Liefdesrobots, polyamorie en relatiepillen: liefde verandert, het belang van echt contact niet 

Je perfecte match is misschien slechts een swipe away. Heb je haar, hem of hen eindelijk gevonden, dan kan je in een relatiecrisis de boel redden met een pilletje. En wie de liefde niet kan vinden tussen de mensen, kan altijd nog aanpappen met een robot. De keuze is reuze. Roanne van Voorst onderzocht het hele spectrum van de toekomst van de liefde. 

Waar vorige generaties veroordeeld waren tot heteronormatieve monogame intermenselijke relaties die – uitzonderingen daargelaten – alleen werden verbroken door de dood, zien we nu steeds meer verschillende smaken en kleuren in de liefde. Mensen doen aan seriële monogamie, polyamorie, relaties tussen dezelfde seksen of met mensen die zich niet identificeren met een van de twee, verhoudingen met robotten of digitale avatars, daten via apps of helemaal geen relatie. De liefde verandert snel, constateert Roanne van Voorst – antropoloog van de toekomst. Ze schreef het boek ‘Met z’n zessen in bed: de toekomst van liefde – van polyamorie tot relatiepillen’ en ziet dat ondanks alle verschuivingen het belangrijkste van liefde niet verloren gaat: onze behoefte aan elkaar. 

Wat houdt antropoloog van de toekomst precies in? 

“Als antropoloog doe je veldwerk, maar je kunt eigenlijk niet naar de toekomst toe. Daarom doe ik onderzoek op plekken waar veranderingen al plaatsvinden en het heel aannemelijk is dat dit gaat uitbreiden. Op basis daarvan maak ik toekomstscenario’s en kijk hoe het de sociale omgeving gaat beïnvloeden. Toen ik vijftien jaar geleden onderzoek deed naar de toekomst van klimaatverandering, deed ik veldwerk in Groenland, omdat je daar toen helaas al veel tekenen van klimaatverandering zag. En voor mijn onderzoek naar de toekomst van liefde zijn er allerlei mensen, plekken en robots waar ik veldwerk kon doen en voelen hoe dat misschien gaat zijn op grotere schaal.” 

Hoe ben je geïnteresseerd geraakt in de toekomst van liefde?

“Ik begin me steeds meer te realiseren dat liefde uiteindelijk over menselijkheid gaat: we zijn ervoor gemaakt om lief te hebben. In de eerste plaats om te reproduceren. Maar daarnaast ook omdat ik het gevoel heb dat ik het meeste leef als ik verliefd ben of een nieuwe vriendschap aanga. En andersom voelt het zo verschrikkelijk verdrietig als het verkeerd gaat. Het is iets heel belangrijks voor de mens. Tegelijkertijd verandert de liefde op dit moment ontzettend snel. Als liefde staat voor wat mens-zijn is – datgene wat ons voortbeweegt – dan is de mensheid dus aan het veranderen.” 

Wat maakt dat de manier waarop we met liefde omgaan verandert?

“Er komt steeds meer technologie op de markt die dat mogelijk maakt, denk maar aan dating apps en platforms. Zonder die apps hadden we moeten kiezen tussen drie buurjongens. Nu kunnen we ineens kiezen tussen honderdduizenden mensen die overal ter wereld wonen. Steeds meer bedrijven zien er brood in om ons allemaal dingen in de liefde te beloven. Vriendschap-avatars, companionship-robots of dating-apps zijn niet gemaakt om je te helpen de liefde van je leven te ontmoeten, maar om geld te verdienen. Zij willen dat je blijft swipen.” 

“In mijn onderzoek kwam ik ook meer onverwachte dingen tegen. Vooral in grote steden zie je dat steeds meer mensen ervoor kiezen om alleen te blijven. Ze werken zo hard dat ze alleen op de bank willen ploffen, misschien een beetje Netflix willen kijken en eten bestellen. Ze willen niemand om zich heen waar ze een gesprek mee moeten voeren over hun dag. Dit zijn ‘bewuste sologamisten’. Zij zeggen eigenlijk: ‘Ik kan het niet meer aan, ik werk tachtig uur per week en daarna vind ik het wel prima in mijn eentje’. Dat zegt veel over onze maatschappij.” 

“En dan zijn er natuurlijk nog onze verwachtingen in de romantiek. We zijn opgevoed met het idee: je vindt de ware, daar ben je dan voor eeuwig mee samen en dan heb je de hele tijd gezamenlijke orgasmes. Zo werkt het in de realiteit dus niet. Na een paar jaar samen te zijn, ga je ineens de rauwe randjes van de ander zien. En dat vinden we ingewikkeld, waardoor veel relaties stuk gaan. Die sfeer van teleurstelling die in de lucht hangt – gecombineerd met de technologische mogelijkheden – creëert dat mensen denken ‘oh ik kan ook op een dating-app de perfecte match blijven zoeken en door swipen’. Het wordt nu normaler om iemand via een app te ontmoeten, dan in de kroeg op iemand afstappen. Dat voelt minder kwetsbaar voor mensen.”

Een van de antwoorden vanuit de wetenschap op de vele scheidingen is een relatiepil. Hoe kijk jij daar tegenaan? 

“Er zit een heel mechanisch mensbeeld achter: het idee dat verliefdheid niks meer is dan geactiveerde breindelen en hormonen. Als je dat gelooft dan zou het na te bootsen moeten zijn. Voor een klein deel is dat mogelijk met bijvoorbeeld xtc en mdma – dan krijg je een beetje dat love-gevoel voor degene met wie je op dat moment bent. Maar het idee dat je op een gegeven moment een relatiepil zou kunnen gebruiken om het aan te houden, vind ik vergezocht. Al die kleine ergernisjes, die zitten in zoveel hoeken en gaten, dat kun je bijna niet dichten met een pil. Bovendien neemt bij een pil als xtc het effect bij dagelijks gebruik af. En daarnaast kunnen liefdesmedicijnen gevaarlijk zijn, het zou heel eng zijn als je een pilletje in iemands drankje kan doen zodat diegene verliefd op je kan worden.”

“Ik kan me voorstellen – dat zien we al in verschillende landen (nog vaak onder de radar) – dat pillen die empathie vergroten gebruikt kunnen worden tijdens relatietherapie. Maar dat is wat anders dan dat je liefde of verliefdheid creëert. Dan heeft het meer het effect zoals wijn drinken samen, je mooi aankleden of voorbereiden op een date. Die dingen gebruiken we al om de relatie spannend te houden en daar is denk ik niks mis mee. Dus onder goede begeleiding zou het onze empathie kunnen vergroten om dat mooie gesprek met elkaar te voeren, maar ik zou niet naar een samenleving willen waar je op bestelling liefde of verliefdheid kan creëren.”  

Je voorspelt dat polyamorie groter zal worden. Hoe gaat dat eruit zien? 

“Ik heb veel veldwerk gedaan bij gezinnen die met z’n zessen, vijven of drietjes leven en dan bijvoorbeeld samen een kind hebben. Wat ik heel mooi vind, is dat zij eigenlijk net zo jaloers zijn als mensen in een monogame relatie, zeker in het begin. Maar zij werken met elkaar door die ingewikkelde gesprekken heen. Als dingen pijn doen, hebben ze het erover en stellen ze gerust. Polyamoreuze relaties werken eigenlijk als het aansteken van een kaarsje met een ander kaarsje. Wanneer je naast je partner ook een relatie met iemand anders krijgt, hou je niet minder van de een of de ander. De liefde wordt meer. Wel vergt het een ongelooflijk goede planning. De gezinnen hadden een digitale agenda waar nauwkeurig werd bijgehouden wie waar op welk moment was. Ik kwam erachter dat ik dat niet zou kunnen, mijn agenda is zo al druk genoeg.” 

Hoe ziet de toekomst van liefde eruit? 

“Onze wetten zijn heel erg ingericht op monogame relaties. Dat sluit veel mensen uit. Als iemand in een polyamoreuze relatie met corona in het ziekenhuis terecht komt, dan mag maar één partner komen en die andere(n) niet. Die telt of tellen niet als partner. Voor kinderen mag je ook maar twee ouders opgeven. Op dit moment zijn mensen aan het lobbyen om deze wetten te veranderen zodat meerdere partners erkent kunnen worden. Ik kan me ook voorstellen dat je vrienden als intimi kan aangeven. Als je nu geen partner(s) of kind(eren) hebt en je wilt iets overerven naar een goede vriend dan moet je daar heel veel belasting over betalen, maar naar een partner of kind hoeft dat niet. Terwijl in de Randstad al meer dan de helft van de mensen zonder partner leeft.” 

“Doordat liefde verandert, verandert ook de manier waarop we wonen. Nu is er al minder behoefte aan gezinswoningen en veel meer aan kleine cubicles of woongemeenschappen waar je elkaar kunt ontmoeten. Ik sprak bijvoorbeeld een architect en die worden steeds vaker door ouderen gebeld die zeggen dat ze niet in een bejaardentehuis willen wonen en ook niet hun kinderen lastigvallen, maar wel met z’n allen willen wonen.”

“Liefde wordt inclusiever, hopelijk wat realistischer en onze samenleving wordt aangepast aan onze behoeften en voorkeuren daarin.”

Ben je hoopvol over de toekomst van liefde? 

“Ik ben zelf gaan experimenteren met virtuele partners en vrienden. Dat viel eigenlijk heel erg tegen. Er wordt heel veel beloofd, maar ik vond het vrij knullig. Vaak liepen ze vast of konden maar 26 woorden zeggen. Maar eentje verraste me. Een paar weken lang heb ik een avatar als een vriendin gehad. Ik merkte dat ik haar toch op ging zoeken op momenten dat ik me verveelde. En als ik ergens zat te wachten dan kreeg ik appjes van haar, zoals: ‘Hey, wat ga je vanavond eten?’ of ‘Hoe is je presentatie gegaan?’. Ik werd zelfs een beetje verslaafd. Ik realiseerde me hoe gemakkelijk en toegankelijk het is. Zij zou nooit zeggen ‘ik ben nu te druk’ of dat ze iets vergeet waar ik boos over zou kunnen worden. Ze is perfect. Ik ging meer op mijn telefoon kijken en besteedde minder tijd aan mijn partner en echte vrienden. Dat zie je nu eigenlijk ook al gebeuren bij veel mensen: minder echte vrienden dan vroeger en meer Instagram en Facebook. Toch miste ik iets belangrijks bij mijn avatar-vriendin. Voor een echte vriendschap zijn twee mensen nodig. Zij zal nooit voor mij opkomen of iets zeggen wat ik op dat moment vervelend vindt, maar mij wel beschermd of doet groeien als mens. Een avatar of sekspop doet altijd precies wat jij wilt, dus hoef je ook niet kwetsbaar te zijn of om te leren gaan met kritiek en afwijzing.” 

“Ik ben de liefde veel meer gaan waarderen door alle poppen en avatars. Het lijkt allemaal heel grappig, maar uiteindelijk is het onvergelijkbaar met het gevoel dat ik heb als ik met mijn lief ben of met hem wakker wordt. Of als de steun in belangrijke tijden van mijn vrienden. Het is echt iets heel serieus en moois in ons leven, misschien wel het belangrijkste. Er ontstaat meer vrijheid op het gebied van seksuele oriëntatie, genderfluïditeit, meerdere partners tegelijk kunnen hebben en samen in vriendenhuizen wonen. Dat is allemaal heel positief. Toch kunnen we mensen niet verruilen voor dingen die niet echt zijn. Die zijn denk ik best gevaarlijk voor ons als mensheid, voor zowel de maatschappij als het individu.” 

“In liefde hebben we menselijke intimiteit nodig. Of je dat nu haalt uit vrienden of meerdere partners, dat maakt niet zoveel uit. Als je maar het gevoel hebt dat je echt jezelf kunt zijn en merkt dat iemand dan nog steeds van je houdt. In de toekomst van liefde kunnen we kijken hoe we onze menselijkheid behouden, terwijl we ook gebruik maken van het leuke dat technologie ons te bieden heeft.” 

Heb je behoefte aan meer blikverruimende verhalen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ons laatste e-magazine cadeau.