Vastlopen op je werk: waarom luisteren meer oplost dan sleutelen aan individuen

We zijn tegenwoordig de managers van ons leven en loopbaan. Lopen we vast, dan is dat onze eigen schuld. Met 1-op-1 coaching of trainingen hopen bedrijven de oneffenheden glad te kunnen strijken. Het percentage mensen met stress en een burn-out laat zien dat meer nodig is: nieuwe manieren van begeleiding.

De huidige tijdsgeest kenmerkt zich door individualisme, competitie en een verinnerlijkte drang tot hard werken. Werk is erg belangrijk geworden voor onze identiteit; door te werken worden we een gerespecteerd iemand.

Zo ontstond er een ideaaltype: een man of vrouw die succesvol, energiek en gelukkig is. Hij of zij heeft een goede baan, werkt hard, heeft interessante hobby’s, een bijzondere relatie, kinderen en een mooi huis. Voor veel mensen ligt de lat onhaalbaar hoog, want, zo ontdekken we na verloop van tijd: het leven blijkt helemaal niet maakbaar te zijn.

Vastlopen in werk: je eigen schuld? 

Waar competitie is, zijn er altijd ‘verliezers’. De verliezers zullen het zichzelf persoonlijk aantrekken dat ‘het’ niet lukt. Ze hebben het idee dat ze falen in hun loopbaan, en daarmee falen als mens.

Daarbij verloochenen we onze sociale aard. Het huidige werkklimaat laat zich nog te weinig kenmerken door verbinding, gelijkwaardigheid en onderlinge waardering. Vooral mensen met een hart voor de zaak kunnen leeglopen op bureaucratie, onderlinge competitie, hiërarchie en de focus op output. Het idee was dat dit alles zou leiden tot effectiviteit, winst, en misschien ook wel tot werkplezier. Nu ervaren sommigen de leegte; een gebrek aan zingeving.

Er te veel alleen voor staan, verlieservaringen in je privéleven, te hoge eisen van je manager, te weinig of slechts oppervlakkig contact met collega’s, het is niet vreemd dat werknemers zo nu en dan vastlopen in hun werk. Dat proberen we glad te strijken met een scheutje timemanagement, mindfulness en nog wat cognitieve gedragstherapie. En als het goed is kun je er dan weer tegenaan. We sleutelen aan individuen, zodat ze weer mee kunnen doen.

Psychoanalyticus Paul Verhaeghe: “Het denken over de mens wordt een denken in termen van aandoeningen. Steeds meer gedrag krijgt een pathologisch etiket. Want zodra gekte een naam heeft, is het weer gewoon.” Wat we over het hoofd zien, is dat het abnormale eigenlijk volkomen normaal is. Het is normaal dat mensen in een ongezond werkklimaat uitvallen.

Een nieuw soort samenwerken

Het zou helpen wanneer bedrijven gaan handelen vanuit een nieuw verhaal: dat mensen het beste tot hun recht komen wanneer ze op een gelijkwaardige manier met elkaar samenwerken en wanneer ze zichzelf mogen zijn: kwetsbaar, imperfect. We handelen dan vanuit ‘relationele autonomie’, de zienswijze dat we van elkaar afhankelijk zijn en elkaar kunnen aanvullen en versterken.

Het humaniseren van organisaties leidt ertoe dat werknemers weer kunnen voelen dat ze ‘veilig’ zijn. De focus op individuele output zetten we op een lager pitje, we kijken naar het bedrijf als geheel. Dat geeft rust. Een van de belangrijkste vragen aan werknemers zal zijn: ‘wat heb jij nodig om mee te doen?’. Zo scheppen we een werkklimaat waarin mensen zich goed kunnen voelen.

Begeleiding op de werkvloer

Wat als we in plaats van te ‘sleutelen’ aan individuen zouden luisteren en steunen? Geestelijk verzorgers kunnen deze vorm van ondersteuning bieden; door na te gaan wat in een specifieke situatie voor iemand belangrijk is, waar iemand naartoe wil, en hoe kwetsbaarheid ‘gedragen’ kan worden. Deze professionals werken in gevangenissen, ziekenhuizen, revalidatiecentra en verpleeghuizen, maar ook in bedrijven zouden ze een cultuurverschuiving kunnen realiseren: van een overmatige focus op individuele persoonlijke groei en effectiviteit naar een focus op verbondenheid en zingeving.

Waar coaching vaak nog vertrekt vanuit het idee dat iemand zichzelf ‘persoonlijk moet verbeteren’, vertrekt geestelijke verzorging vanuit het idee dat iemand zijn of haar veerkracht kan ontdekken door in goede gesprekken de eigen krachtbronnen en levensvisie te verkennen. De begeleiding gaat uit van het idee dat je niets fout doet, en onderzoekt waar je verlangens niet vervuld worden.

Hierin speelt het bedrijf uiteraard een grote rol. Wanneer werknemers uitvallen (of dreigen uit te vallen) op het werk, dan mag dat voor leidinggevenden een startpunt van reflectie zijn: welke rol speelt het bedrijf hierin? Misschien zijn de klachten een normale uiting van onvervulde verlangens.

Tekst door: Jos Nierop

Jos Nierop heeft i mindLife in het leven geroepen: life counseling voor werkend Nederland. Met een landelijk netwerk van geestelijk verzorgers bieden ze werknemers een luisterend oor en perspectief.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 30 maart 2022. Laatste update: 2 september 2023.