Terug naar de schoolbanken. Dit kan Nederland leren van onderwijs in Finland

Al het goeds komt uit het Noorden, lijkt het wel. Kijken we naar sociale zekerheid, afvalverwerking en recycling, of bijvoorbeeld vaderschapsverlof, dan kunnen we van de visionairs in Scandinavië nog veel leren. Zo ook op het gebied van onderwijs. En daar wíllen we ook van leren, blijkt. Want de onderwijsreis naar Finland is een heuse trend.

Marjo Boon is docent, teamcoördinator en zorgcoördinator binnen het MBO. Al 35 jaar heeft ze verschillende rollen binnen het onderwijs. Volgens haar is een gebrek aan motivatie binnen het onderwijs een groot probleem. Dat gebrek aan motivatie zorgt namelijk voor uitval. Vooral in het MBO is dat zichtbaar, want MBO-studenten zijn vaak korte termijn denkers die handelen naar wat ze nú belangrijk vinden. Zo kiezen ze er bijvoorbeeld voor om nu geld te verdienen, ook als dat op de lange termijn niet gunstig is.

Aandacht geven en op zoek gaan naar motiverende factoren is belangrijk om ze vast te houden en uiteindelijk succesvol te laten zijn.”

Maatwerk kan de motivatie vergroten en daarmee de uitval tegengaan. Daarom wil ze onderzoeken of maatwerk voor studenten verbeterd kan worden.

Het imagoprobleem dat het onderwijs heeft zit Marjo ook dwars. Het zijn juist de jonge mensen die dicht bij de leerlingen staan. Maar precies deze groep kiest er steeds minder vaak voor het vak van onderwijzer. Logisch, want de focus vanuit de overheid ligt erg op controle, regelgeving en aantal lesuren. Niet echt de ingrediënten voor een leuke baan.

“Inzetten op kwaliteit en op goed en hoogopgeleide docenten die behoorlijk betaald krijgen en meer tijd krijgen om kwaliteit te bouwen, dát zou het imago een boost geven.”

Op edu-reis naar Finland

In PISA, een internationaal peilingsonderzoek naar de kennis en vaardigheden van 15-jarigen, scoort Finland al jaren hoog. Het doel van PISA is vast te stellen in hoeverre het onderwijsstelsel in de deelnemende landen leerlingen opleidt tot zelfstandige burgers. Hoog tijd om bij onze Scandinavische collega’s eens wat eye openers op te doen dus.

Kan in Finland wat in Nederland niet kan? Zijn scholen daar geen stressfabrieken, met meewaaikinderen als product? Is er ruimte voor individu in plaats van massa? Voor ontwikkeling in plaats van prestatie? Voor zowel docent als leerling? Wat we in ieder geval weten van het onderwijs in Finland is het volgende:

• In Finland zijn alle docenten universitair opgeleid;
• Iedere school is autonoom;
• Er zijn geen gestandaardiseerde toetsen of examens voor leerlingen onder de 16 jaar;
• Er is minder les en de lessen zijn korter;
• De kosten van het Finse onderwijs zijn lager dan in Nederland.

Vertrouwen en professionaliteit

Volgens Marjo kenmerkt het Finse onderwijs zich voornamelijk door professionaliteit en vertrouwen. Er is één onderwijswet en daarmee één systeem dat door iedereen uitgevoerd wordt. Hoe dat uitgevoerd wordt, is aan de school en aan de docent. Men vertrouwt volledig op de professionaliteit van de docent, die zijn eigen programma, didactiek en uitvoering bedenkt en uitvoert. Een onderwijsinspectie om de boel te controleren is er dan ook niet. Evenals concurrentie tussen scholen, ze hebben juist de gezamenlijke missie om voor iedereen de beste kansen te creëren. Door deze vrijheid en ruimte voor eigen invulling en ontwikkeling is het in Finland veel aantrekkelijker om docent te worden.

Maar docent worden in Finland, dat mag niet iedereen zomaar. Slechts 10 procent van de mensen die zich voor de universitaire lerarenopleiding inschrijft, wordt toegelaten. Het volgen van een deze studie staat dan ook hoog in aanzien. Docenten worden in Finland als zeer belangrijke mensen gezien. Ze worden zelfs de vuurtoren van de Finse identiteit genoemd. Anders dan in Nederland – waar docenten vooral regels naleven – krijgen docenten zelf de ruimte, en die pakken ze ook.

Deze vrijheid betekent ook meer verantwoordelijkheid. Dat maakt het werk als docent niet alleen leuk en uitdagend, het zorgt ook voor minder regeltjes, minder bureaucratie. En dat leidt weer tot waar het in het onderwijs om draait: volle aandacht voor leerlingen en hun ontwikkeling. En er is ruimte voor maatwerk en om flexibel in te spelen op wat de individuele student wil en kan. Daarbij: leerlingen hebben respect voor docenten, het zijn de mensen waar ze graag iets van willen leren. Dat zorgt ook voor een andere dynamiek in de klas.

Wat Marjo verder opvalt is de aandacht voor bewegen, voeding en vitaliteit, die door het hele onderwijssysteem verweven is. De overheid stimuleert dit op alle mogelijke manieren, bijvoorbeeld met (gratis) gezonde maaltijden tussen de middag. Het effect van deze aanvullende focus is niet alleen slimme, zelfstandige, maar ook gezonde kinderen.

Het onderwijs in Finland, niet zaligmakend

Of het Finse onderwijs op alle fronten beter is? Nier per se, want de zorgstructuur van het onderwijs in Nederland doet zeker niet onder voor het Finse systeem. Maar wat Marjo mee naar huis neemt is een hoofd vol inspiratie waarmee ze de regelgeving wil terugdringen, meer wil vertrouwen op de professionaliteit van collega’s en initiatieven wil gaan belonen.

Met dank aan Marjo Boon

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.