De biodiversiteitshotspot van Europa wordt bedreigd (maar kan nog worden gered)

In Transsylvanië zijn landbouw en natuur jarenlang hand in hand gegaan en dat heeft gezorgd voor een uitermate gezonde bodem, veel biodiversiteit en schoon water. Dit is niet aan de aandacht van grote investeerders voorbij gegaan: de dreiging van opschaling en grote monoculturen hangt in de lucht. Zo zorgen we ervoor dat Transsylvanië beschermd blijft en niet andere Europese landen achterna gaat. 

Nederland, 80 jaar terug in de tijd

Onze bodems zijn gezond, stikstofproblemen kennen we niet. Er wordt kleinschalig geboerd in een levendig landschap. De opbrengst van het land is gezonde voeding voor de mensen in de buurt van de boerderij. Het bruist van het leven. In de sloten zwemmen vissen. In de bodem vinden wormen kronkelend hun weg. In de zomer zoemen de insecten in groten getale boven het land, wat zwermen vogels aantrekt.

Uitgeputte bodem, uitgeputte boeren

Tot na de Tweede Wereldoorlog. Niemand wilde ooit nog honger. ‘De wereld voeden’ werd de ambitie van Nederland. Door schaalvergroting en een immense ruilverkaveling klommen we op tot het tweede grootste agro exporterende land ter wereld. Die bedenkelijke eer konden we alleen behalen door het toepassen van monoculturen en door het maximale te vragen van bodem en dier. Het landbouwsysteem drijft al lang niet meer op boerenwijsheid maar op efficiency. Boeren hangen meer achter hun computer dan ze op het land zijn. Zij besturen hun bedrijf vanuit sheets met input en output. Industriële landbouw, mogelijk gemaakt met leningen die voor veel boeren steeds vaker aanvoelen als een strop om de nek. Een strop die verder wordt aangehaald door de talloze regels die vanuit Europees en landsbeleid over hen heen zijn uitgestort.

“In de zomers zijn de groene woestijnen stil, leeg en steeds vaker gortdroog”

De gevolgen manifesteren zich steeds nadrukkelijker. Stikstof hoopt zich op en sloopt ecosystemen, de bodems zijn uitgeput, net als de boeren zelf. Dierenleed, virusuitbraken, het verdwijnen van vogels en andere diersoorten, boven- en ondergronds. Het landschap verschraalt en boeren spelen een marginale rol in de belevingswereld van de meeste consumenten. 

Biodiversiteitshotspot van Europa

In Nederland proberen we dit om te keren met regeneratieve landbouw; levensherstellende landbouw, met gesloten kringlopen en lokale afzet. De boer niet alleen als voedselproducent maar ook als ecoloog en landschapsbeheerder. De hemel op Aarde, waar mensen een vitale gemeenschap zijn in een gonzend landschap.

Die hemel bestaat, in Transsylvanië, Roemenië, anno nu. Transsylvanië wordt ook wel de biodiversiteitshotspot van Europa genoemd. Het barst er van het leven. De bodems zijn uitermate gezond en het water is schoon en kraakhelder. Het landschap is er prachtig. De inwoners hebben altijd goed voor elkaar en voor het land gezorgd. De rijke natuur is mede te danken aan de kleine schaal waarop boeren hun land verbouwen.

Maar donkere wolken pakken zich samen boven Transsylvanië.

De geschiedenis herhaalt zich (niet)

De combinatie van gezonde bodem en een relatief lage grondprijs van Transsylvanië trekt grote (buitenlandse) industriële landbouwbedrijven aan. Boeren worden uitgekocht, boerengemeenschappen vallen uiteen, kleinschaligheid wordt verdrongen door grootschalige monoculturen. 

In Nederland weten we inmiddels waar dit toe leidt. 

Transsylvanië staat voor de keuze waar Nederland 80 jaar geleden voor stond. Welke weg kiezen zij? Die van grootschalige, industriële landbouw, met alle gevolgen van dien? Of kiezen zij voor kleinschalige agro-ecologische landbouw, met lokale afzet, florerende gemeenschappen en behoud van een gezond en prachtig landschap?

Landbouwgrond beschikbaar voor agro-ecologische boeren

De Nederlandse veearts Lars Veraart woonde jarenlang in Frankrijk. Hij stelde zichzelf de vraag hoe zijn patiënten zo vaak ziek werden en leerde hoe destructief het industriële landbouwsysteem is. Hij stopte als veearts en verhuisde naar Transsylvanië, waar hij met zijn Amerikaanse vrouw een zelfvoorzienende boerderij en een leercentrum voor regeneratie startte. Lars kon niet verdragen wat natuur, het landschap en gemeenschappen daar wordt aangedaan en zocht naar een oplossing. Samen met gelijkgestemden startte hij de stichting ALPA – vanuit daar wordt landbouwgrond opgekocht en beschikbaar gesteld aan (jonge) boeren die kleinschalige agro-ecologische landbouw bedrijven.

Dat dit model werkt, bewijst stichting Terre de Liens, opgericht door de Nederlandse Sjoerd Wartena, op een andere plek in Europa. In Frankrijk heeft de stichting meer dan 8000 hectare grond beschikbaar gesteld voor ruim 300 kleinschalige natuur-inclusieve (jonge) boeren. Ook in Nederland krijgen initiatieven als Aardpeer, Grond van Bestaan, Lenteland en Land van Ons steeds meer grond in eigen beheer.

Kom in actie en bescherm de biodiversiteitshotspot van Europa

• In het najaar van 2023 start ALPA in Nederland een campagne voor grondaankoop. Om het verhaal van ALPA helder uit de doeken te doen, maken filmmakers Joris van Egmond en Jeppe van Pruissen een korte documentaire. Help hen om dit belangrijke verhaal te vertellen door te doneren. Als donateur krijg je zonder bijkomende kosten als eerste toegang tot de documentaire.
• Wil je ervoor zorgen dat biodiversiteit en landbouw ook in Nederland weer hand in hand gaan? Doe je boodschappen direct bij een lokale en gifvrije boer.
• Wil je nog meer doen? Met deze 101 tips kom je in actie voor regeneratie.

Op zoek naar meer inspirerende verhalen over ecologische en sociale pioniers? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief, dan mis je niks én krijg je ons laatste e-magazine cadeau.