Een ode aan de tweedehandswinkel: wat ze ons leert over het leven

Het imago van tweedehandskleding is door de jaren heen van ‘uit’ naar ‘in’ gegaan. Maar haar tijdloosheid is niet veranderd. Redacteur Roanne van Baren ziet de tweedehandswinkel als inspiratiebron voor samenleven: “Hier is inclusie, diversiteit, gelijkheid en verbinding alomtegenwoordig”

Ik kan me haar nog goed herinneren, mijn donkerblauwe houtje-touwtje-jas. Ik was een jaar of vier en het was mijn lievelingsjas tot dan toe. Een andere vierjarige was de vorige eigenaar geweest, maar de jas zat daardoor niet minder lekker, misschien zelfs wel lekkerder: de wollen stof was soepeler geworden en het leven dat erin was geleefd was doorgegeven aan een volgend leven, het mijne.

Begin jaren 2000 noemde een klasgenootje mij ‘uit’ op het schoolplein. Ik was acht en mijn kleding was voor het grootste deel afkomstig uit de tweedehandswinkel een paar straten verderop. Ik wist niet wat ‘uit’ betekende destijds, maar gezien de jaren negentig kleding waarin ik rondliep – wat overigens momenteel helemaal terug van weggeweest is – zal het daar betrekking op hebben gehad. 

Vanaf mijn veertiende kreeg ik veertig euro zak- en kleedgeld per maand. Daarvan kon ik bij de H&M een of twee kledingstukken kopen. Maar bij de tweedehandswinkel iets verderop acht of tien. Dat laatste werd mijn hobby. Samen met een vriendin en haar toenmalige vriendje – die zich overal waar hij heen ging in een driedelig pak hulde – maakten we er een sport van om elke zaterdag alle tweedehandswinkels en rommelmarkten in onze woonplaats te bezoeken en pareltjes te verzamelen. Vintagewinkels waren toen nog geen ding en dat maakte dat ‘vintage’ voor enkele euro’s voor het oprapen lag. Zo vond ik voor twee euro mijn lievelingsenkellaarzen met blokhak en schapenvachtje aan de binnenkant en tientallen jaren zeventig en tachtig blousjes die ik daarboven droeg.

Mijn favoriete tweedehandswinkel was destijds ‘Kleren Goed’. Het was, en is nog steeds, een enorm zootje, maar als je goed rondsnuffelt, vindt je oude aktetassen, suede jasjes en zelfs hele kostuums. De eigenaar lijkt een beetje op een oude professor met zijn kleine ronde brilletje en weet ondanks de chaos precies waar alles ligt. Her en der staat een emmer om de druppels van het lekkende plafond op te vangen. Er werkte ooit een andere man bij hem, die – zo speculeerden wij – een drugsverleden had en de professor meehielp om de tweedehands spullen te sorteren.

Voor mijn studie verhuisde ik naar Utrecht, naar een kamertje in een huis dat een paar honderd meter van de Emmaus stond; een tweedehandswinkel die gerund wordt door mensen met een ‘afstand tot de arbeidsmarkt’. Er stond vaak een drag queen met roze haar achter de kassa. Ik vond er alles wat ik nodig had: boeken, plantenbakken, kleren, lampen, kasten, stoelen, de hele reutemeteut. Als student kreeg je zelfs vijfentwintig procent korting. Ik vond hier Dr. Martens van acht euro, afgeprijsd naar zes euro, en liep er mijn tienerjaren mee uit. 

Tweedehandskleding raakte ‘in’. Vanuit Amsterdam breidden de vintagewinkels zich als een olievlek uit over heel Nederland. ‘Vintage’ kon je niet meer terugvinden in de reguliere tweedehandswinkel of werd even duur als de kleding in vintagewinkels. En inmiddels zien mensen die al jaren naar de tweedehandswinkel gaan voor hun kleding (en ook niet anders konden) dat mensen die meer te besteden hebben ‘het goede spul’ in de tweedehandswinkels wegkapen. Dan weet je dat het echt ‘in’ is. Lifestyle-journalist Janice Deul vindt dat we hier bij stil moeten staan en onszelf moeten afvragen: “Is tweedehands kleding straks alleen maar voor the happy few? Hoe gaan we dit voorkomen? Door minder en bewuster te shoppen, ook als het gaat om kleren met een tweede of derde leven?”

Tegelijkertijd hebben we te maken met een groeiende kledingafvalberg aan de andere kant van de wereld door afgedankte kleding van westerlingen. We kopen gemiddeld per jaar vijftig nieuwe kledingstukken en gooien er veertig weg. Wanneer we geen nieuwe kleding zouden produceren, zouden we nog wel een tijdje vooruit kunnen met de kleding die al bestaat. 71 procent van de kleding in onze kledingkast dragen we niet, dus dat kan linea recta naar de tweedehandswinkel. Er is dus eerder overvloed, dan schaarste.

Maar de kwaliteit van kleding is niet wat het geweest is. Vintage kan alleen de jaren overleefd hebben door de goede stoffen en aandachtige productie, iets wat tegenwoordig inderdaad een schaars goed is. Dus: er is meer kleding, maar het is minder goed. En dat zien we terug in de tweedehandswinkel.

En als iets ‘in’ is dan wordt het een verdienmodel. Het Goed verkocht tweedehandskleding voor een laag prijsje, totdat het een bedrijf werd en ging franchisen. Nu hebben ze meerdere locaties door het land heen en betaal je voor een shirtje al gauw vijftien piek.

In die zin kan de tweedehandswinkel een afspiegeling worden van onze maatschappij. En in dezelfde valkuilen lopen waar eenieder van ons in terecht kan komen in een kapitalistisch systeem.

Maar aan de andere kant, kan ze precies het tegenovergestelde belichamen. Zoals in mijn huidige favoriete tweedehandswinkel ‘Stichting Overal’. Het heeft de oude vertrouwde elementen van een authentieke tweedehandswinkel: een sociaal vangnet voor iedereen die het nodig heeft en lage prijzen voor de spullen die ingebracht worden. Het gebouw heeft trekken van een earthship en is volledig ecologisch gebouwd. Achter de winkel ligt een grote moestuin die nieuwkomers onderhouden en de oogst wordt voor een lage prijs verkocht in een mini-stalletje voor het gebouw. Alle opbrengst gaat naar het goede doel. Ik weet niet wat het is, maar ik geloof dat dit zeg maar is hoe het leven bedoeld is.

Eigenlijk altijd als ik me een beetje kuttig of lullig voel, dan ga ik naar een tweedehandswinkel. Op de een of andere manier stellen die plekken mij gerust. Hier lijkt de tijd even stil te hebben gestaan in een sociaaldemocratisch Nederland waar we tegenwoordig alleen nog van kunnen dromen.

Laten we haar als inspiratiebron nemen. De tweedehandswinkel waar we inclusie, diversiteit, gelijkheid, verbinding en allemaal andere mooie waarden terugzien als voorbeeld van hoe je met elkaar samenleeft. Dat lijkt me heerlijk. Dus bij deze: een ode aan de tweedehandswinkel.

Ga je ook graag naar de tweedehandswinkel voor de essentiële zaken?
Deel je vondsten in de koop-niks-nieuws-Facebook-groep of LinkedIn-groep!
Samen creëren we een wereld waarin welzijn én consuminderen hand in hand gaan.