Het onderwijs ontwikkelt meewaaikinderen in plaats van kritische burgers. Tijd voor verandering

Leerlingen leven van toets naar toets, docenten overleven tot aan de volgende vakantie. Zo kan het huidige onderwijssysteem min of meer worden samengevat. Voormalig docent Johannes Visser ondervond aan den lijve hoe zowel leerlingen als leraren ten onder gaan aan de prestatiedruk van het onderwijs. Hoog tijd voor verandering dus. Maar hoe?

Na zes jaar lang op een middelbare school voor de klas te hebben gestaan, kent Johannes Visser het onderwijs door en door en kan hij het systeem van binnenuit beschrijven. Dat het onderwijs meer aandacht in de media verdient, is voor hem een no-brainer. Er zitten in Nederland immers miljoenen kinderen op het basis- en voortgezet onderwijs, die allemaal een stem verdienen.  

Het onderwijs kampt met een flink aantal uitdagingen. Eén van de grootste problemen is volgens Johannes de overladenheid. Zowel leraren als kinderen gaan ten onder aan de gigantische werk- en prestatiedruk.

“Als leraar kun je eigenlijk nooit aan je eigen standaarden voldoen. Want als je iedere week vijfentwintig lessen moet geven, probeer dan maar eens van iedere les iets unieks te maken”

Stressfabrieken

Scholen zijn een soort fabrieken geworden, waar kinderen zo hoog mogelijk moeten scoren en zo snel mogelijk hun diploma moeten halen. Om er zeker van te zijn dat kinderen niet achterlopen, wordt tegenwoordig alles getoetst en gemeten. Dit werkt volgens Johannes averechts. “De meeste kinderen leven van toets naar toets, en hebben nooit even de tijd om zich ergens rustig in te verdiepen. Hierdoor blijft de stof misschien wel een dagje of twee hangen, maar komt de kennis niet in hun langetermijngeheugen terecht.”

Te weinig tijd voor de écht belangrijke dingen

Johannes vindt dat we ons moeten afvragen waarom we al dat stampen van kennis zo belangrijk vinden als we niet de tijd nemen kinderen te leren wat ze daar in de ‘echte wereld’ mee kunnen. “We leren kinderen wat het goede en het foute antwoord is, maar we leren ze niet om na te denken over waarom iets het goede is om te doen. Hierdoor ontwikkelen kinderen zich niet tot kritische burgers, maar tot meewaaikinderen. Veel tijd voor het leren maken van ethische keuzes, of het vormen van je eigen mening is er tijdens de reguliere lessen immers niet.”

Kansen voor verandering

Daarom is het zo belangrijk dat docenten soms van het gebaande pad af durven te wijken en tijd maken voor dingen als persoonlijke aandacht en creativiteit. Dat ze het lesboek een dagje loslaten, en iets onconventioneels doen. Want ook daar leren kinderen van.

Als docent heeft Johannes dit meerdere malen ervaren. “Niet de standaardlessen, maar dingen als de boekenclub of toneelles, die maken echt wat los. Eigenlijk allemaal momenten waarop kinderen even helemaal op kunnen gaan in een taak, en zich echt op iets kunnen storten. Dan zie je dat leerlingen met sprongen vooruitgaan.”

Het probleem blootleggen

Toch weet Johannes als voormalig docent hoe lastig het is om ruimte te creëren voor dit soort projecten, of om in jouw eigen klas met vernieuwingen te experimenteren.

“De praktijk is dat je als fulltime leraar eigenlijk maar één ding kan doen, en dat is zien te overleven tot aan de volgende vakantie. Veel tijd om alle bevlogen dingen waar goeroes op congressen over praten uit te proberen heb je gewoon niet”

Maar hoe kunnen we er dan toch voor zorgen dat creativiteit, persoonlijke aandacht en vrijheid weer een plekje krijgen in de Nederlandse klaslokalen, en dat stress en burn-outs naar de achtergrond verdwijnen?

Johannes heeft wel een idee. “In plaats van te staken zouden leraren zich gewoon aan de arbeidsvoorwaarden moeten houden. Dus niet meer ’s avonds of in het weekend werken, en gewoon de lessen geven met de voorbereidingstijd die daarvoor staat. Dan zal je zien dat er een probleem wordt blootgelegd, en dat duidelijk wordt dat er veel meer nodig is dan een salarisverhoging om de situatie te verbeteren.”

Benieuwd waarom Johannes Visser zich 24/7 inzet voor beter onderwijs? Bekijk zijn videoportret.

Video door: Jeppe van Pruissen & Nadine Maarhuis

Op zoek naar meer inspirerende verhalen over het onderwijs?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks!

Oorspronkelijk gepubliceerd op 19 februari 2018.
Laatste update: 10 augustus 2023.