Op naar een onderwijsrevolutie waarbij de Aarde centraal staat

Een betere wereld begint bij wat we onze kinderen leren. Het is tijd voor een onderwijsrevolutie, volgens Tessa Hoogeland van Terra Schools: “Het herstellen van de balans op Aarde zou het uitgangspunt moeten zijn van alles wat we doen op school.”

Laten we er niet omheen draaien: er zijn gemiddeld 3,3 Aardes nodig om te voorzien in de manier waarop wij in Nederland eten, werken, consumeren, wonen, reizen en onszelf vervoeren. Ergens onderweg zijn we losgeraakt van onze verbondenheid met de natuur. We stellen de Aarde ten dienste van onszelf om onze hebzucht te vervullen. Het wordt steeds pijnlijker duidelijker hoe de mens én de planeet hieronder lijden. We leven niet alleen buiten de draagkracht van de Aarde, maar ook buiten de draagkracht van onszelf. We lopen vermoeid rond, haasten ons van werk naar afspraak en dan óók nog even snel langs de supermarkt, of nee wacht.. we bestellen wel wat. En de kinderen? Die slepen we ook van hot naar her en houden we ondertussen zoet met een schermpje. 

We weten diep van binnen dat deze manier van leven ons niet gelukkig maakt. We weten ook dat het destructief is voor de planeet en voor onszelf. We mogen, nee we moeten, ons afvragen waarom we dit voorleven aan onze kinderen.  

Er is een fundamentele transformatie van ons denken nodig om de maatschappij om te vormen van eentje die gericht is op welvaart, economische groei, plundering en vervuiling naar een duurzamer alternatief: een maatschappij die gericht is op welzijn, sociale groei, balans, verbinding en ecologisch herstel. We moeten de gezondheid van onze Aarde centraal stellen. Als er een plek is waar we die omslag in gang kunnen zetten dan is het wel het onderwijs. Dat kan onze katalysator zijn voor een duurzame wereld. Onze kinderen zijn er meer klaar voor dan volwassenen. 

In de box

Alle kinderen zijn in essentie verbonden met de natuur. Buiten en in de natuur is waar ze het liefst zijn. Je ziet jonge kinderen spelen, vies worden, vrijheid ervaren, hun gevoel volgen, ontdekken, leren en oorspronkelijk zijn. Het is de plek waar de mens vanuit de evolutie gezien ook thuishoort, waar we ons goed voelen, gezond en in balans kunnen zijn. 

Op school, maar eigenlijk overal, leren we kinderen deze aangeboren vrijheid en verbinding met de natuur af. Hoe? Door ze te leren denken én doen in hokjes. We stoppen ze er letterlijk in: een gebouw, een lokaal, een afgebakend speelterrein.

Verder leren we ze ‘goed’ en ‘fout’ in plaats van out of the box denken. We focussen op kennis in plaats van creativiteit en talent. Het gaat om presteren, in plaats van voldoening en zingeving vinden. En we focussen op competitie in plaats van samenwerking. 

Buiten de draagkracht

We leren kinderen dat je opdrachten moet uitvoeren die je krijgt van je leerkracht. Dat je goed moet opletten, zodat je je toetsen goed kunt maken en je vergeleken kan worden met het gemiddelde. En als je niet op gezette deadlines volgens de norm, of beter nog, boven de norm presteert, dan is er kennelijk iets mis en moet er wat gerepareerd worden. Je moet dan extra oefenen of je krijgt een onderzoek naar je IQ. Alles wordt uit de kast gehaald voor een zo hoog mogelijk advies, want je moet wel naar het hbo of wo. Alles voor die ‘goede’ baan met een lekker salaris om vervolgens alles te kunnen kopen wat je wilt, toch? 

We houden kinderen hiermee het foutieve idee voor dat welvaart het ultieme doel is in het leven. Het nastreven van dit doel leert kinderen buiten de draagkracht van de Aarde te leven, in een consumptiemaatschappij waarin we van alles nodig denken te hebben om gelukkig te zijn. Het leert ze ook buiten de draagkracht van zichzelf te leven, omdat ze voorbijgaan aan hun eigen grenzen om te kunnen voldoen aan het hoogst haalbare en meer. Ze multitasken zich een ongeluk en hun hoofd zit al ‘vol’ voordat de dag begint.  

“Onderwijs is onbedoeld een verlengstuk geworden van de globaliserende economie”, zegt Arjen Wals, hoogleraar duurzaamheid aan de Universiteit van Wageningen, hierover. “We leiden kinderen op om een leven lang flexibel te kunnen werken om als goede consumenten het verdiende inkomen weer uit te geven om economie draaiende te houden.” 

Afhaken

De fixatie op continue persoonlijke groei en het vergelijken met anderen, zorgt ervoor dat kinderen bang zijn om fouten te maken, zich regelmatig zorgen maken en zich afvragen of ze wel goed genoeg zullen zijn. Helemaal als je ouders hier ook aan bijdragen. Het recept voor angstige en depressieve gevoelens als tiener en een burn-out als twintiger. We zien het resultaat in de samenleving van nu. We haken af. We hebben onze baan, een auto, een huis, maar onze dromen zijn dood. Enkele burn-outs later beseffen we dat het nastreven van deze manier van leven ons ongelukkig maakt. We missen betekenis in ons leven en zijn ver weggeraakt van onze interesses, talenten, creativiteit en onze/de natuur. We realiseren pas dan weer waar we vandaan komen en proberen de verbinding met de natuur en onze ‘ware ik’ te herstellen.

Onderwijs waar de Aarde om vraagt

Alle onderdelen in onze wereld hangen met elkaar samen en zijn van elkaar afhankelijk. Voor het onderwijs betekent dit dat duurzaamheid daarom niet even een lesje hier of een projectje daar is. Het herstellen van de balans op Aarde én in onze manier van leven zou het uitgangspunt moeten zijn van alles wat we doen op school.

Tekst door: Tessa Hoogeland

Hester van der Schee en Tessa Hoogeland hebben stichting Terra Schools opgericht. Een nieuw schoolbestuur dat gaat voor onderwijs waar kinderen leren om op een harmonieuze manier om te gaan met de planeet, elkaar én zichzelf. We beginnen met de eerste basisschool in Deventer, genaamd Terrawijs. Een prototype basisschool die laat zien hoe het anders kan, als inspiratie voor de noodzakelijke groene revolutie in het onderwijs. Wil je meer weten? Volg Terrawijs op Instagram en LinkedIn of houd de website in de gaten.

Op zoek naar meer verhalen over onderwijsvernieuwing? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks en krijg je ons laatste e-magazine cadeau.