"Wat is gezondheid?" Machteld Huber heeft een nieuw antwoord en wil de wereld er mee veranderen

Voormalig huisarts Machteld Huber besteedde de afgelopen dertig jaar aan de vraag wat gezondheid nou eigenlijk écht is. Want de definitie van de WHO (Wereld Gezondheidsorganisatie) impliceert volgens haar dat gezond zijn een onbereikbare toestand is. Uit haar zoektocht ontstond een andere omschrijving van gezondheid: Positieve Gezondheid. Deze benadering reikt veel verder dan alleen het medische aspect. En daarmee hoopt Machteld het systeem te veranderen. 

Volgens de WHO is iedereen ziek

In 1948 formuleerde de WHO gezondheid als volgt: ‘Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken’. ‘Wie bevindt zich ooit in deze toestand?’ vroeg Machteld Huber zich af. Er zijn zoveel chronische ziektes en met de juiste diagnostiek kun je bij iedereen wel wat ontdekken. Betekent dit dat iedereen eigenlijk ziek is?

Hoewel het doel van de WHO was om alle ziektes de wereld uit te helpen, zorgde hun definitie ook voor een enorme medicalisering. Het beleid van gezondheidsinstellingen wordt namelijk op deze definitie gebaseerd. Dat begon Machteld steeds meer te storen. Helemaal omdat gezondheid volgens haar veel meer gaat om veerkracht. Het gaat er niet om iemand zo lang mogelijk te laten leven, maar vooral dat diegene een goed, kwalitatief leven heeft. Dat paste echter niet binnen de wereldwijd omarmde definitie van de WHO. Daarom ging Machteld op zoek naar een nieuwe.

“De definitie is remmend, want de situatie is veranderd. We hebben nu minder infectieziektes, maar wel al die chronische ziektes.”

Zoektocht naar veerkracht

Volgens Machteld gaan ziek zijn, herstellen en gezondheid niet alleen over het medische stuk. “Het gaat eigenlijk over de veerkracht om met zo’n situatie om te gaan en weer sterker te worden”, stelt ze. Doordat we gezondheid voornamelijk medisch bekijken denken we veel te smal. Hoe mooi het ook is dat we medisch gezien enorm veel kunnen. Aan de hand van een wetenschappelijk onderzoek naar veerkracht ontstond een nieuwe omschrijving. (“We noemen het bewust geen definitie, want dan zeggen we weer: als je dit niet kan, dan ben je niet gezond.”)

Die omschrijving luidt als volgt: “Gezondheid is het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven.” Met deze omschrijving kreeg het begrip ‘gezondheid’ een heel andere invulling, maar daarmee was ze er nog niet. Want bij de mensen die bij zorg betrokken zijn moest het ook handen en voeten krijgen. Ze ging in gesprek met mensen uit de medische sector – dus dokters, fysiotherapeuten en verplegers, en sprak ook heel veel met patiënten, verzekeraars en beleidsmakers. Zo kreeg de wat abstracte omschrijving langzaam een concrete invulling.

Zes punten

“De invulling gaat over het hele leven”, zeiden de patiënten. Tegenover “het is vooral lichamelijk” van de beleidsmakers en dokters. Machteld besloot om de brede visie van de patiënten vorm te gaan geven. Het zijn immers de patiënten die centraal staan in de zorg. Deze brede benadering noemt ze Positieve Gezondheid. Positieve Gezondheid kan onderverdeeld worden in zes onderdelen: lichamelijk welbevinden, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, sociaal maatschappelijk participeren en dagelijks functioneren.

Lees meer over:

• lichamelijk welbevinden: Eet, slaap en beweeg je fit. Want een gezonde maatschappij begint bij jezelf
• mentaal welbevinden: Mentaal fit blijven in turbulente tijden, zo doe je dat
• zingeving: Waarom je eens wat vaker zou moeten nadenken over de zin van het leven
• kwaliteit van leven: Weg met die donkere bril; positiviteit is gezond (én besmettelijk)
• sociaal maatschappelijk participeren: Waarom het zo belangrijk is om niet in je uppie langs de zijlijn te staan
• dagelijks functioneren: Je gezond voelen, is dagelijks functioneren de heilige graal?

Een web van gezondheid

Het web van Positieve Gezondheid wordt door iemand zelf ingevuld. Daarbij staat niet centraal wat er slecht gaat, maar wat mensen graag zouden willen veranderen. En wat belangrijk is voor die persoon. Door te kijken naar waar iemand van droomt kan diegene gaan doen wat hij belangrijk vindt. Zo komt iemand in zijn kracht, en zijn er ineens hele andere zaken mogelijk. Stoppen met roken is veel moeilijker als je (om welke reden dan ook) ongelukkig bent. Ga je op zoek naar de oorzaak van dat gevoel, en pak je het aan, dan wordt stoppen met roken ineens een mogelijkheid. Door met het spinnenweb aan de slag te gaan, blijken een heleboel zaken waar mensen mee zitten helemaal niet medisch te zijn.

“Mijn ideaal is dat we echt een andere samenleving krijgen”

Positieve Gezondheid breekt door

Er zijn al positieve gezonde ziekenhuizen, zorggroepen en gemeentes. Machteld: “Iedereen omarmt het. Het web zorgt ervoor dat we teruggaan naar contact met de mensen. En dat is wat ze willen.” Een bijkomend voordeel is dat allerlei vastgeroeste zaken los komen te zitten. Positieve Gezondheid werkt in Machtelds ogen ontschottend: als je met Positieve Gezondheid aan de gang wil dan moeten verschillende domeinen gaan samenwerken. De woorden van het spinnenweb zijn vaak de verbindende factor.

Hoewel Positieve Gezondheid ook buiten onze landsgrenzen aanslaat, wil Machteld eerst focussen op Nederland. “Mijn ideaal is dat we echt een andere samenleving krijgen. Op wereldschaal zijn wij een piepklein proeftuintje en ik vind het ontzettend leuk als het ons zou lukken om in Nederland dat systeem zo veranderd te krijgen dat we voor andere landen een voorbeeld zijn van hoe het ook kan.”

Benieuwd naar het verhaal van Machteld Huber en naar Positieve Gezondheid? Bekijk het videoportret:

Video door: Jeppe van Pruissen, Bart-Jan Prins & Rozemarijn Weyers

Help je mee heel Nederland te inspireren een steentje bij te dragen een socialer, rechtvaardiger en duurzamer maatschappij? Word dan vriend van MaatschapWij.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 24 januari 2019. Laatste update: 8 september 2021