niet alleen bij ons ligt, maar we met alle bewoners gezamenlijk eigenaar zijn van de gemeenschap”, vertelt Anja. “Eigenlijk zouden we dat op de hele woningmarkt moeten doen. We worden nu massaal in slaap gesust in ons eigen flatje, terwijl je als medebeheerder van een geheel ervaart hoe het is om bij te dragen aan iets dat groter is dan jijzelf. Dat is hoe echte verandering begint.”

Tips om je alternatieve woondroom te verwezenlijken

Heb je zelf de droom om op een compleet andere manier te wonen? “Verenig je met gelijkgestemden en zorg dat je op één lijn zit”, aldus Just van De Warren. Want: “Alleen met een sterke gedeelde visie lukt het je om de hobbels die je tegenkomt te nemen en keer op keer samen voor je woondroom te gaan staan.” En laat je vooral niet ontmoedigen door de omvang van het project, voegt Ingrid van Olstergaard toe. “Het enige wat je hoeft te doen is de eerste stap zetten. En dan nog één. En nog één. Dus maak een plan en begin. Ga bijvoorbeeld met je gemeente in gesprek en kijk of en hoe ze jouw woondroom kunnen faciliteren.”

Voel je je toch nog enigszins geblokkeerd om in actie te komen? “Duik dan diep naar binnen en vraag jezelf af: waar zitten mijn angsten om dit project op te starten en wat heb ik als persoon nodig om ervoor te gaan?”, adviseert Anja. “Het loslaten van twijfels en verwachtingen die je tegenhouden is misschien wel het moeilijkste dat er is. Maar zodra dat lukt, komt je droom ineens veel dichterbij.”

Op zoek naar meer inspiratie over alternatief wonen? Bekijk het videoportret van tiny house pionier Marjolein Jonker. En schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks en ontvang je ons laatste e-magazine cadeau.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 30 juni 2021. Laatste update: 17 januari 2022.