De veerkracht van kwetsbaarheid. Zo stappen we uit onze slachtofferrol

We voelen ons snel beledigd, vooral op sociale media. Dat komt omdat we de ‘strong back soft front’-houding missen, volgens antropoloog Janine Schimmelpenninck. In deze blog helpt ze ons op weg deze houding eigen te maken. 

Op social media komt het zoveelste bericht van iemand die gekwetst is door iemand anders uitspraak voorbij. Gevolgd door andere mensen die zich eveneens beledigd, miskend, onderschat of genegeerd voelen door een of andere bekende Nederlander. Waarom worden we door een willekeurige uitspraak zo snel uit het veld geslagen, vraag ik me af. Uiteraard worden iedere dag veel mensen onvoldoende gezien, gehoord en gewaardeerd en daar mogen we alert op zijn. Maar het lijkt alsof we niet weten hoe we onszelf het beste mentaal kunnen beschermen, waardoor we het risico lopen te verzanden in gekwetstheid, verdriet, angst, woede, slapeloosheid en onverdraagzaamheid.

Als we ons van binnen zwak voelen zijn we geneigd uit zelfbescherming onszelf aan de buitenkant af te sluiten. We verliezen onze openheid en lopen het risico van binnen te verharden en onverdraagzamer te worden naar onze omgeving. We verliezen de ruimte in onszelf en daarmee ook de ruimte voor anderen. Dit uit zich bijvoorbeeld in het stellen van steeds meer eisen aan de omgeving, waardoor we afhankelijk worden van de ander en onze eigen slachtofferrol bevestigen.

Een eisende houding — geboren uit zwakte — gaat ten koste van onze weerbaarheid, omdat weerbaarheid zich toont door van binnen stevig te zijn in plaats van zwak, en aan de buitenkant zacht en open: de zogeheten ‘Strong Back Soft Front’-Deze term Strong Back Soft Frontkomt van Joan Halifax, een bekende Amerikaanse Roshi (Boeddhistische leraar), antropologe en auteur. De term is een psychologische metafoor en refereert naar het principe van het hebben van een open, liefdevolle houding naar jezelf en naar anderen zonder daarbij te verharden of je innerlijke evenwicht te verliezen. Ik vind het een prachtige term omdat het een ogenschijnlijke tegenstelling blootlegt maar toch precies aangeeft waar het op staat.

Gekwetst zijn is iets anders dan kwetsbaar zijn

Er zijn grofweg twee manieren waarop we ons innerlijke evenwicht kunnen verliezen: door van binnen te verharden of juist te verslappen. Beide zijn het gevolg van gekwetstheid en expressies van innerlijke zwakte. Dit zouden we een weak back kunnen noemen. Hier is het belangrijk om te begrijpen wat er echt van binnen gebeurt. Zo is gekwetst zijn iets heel anders dan kwetsbaar zijn. Kwetsbaar zijn we allemaal zodra we geconfronteerd worden met een uitdaging die ons gevoel van welzijn onder druk zet. Als we kwetsbaar zijn staan we als het ware op het scherpst van de psychologische snede. Aan de ene kant lopen we het risico te vervallen in gekwetstheid, met verharding en uitputting. Aan de andere kant kan het ons de kracht geven om mee te veren door open en ontvankelijk te zijn.

Het hebben van een strong back zorgt ervoor dat een dergelijke open en ontvankelijke houding niet tegen je kan keren. Het betekent hier dat het je weliswaar raakt – maar niet kwetst. Je zou kunnen zeggen dat het een vorm van wijsheid is, die voorkomt dat je je verhardt of juist van ellende in elkaar zakt. Je voelt je van binnen veilig en niet aangevallen, waardoor je aan de voorkant je harnas durft af te doen. En zo word je vanzelf meer open en warmer naar je omgeving. Deze open en warme voorkant is de soft front. Met een ‘strong back soft front’-houding ben je in staat de wereld toe te laten zonder jezelf erin te verliezen

Het probleem is dat we ons van binnen — bewust of onbewust — niet altijd veilig en misschien zelfs wel angstig voelen. En dan kan het van binnen – onder de vele invloeden van buitenaf – snel gaan wankelen en wiebelen. Ergens worden we van binnen niet voldoende gedragen door wijsheid, compassie en liefde, waardoor ons innerlijke evenwicht verstoord raakt. We raken gekwetst, en sluiten onszelf aan de voorkant af en verpieteren van binnen. Dit heeft verregaande gevolgen voor ons mentale welzijn en onze houding naar anderen. Het kan leiden tot een intolerante houding waarbij we onszelf en anderen steeds meer gaan veroordelen. Of we nemen een slachtofferhouding aan waarbij we verder verslappen en energie verliezen.

Met het begrijpen van het principe komen we al een heel eind

Angst kan ons ervan weerhouden om ons open en liefdevol op te stellen. Immers wie kent niet dat gevoel van gekwetst zijn na je aanvankelijk open en warm te hebben opgesteld? Dat kan alleen maar gebeuren als we niet precies weten wat we aan het doen zijn en wat er van binnen gebeurt. Het is uiteraard makkelijker gezegd dan gedaan maar met alleen al het begrijpen van het principe strong back soft front bewegen we ons reeds in de goede richting. Aandacht naar binnen is een belangrijke eerste stap in de goede richting.

Als we begrijpen dat kwetsbaarheid niet over hoeft te gaan in gekwetstheid, dan ontstaat er vanzelf ruimte voor moed, leren en wijsheid. En als we daarnaast tevens begrijpen dat kwetsbaarheid de voedingsbodem is voor zachtheid, acceptatie en openheid dan zullen we vanzelf een open en warme houding minder gaan schuwen.

In de moderne samenleving bewegen we ons onbedoeld veelvuldig in een richting die averechts werkt op wat we beogen te bereiken. Het is goed om sensitief te zijn voor misstanden en deze vervolgens ook aan te kaarten. Als we dat niet zouden doen, zou er niets in deze wereld veranderen. Een strong back maakt het mogelijk flexibel mee te bewegen met wat zich aandient wanneer we ons in een psychologische storm begeven. Met een soft front kunnen we ons met anderen verbinden zonder te verdedigen, te veroordelen óf te verzwakken. Zodat de wereld niet hoeft te veranderen vanwege onze gekwetstheid maar we de wereld juist kunnen helpen vanwege onze kracht. Met een ‘strong back soft front’-houding kunnen we onder de meest moeilijke omstandigheden krachtig optreden zonder daarbij aan menselijkheid te moeten inboeten.

Gelukkig zijn we als mens van nature behept met alle kwaliteiten (Natural Skills) die voor een ‘strong back soft front’-houding nodig zijn. Het is slechts een kwestie van deze beter leren kennen.

Tekst door: Janine Schimmelpenninck

Janine Schimmelpenninck is auteur en grondlegger van de Natural Skills psychologie. In haar nieuwste boek Natural Skills – een natuurlijke kijk op de psychologie (uitgeroepen tot beste psychologieboek 2022) laat zij zien hoe mentaal welzijn het natuurlijke gevolg is van meebewegen met je psychologische natuur. Naast haar schrijfwerk geeft Janine meerdere trainingen over het thema waaronder dagworkshops Natural Skills en een gecertificeerde Opleiding Natural Skills.

Iedere week een flinke dosis blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 27 september 2022. Laatste update: 3 februari 2024