Tijd voor actie! Vijf thema's voor Nederlandse ondernemers die willen kantelen
Alweer vier jaar geleden tekenden we het Klimaatakkoord in Parijs. Goede bedoelingen ten spijt, stijgt de CO2-uitstoot nog steeds, neemt de biodiversiteit af en zijn we qua diversiteit op de werkvloer niks opgeschoten. Tijd voor actie en wel nu, roept MVO Nederland. Zij stelden De Nieuwe Businessagenda 2019 op, die ondernemers op weg helpt om een kantelpunt te bereiken.
Een circulaire, klimaatpositieve en inclusieve economie
MVO Nederland definieert de nieuwe economie als ‘een economie die circulair, klimaatpositief en inclusief is. Bedrijven in de nieuwe economie stoten geen broeikasgassen meer uit, werken mee aan het herstel van biodiversiteit en ecosystemen, staan voor inclusief werkgeverschap, kopen zo weinig mogelijk ‘virgin’ grondstoffen in en weten al hun reststromen een hoogwaardig tweede leven te geven.’
Radicaal om voor het kantelpunt
Volgens theoretici is een kantelpunt bereikt als 20 procent van de economie op een nieuwe manier werkt. Op dat moment is er geen weg meer terug en ontstaat er een stroomversnelling. Hoewel de urgentie om dat kantelpunt te bereiken enorm is, is de opdracht te groot om in korte tijd te ‘fixen’. Veel officiële doelen zijn gericht op 2030: de Sustainable Development Goals, het Grondstoffenakkoord en het Klimaatakkoord bijvoorbeeld. Deze doelen zijn alleen haalbaar als we ruim voor die tijd een kantelpunt bereiken.
De Nieuwe Businessagenda 2019 van MVO Nederland beschrijft 5 thema’s, met per thema de belangrijkste ontwikkelingen en uitdagingen én wat er moet gebeuren om het kantelpunt te bereiken. Laten we ze stuk voor stuk eens onder de loep nemen. Inclusief goede voorbeelden.
Thema 1: Uitstoot van broeikasgassen
“In de nieuwe economie stoten bedrijven geen broeikasgassen zoals CO2 meer uit. Waar het kan hebben bedrijven zelfs een negatieve uitstoot doordat ze CO2 uit de lucht halen. Bijvoorbeeld door bomen te planten of CO2 te gebruiken als grondstof voor nieuwe materialen.”
Stand van zaken
Sinds 1990 is de uitstoot van broeikasgassen met slechts 13 procent afgenomen. Als we zo doorgaan is een klimaatneutrale economie nog héél ver weg. En voor een kantelpunt in 2025 moeten we alle zeilen bijzetten: de komende 2 jaar moeten we net zoveel bereiken als in de afgelopen 28 jaar. Onmogelijk? Dat niet. En gelukkig daalt de prijs van duurzame energie steeds verder – in veel gevallen zelfs onder die van fossiele energie.
Maar het probleem is dat de Nederlandse economie zwaar leunt op fossiele brandstoffen. Op de lijst van landen die hernieuwbare energie inzet bungelt Nederland onderaan. Binnen de EU scoort alleen Luxemburg slechter. Het zijn dan ook vooral bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de CO2-uitstoot, ruim driekwart. Doordat de infrastructuur voor olie en gas in Nederland verfijnd en kapitaalintensief is, kunnen we niet zomaar hele woonwijken afkoppelen van gas en dieselauto’s verbieden. Want dat betekent groot kapitaalverlies. De vraag is dan ook wie de energietransitie moet betalen.
Maar zelfs als we per direct stoppen met CO2 uitstoten zet de opwarming van de aarde door. Er zit namelijk al teveel CO2 in de lucht. Wat we dus moeten doen is die CO2 er weer uithalen. De belangrijkste uitdaging in Nederland is de implementatie en opschaling van technologische innovatie te versnellen, zodat we in hoog tempo kunnen overschakelen op hernieuwbare energie.
Zij geven het goede voorbeeld
Bij Cycloon maken ze geen gebruik van fossiele brandstoffen. Gewoon, omdat het kan.
Thema 2: Primaire grondstoffen
“In de nieuwe economie minimaliseren bedrijven het gebruik van grondstoffen. Dat doen ze door efficiënter om te gaan met grondstoffen, recyclaten in plaats van primaire grondstoffen te gebruiken en/of over te stappen naar biobased en hernieuwbare grondstoffen.”
Stand van zaken
Doordat Nederland zelf over weinig grondstoffen beschikt vindt de impact op natuur, milieu, landschap en biodiversiteit vooral plaats in de keten. Het Nederlandse bedrijfsleven gebruikt voornamelijk fossiele grondstoffen. Deze worden veelal omgezet in brandstoffen zoals benzine. Of chemische producten, die vervolgens geëxporteerd worden. Sinds 2010 is de inzet van grondstoffen voor de Nederlandse productie met 7 procent gedaald. Maar dat kwam vooral doordat er tijdens de crisis minder gebouwd werd.
Ongeveer 9 procent van de grondstoffen die in Nederland gebruikt worden komt uit recycling van oude producten en materialen. Dat betekent dat 91 procent van de gebruikte grondstoffen ‘virgin’ is. Om de uitputting van natuurlijke hulpbronnen te vertragen moeten we niet alleen het aandeel recyclaten vergroten maar ook fossiele brandstoffen vervangen voor biobased grondstoffen. Daar valt nog veel te winnen.
Zij geven het goede voorbeeld
De spijkerbroeken van MUD Jeans bestaan voor 40 procent uit gerecyclede jeans. Ook worden er minder chemicaliën en water gebruikt én kun je je jeans na gebruik weer inleveren. Oprichter Bert van Son vertelt er over in onderstaande video.
Thema 3: Verspilling
“In de nieuwe economie ondernemen bedrijven zonder afval. De verspilling van materialen en voedsel is teruggebracht naar nul. Eventuele reststromen worden door ketenpartners of andere ondernemingen gebruikt als grondstof.”
Stand van zaken
De afgelopen twee decennia bleef de afvalproductie in Nederland nagenoeg gelijk, op 62 miljard kilo. Europees gezien is dat goed voor een status als middenmoter. In 2006 scoorden we beter, maar omdat andere landen snellere verbeteringen lieten zien zakte Nederland op de ranglijst. 85 procent van het afval komt uit het bedrijfsleven. Van al dat afval wordt 82 procent hergebruikt. 15 procent wordt verbrand (daarmee gaat de waarde van grondstoffen verloren máár wordt ook energie opgewekt) en 3 procent wordt gestort of geloosd. Op het gebied van recycling doen we het een stuk beter dan andere Europese landen.
Twee specifieke afvalstromen zijn -vanwege hun maatschappelijke schade- nog problematisch. Dat zijn kunststof en voedsel. In Nederland wordt per jaar zo’n 477 duizend ton aan kunststof verpakkingen op de markt gebracht, waarvan ruim de helft daarvan (245 kton per jaar) ter recycling wordt aangeboden. De rest wordt verbrand. We zien ook dat we per jaar per persoon zo’n 125 kilo voedsel weggooien. Huishoudens zijn verantwoordelijk voor de helft daarvan. De waarde van kunststoffen en voedsel wordt nog te vaak letterlijk weggegooid.
Zij geven het goede voorbeeld
Instock zet voedselverspilling op de kaart. Freke van Nimwegen vertelt over Instock voedselverspilling door supermarkten en andere producenten tegengaat.
Thema 4: Biodiversiteit en ecosystemen
“In de nieuwe economie streven bedrijven actief naar het behoud van biodiversiteit en het versterken van ecosystemen. Ze zijn zich bewust van de effecten die hun bedrijfsactiviteiten hebben op de omgeving. Ook zorgen ze dat planten en dieren de ruimte krijgen die ze nodig hebben.”
Stand van zaken
Dieren en planten zijn niet alleen mooi, een gezonde natuur is ook van economisch belang. De natuur levert gratis ‘ecosysteemdiensten’: frisse lucht, schoon water, ontspanning door boswandelingen en mooie stranden. In een gezond ecosysteem blijven alle planten en dieren in hun samenhang voortbestaan.
In Nederland staat de biodiversiteit ernstig onder druk. Het CBS zwaait zelfs met een rode vlag. Zo nam de hoeveelheid insecten in 25 jaar met driekwart af. En sinds 1970 is de helft van de in het wild levende dieren verdwenen. De laatste jaren worden steeds meer diersoorten met uitsterven bedreigd. Grote boosdoener is de landbouw. De daar ontstane toxische stoffen leiden tot een gebrek aan voedsel en geschikte leefgebieden voor dieren en met name insecten. Hoewel het erop lijkt dat zowel internationaal als in Nederland het verlies van planten- en diersoorten in hoog tempo doorgaat, komt er wel meer aandacht voor herstel.
Zij geven het goede voorbeeld
Bij Eosta zien ze dat de huidige landbouw desastreuze gevolgen heeft voor ons ecosysteem. Volkert Engelsman vertelt hoe dat anders kan.
Thema 5: Inclusief werkgeverschap
“In de nieuwe economie krijgt iedereen die dat kan én wil de kans om zijn talenten te ontwikkelen. Mensen worden beoordeeld op de bijdrage die ze aan een organisatie leveren, in plaats van op wie of wat ze zijn. Zo komt iedereen tot zijn recht.”
Stand van zaken
In Nederland is het werkloosheidspercentage zo’n 3,7 procent. Da’s lager dan het Europese gemiddelde van 7,6 procent. Maar voor ruim een miljoen mensen is het, door hun ‘afstand tot de arbeidsmarkt’ lastig aan de bak te komen. Dat zijn vooral jonggehandicapten, mensen die vallen onder de participatiewet of een bijstandsuitkering krijgen, en zij die arbeidsongeschikt zijn verklaard maar toch willen werken. Eind 2025 moeten er volgens de 100.000-Banenafspraak voor deze mensen 125.000 extra arbeidsplaatsen gecreëerd zijn. De uitvoering daarvan ligt goed op schema.
De positie van vrouwen op de arbeidsmarkt verbetert gestaag. Toch hebben vrouwen onder de 45 jaar minder vaak een betaalde baan, terwijl ze gemiddeld hoger opgeleid zijn. Ook hebben ze minder vaak een topfunctie en verdienen ze per uur minder dan mannen. En vergeleken met andere EU-landen bekleden maar weinig vrouwen een managementfunctie. Aan de andere kant is ook te zien dat vrouwen tussen de 25 en 30 jaar iets meer verdienen dan mannen.
Toch is er ook op dit thema ruimte voor verbetering. Afkomst blijkt namelijk nog altijd mede bepalend te zijn voor het gemak waarmee je je carrière kunt beginnen; 24 procent van de MBO-studenten met een niet-westerse migratieachtergrond moeten 4 keer of vaker solliciteren naar een stageplaats. Ter vergelijking: maar 11 procent van de autochtone klasgenoten moet dat zo vaak doen. Ook LHBTI’ers staan nog steeds op een achterstand. Tegelijkertijd blijkt dat de mensen die wél een baan hebben een groot risico lopen om overbelast te raken. Zo heeft 9 procent van de werkende mannen en 15 procent van de werkende vrouwen te maken gehad met burn-out.
Zij geven het goede voorbeeld
Bij The Colour Kitchen krijgt iedereen een gelijke kans.
Wil je De Nieuwe Businessagenda 2019 zelf helemaal lezen? Download ‘m via de website van MVO Nederland.
Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.
