Deze wereldverbeteraar werd opa en ziet dat alleen 'voelen' ons verder gaat brengen

Leer om te voelen. Voel tot in je tenen dat we één zijn met de natuur. Dat is volgens Arjan Mulder de enige weg naar een gezonde Aarde.

Wanneer je in deze tijd van ecologische teruggang en klimaatdreiging van de ene op de andere dag maar liefst twee keer opa wordt, is er naast blijdschap ook zorg. Want als je opa wordt, ligt de noodzaak van een gezonde Aarde voor je, in de wieg. Je weet: leven binnen de grenzen van de Aarde is niet iets voor later. Het is iets voor ónze generatie en elke seconde telt. Je beseft nog meer dan daarvoor al: het wegkijken moet stoppen.

Van lijstjes naar mentaliteitsverandering

De huidige uitputting van de planeet gaat razendsnel. De mens gebruikt jaarlijks 1,7 Aardes voor grondstoffen, energie en afvalverwerking. De gemiddelde Nederlander zelfs 3,6. Met kleine stapjes komen we er dus niet, want duurzaam is meer dan een beetje minder. Lijstjes met ‘minder vliegen’, ‘minder vlees’ en ‘minder spullen’ zijn mooi, maar niet voldoende. Terug naar een gezonde Aarde vraagt een andere, meer radicale weg.

“Als we weer leren voelen en onszelf openstellen, komt de mensheid verder”

Wat werkelijk nodig is, is een gezonde mentaliteit. Een diep verankerde mentaliteit van waaruit iedereen automatisch díe keuzes maakt die goed zijn voor een gezonde planeet. Geen lijstjes, geen simpele do’s en don’ts, maar een gezonde houding die voedend is voor onze planeet en die daarmee een toekomst garandeert voor onszelf en de generaties na ons. Wat is die houding?

Eén met de natuur

Aan de basis van die gezonde houding, die voedend is voor onze planeet, ligt onze verbinding met de natuur. Alleen wanneer we ons diep verbonden voelen met de natuur, wanneer we onze afhankelijkheid ervan en de intelligentie van de natuur in ons dagelijkse leven ervaren, gaan we de juiste keuzes maken. Alleen dan zullen we de planeet werkelijk ondersteunen en niet langer leegzuigen. Als we weer leren voelen en onszelf openstellen, komt de mensheid verder. Daarvan ben ik zeer sterk overtuigd.

In onze super-rationele westerse wereld is de stap van hoofd naar hart, naar voelen, geen gemakkelijke. We onderzoeken en weten veel. We weten precies hoe de ecologische teruggang zich voltrekt en wat de gevolgen zijn. Maar we vóelen het niet. We stellen ons niet open voor wat de cijfers werkelijk betekenen. We voelen niet wat het voor óns betekent, want we voelen onszelf geen onderdeel van de natuur. Hoe komen we bij ons gevoel?

Van weten naar voelen

Als westerse onderzoeker was de weg van hoofd naar hart voor mij niet vanzelfsprekend. Die weg werd meer en meer geopend toen ik me tijdens mijn werk ging verdiepen in oosterse filosofie, inheemse wijsheid en natuurlijke geneeswijzen. Buiten het zicht van onze westerse samenleving is bij veel volken het gevoel van eenheid met de natuur leidend in de keuzes die in het dagelijks leven worden gemaakt. Onderbuik-kennis, is ook kennis, heb ik daarvan geleerd. Maar mijn recente opa-schap was voor mijn gevoelsleven misschien nog wel de grootste boost; de kwetsbaarheid, de afhankelijkheid, het wonder.

“Een stap terug als mens wordt voor de mensheid de grootste sprong vooruit”

Noord-Amerikaanse inheemse stammen kijken bij het maken van keuzes die de gemeenschap aangaan zeven generaties vooruit naar de gevolgen. Dat gaat op gevoel. De ayurvedische gezondheidsleer is gebaseerd op duizenden jaren gevoel voor het eigen lichaam en ervaring met planten en kruiden. Ook de taoïstische leer over natuurlijk evenwicht is gebaseerd op gevoel. Miljarden mensen hebben baat bij antennes voor gevoel.

Een stap terug?

Die voedende houding, die nieuwe mentaliteit, dat gevoel van eenheid met de natuur, de weg van weten naar voelen: het ís er dus al. Wanneer we onze westerse definitie van weten maar durven loslaten. Wanneer we onze krampachtige hang naar ‘zekerheid’ kunnen loslaten, zullen we verbaasd zijn over hoe goed de natuur alles voor ons regelt. En als we onze westerse definitie van rijkdom bijstellen, door welzijn te omarmen, ontdekken we waar geluk werkelijk te vinden is.

Binnen grenzen van de Aarde leven, en gelukkig zijn met een toekomst voor onze (klein)kinderen is binnen handbereik. Hele volksstammen doen het. Maar voor mensen uit het westen voelt het als een stap terug. Ik las eens: “Nature has it’s own way of dealing with things. Just leave it alone!” En dát is precies de mentaliteit die ik bedoel: de natuur haar werk laten doen. Niet doen alsof wij het beter kunnen: “Just leave it alone.” Een stap terug als mens wordt voor de mensheid de grootste sprong vooruit.

“De eerste stap naar een gezonde mentaliteit moet zijn – of we het nu leuk vinden of niet – om het fiasco van de westerse ‘vooruitgang’ onder ogen te zien”

Weten, voelen, doen

Natuurfilosoof Matthijs Schouten leerde mij dat, om te veranderen en tot een gezonde natuurinclusieve houding te komen, er drie stappen nodig zijn: naar weten, naar voelen, naar doen. De eerste stap naar een gezonde mentaliteit moet zijn – of we het nu leuk vinden of niet – om het fiasco van de westerse ‘vooruitgang’ onder ogen te zien. Een rouwproces. We kunnen niet uitwissen wat we als mensheid hebben aangericht, maar onze westerse maat voor succes is niet langer houdbaar. Dat weten we. Zelfs ons streven naar duurzaamheid is geen succes: het is simpelweg een dekmantel om te kunnen blijven doen wat we deden. Ook dat weten we. Eco-egoïsme noem ik het. Ons rouwproces bestaat eruit dat we leren toegeven dat onze levenswijze moet en gaat veranderen.

De tweede stap is om ons gevoel te ontwikkelen. De mens is onderdeel van een onmetelijk complexe en samenhangende natuur. Als we daarover niet alleen verbazing voelen, maar ons werkelijk onderdeel gaan voelen van die natuur, zijn we in staat vanuit dankbaarheid en in soberheid ons te bewegen binnen de grenzen die de Aarde aan ons (voort)bestaan stelt. In trance kijken naar een boom, je eigen groente kweken, loopmeditatie in het bos en buitenonderwijs passen allemaal binnen de belangrijke stap die we nu moeten zetten…

De derde stap is om de nieuwe inzichten in praktijk te brengen. Dat wil zeggen: niet langer enkel nemen van de planeet maar geven, opnieuw leren omgaan met onzekerheid, verantwoording durven nemen en teruggaan naar de inzet van natuurlijke (hulp)middelen op een natuurlijke schaal in hun natuurlijke omgeving. Dat zit niet vast aan lijstjes. Dat is elke dag je eigen bewuste keuzes maken vanuit je nieuwe oude onderbuikgevoel. Want wat je eenmaal ziet, valt niet meer te ont-zien.

“Alleen een natuurinclusieve houding die bij voldoende mensen is aangewakkerd, gaat mijn kleinkinderen helpen”

Een gezonde Aarde

Vijftig jaar geleden hield mijn vader zich bezig met de projecten van De Kleine Aarde. Dat was een vooruitstrevende club met als doel: “Aandacht besteden aan een andere leefwijze, gebaseerd op land- en tuinbouwmethoden, voedingstechnieken, werkwijzen en energiegebruik, die zowel ons leefmilieu als onze over luttele decennia leeggeplunderde Aarde ontzien en die tevens bedoeld zijn als bijdrage tot de mentale voorbereiding op moeilijkere tijden, die ons volgens de Club van Rome en de opstellers van de Britse Blueprint for survival wachten.” 

De Kleine Aarde was haar tijd vooruit. Maar ik ben er van overtuigd dat wij verder moeten gaan dan duurzame projecten: alleen een natuurinclusieve houding die bij voldoende mensen is aangewakkerd, gaat mijn kleinkinderen helpen. Een cultuuromslag. En we zien het al gebeuren, bijvoorbeeld op scholen waar het onderwijs natuurinclusief is en waar leerlingen soms zelfs in de openlucht les krijgen. Als overheden en NGO’s daarbij hun rol als wegbereider serieus gaan nemen, om ook volwassenen mee te krijgen, kan het snel gaan. 

Werken vanuit gevoel is niet soft: de eenheid voelen met de natuur, zelfs met de kosmos, is juist de enige harde garantie voor een werkelijk gezonde Aarde.

Tekst door: Arjan Mulder

Arjan Mulder heeft een achtergrond in de combinatie van wetenschappelijk onderzoek in de zorg en geëngageerde reisjournalistiek. Vanuit die reizen ontstond een diepe belangstelling voor oosterse en inheemse wijsheid. Hij schreef erover zijn beschouwende boeken ‘Als Boeddha Darwin kende’, ‘De dag dat Boeddha lachte’ en ‘Fijn, zo’n brein’. Hieruit ontstond ook het activistische boek ‘Hoe nietsdoen de wereld redt’. Zijn laatste boek ‘Een stap terug‘ bundelt alle inzichten en vertaalt ze naar de belangrijkste vraag: hoe veranderen we onze mentaliteit? Het is een praktisch boek geworden voor persoonlijke en collectieve mentaliteitsverandering.

Wil jij meer weten over hoe je kunt bijdrage aan een gezonde Aarde? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine.