Ambtenaren opgelet: sociale ondernemers kunnen je helpen!

Overheden hebben het er maar druk mee. Het milieu moet gered worden, mensen moeten uit schulden en armoede gehaald worden en de werklozen aan een baan geholpen. Gelukkig staan ze niet alleen en zijn er talloze sociale ondernemingen die maar al te graag willen helpen met deze missies. Maar dan moeten wel nog een paar obstakels overwonnen worden. We waren naar het Social Enterprise Overheidscongres om uit te pluizen hoe sociale ondernemingen en overheden elkaar kunnen versterken. 

Amsterdam heeft de NDSM-werf. Amersfoort heeft de Prodentfabriek. Nadat de tandpastafabrikant vertrok is er een tijdje schoensmeer gemaakt. Nu is het een ‘industriële en compacte evenementen-complex’ en een verzameling van conceptstores met namen als ‘Het Lokaal – podium voor streekproducten’, en ‘letterpers – ambachtelijk drukwerk’. In een van de grote zalen komen op een vrijdag in september ambtenaren en sociale ondernemers samen.

Twee werelden verbinden

De slogan van deze editie van het Social Enterprise Overheidscongres: ‘Maatschappelijke uitdagingen centraal!’ Waarom? Omdat we te maken hebben met: ‘luchtvervuiling, armoede, schulden, klimaatverandering, werkloosheid.’ Samenwerking tussen overheden en sociale ondernemingen is gewenst, maar niet altijd vanzelfsprekend. Want hoe vind je als overheid de juiste sociale onderneming? En als je elkaar dan hebt gevonden, heb je te maken met twee zeer verschillende instanties. Ambtenaren opereren binnen wettelijke kaders en sociale ondernemingen denken eerder in idealen. Hoe kunnen ze in deze context ervoor zorgen dat ze dezelfde taal spreken?

Waarom dat zo belangrijk is illustreert wethouder van Amersfoort Koşer Kaya: “Een sociale onderneming vroeg subsidie aan om koffiedrab in te zamelen. Met behulp van tijgerwormen kan hij daar duurzame compost van maken. Omdat het om compost gaat valt zijn initiatief onder de veewet en zijn deze wormen gelijk aan koeien en geiten.” Voldoen aan de regelgeving van de veewet is onmogelijk voor zo’n initiatief als deze. Koşer Kaya: “Om zo’n sociale onderneming te realiseren is het nodig een gedoogbeleid in te zetten.” Dus, ‘beter ondersteunen en faciliteren’ is de boodschap aan de lokale overheden.

Financiële vs. maatschappelijke winst

Met die nood gaat het publiek uiteen naar hun uitgekozen lezingen. Per ronde zijn er zes waaruit je één mag kiezen. Ik kies voor circulaire economie. Henk Bos van Weee Nederland was uitgenodigd om iets te vertellen over dit onderwerp. “Wat gebeurt er met e-waste?”, vraagt Bos aan het publiek. “De meeste mensen weten dat niet”, gaat hij verder na een korte stilte. Het blijkt een van de meest vervuilende afvalstromen in Nederland te zijn, omdat het in afvalbakken terecht komt die daar niet voor bedoeld zijn. Bos: “Bij gemeenten staat e-waste onderaan de lijst. Ze zijn al met zoveel andere dingen bezig.” Het doel van Weee: het recyclen van alle e-waste (oude stofzuigers, wasmachines etc.) overnemen van de gemeente. En dat laten doen door mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt.

Maar Henk Bos zou hier niet staan als dat allemaal heel soepel verliep. Omdat recyclen en een sociale werkplek onderhouden meer kost dan het oplevert, zijn de gemeenten terughoudend. “Het moet niet gaan over zo’n groot mogelijk marktaandeel, maar over de maatschappelijke waarde”, concludeert Bos. Zijn advies: de overheid wil meer sociale impact, kijk dan minder naar financiële kwesties, maar meer naar het grotere plaatje. Sociale ondernemingen kunnen helpen die sociale impact te maken.

Provincie naar voedseltransitie

Na de lunch staat voor mij een lezing over voedseltransitie op het menu. “We willen het zelf doen”, vertelt Boudewijn Tooren van Herenboeren. “Wij laten zien dat we op een andere manier in ons eten kunnen voorzien.” Het principe: 200 huishoudens investeren ieder 2000 euro in een boerderij en boer, waar zij vervolgens hun groentes, fruit en vlees vandaan kunnen halen. Tooren: “Zo maken we een transitie naar een duurzame lokale voedselketen.”

De samenwerking tussen Herenboeren en de provincie Gelderland is een succesverhaal. Samen met accountmanager ‘food valley’ Pieter Rijzebol kijken zij naar mogelijkheden om Herenboeren over heel Gelderland te implementeren. Nu nog wat meer ‘bewegingsruimte’ van de centrale overheid, vindt Toonen. De wetgeving maakt het nog niet altijd even makkelijk om overal in Nederland een herenboerderij van de grond te krijgen. Versoepelen dus.

Sociaal ondernemingsschap heeft de toekomst

In Schotland weten ze hoe ze het moeten doen en daarom heeft Social Enterprise NL Gerry Higgins uitgenodigd. Hij heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het Schotse netwerk voor sociaal ondernemerschap. In de afsluitende lezing horen we van Higgins waarom sociale ondernemingen een goed idee zijn. Want: sociale ondernemingen zijn goed voor de samenleving. “The more social enterprises, the more jobs,” vertelt Higgins. En dat is niet het enige: de kloof tussen rijk en arm verkleint. Plus relatief veel sociale ondernemingen worden geleid door vrouwen (in Schotland 65 procent). De genderkloof trek je hiermee dus ook recht. Daarom is het een goed idee dat overheden tijd, energie en geld investeren in sociale ondernemingen. Door bijvoorbeeld een educatieprogramma voor sociaal ondernemerschap.

Dus Ambtenaar, leuk dat je meeleest, wat eigenlijk tijdens dit congres verteld werd is: durf risico te nemen. Jij bent nodig om sociale en duurzame transities te realiseren. Je wordt begrepen in je angsten, en dat het lastig is om in alle wettelijke kaders te opereren. Een sociale onderneming vindt dat ook heel spannend. Maar als je echt iets wilt doen – en dat wil je – jullie hebben het namelijk vaak over ‘maatschappelijke impact’, dan is het tijd om die comfortzone uit te stappen. De wijde wereld in te gaan, samen te werken met sociale ondernemingen en te accepteren dat economische winst het soms moet afleggen tegen maatschappelijke winst. Maar de belofte is dat je er wel echt iets heel moois voor terug krijgt.

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.