Ubuntu: een onuitputtelijke bron van medemenselijkheid
We staan op een kritiek moment in de geschiedenis. De wereld wordt steeds kwetsbaarder en afhankelijker en de mensheid is toekomstbepalend. Gaan we af op een groot gevaar of juist op een grote belofte? Ubuntu stelt dat we allemaal één menselijke familie en één samenleving zijn. Met een gemeenschappelijk lot. En zodra we dat gaan inzien komt die grote belofte steeds dichterbij. Annette Nobuntu Mul vertelt over Ubuntu.
“Zuid-Afrika is mijn moederland, een kant van mezelf die ik niet kan ontkennen”, vertelt Annette Nobuntu Mul, initiator van Ubuntu Society en schrijfster van boeken als Opsoek naar Ubuntu en Ubuntu, wij zijn de Aarde. Zuid-Afrika zit onder haar huid, al vanaf de eerste keer dat ze er in 2000 was. Op die reis ontmoette ze in één van de townships een Zuid-Afrikaanse vrouw. Er ontstond een vriendschap en Annette bezocht haar, haar gezin en haar community steeds weer als ze in Zuid-Afrika was. De band werd steeds specialer, Annette kreeg van haar zelfs de naam Nobuntu. “Als ik bij haar ben voel ik me weer als het kleine meisje in de armen van mijn oma. Zij zegt zelf ook dat we hetzelfde bloed hebben. En dat is natuurlijk Ubuntu: we zijn allemaal één.
Ubuntu: ik ben omdat wij zijn
Ubuntu is het oude filosofische concept uit Zuidelijk Afrika. Het gaat over een diep besef van onderlinge verbondenheid van mensen met elkaar. Volgens Ubuntu staat de identiteit van een individu niet op zichzelf. Evenals de zin en de zingeving van het leven. Iedereen is met elkaar verbonden.
“Een Afrikaans spreekwoord luidt: “Umuntu Ngumuntu Ngabantu – Ik ben omdat wij zijn””
Met Nelson Mandela als personificatie legt ze Ubuntu nog verder uit. “Hoe kun je na 28 jaar gevangenschap zonder wraak uit de gevangenis komen? Ik vroeg het aan een van de gevangenen op Robbeneiland: “Hoe kun je ons blanken niet haten na 28 jaar afscheiding?” Hij wees op een blanke man met kinderen en zei: “When we fight, we destroy their future”. Het zou zo mooi zijn als meer mensen dit tegen elkaar zouden zeggen. We hoeven niet van elkaar te houden, maar we moeten wel beseffen dat we elkaar nodig hebben.” Annette haalt een ander voorbeeld aan: “Ik hoorde het verhaal van iemand die maïs had gestolen in een dorp in Kwazulu Natal. In de dorpsbijeenkomst werd de diefstal in diverse gelaagdheden gezien. Het criminele feit was dat hij maïs had gestolen. Hij had dat gestolen van de community, dat werd enorm zwaar aangerekend, evenals dat hij niet om hulp had gevraagd. Maar de misdaad van de hoogste orde was volgens het dorpshoofd dat de community niet had gezien dat het gezin honger had. Dát is Ubuntu.”
Samenleven is de purpose
Onze samenleving is hoog toe aan Ubuntu. We staan voor uitdagingen rondom vluchtelingenthema’s, ouderenzorg, discriminatie, radicalisering, racisme en het klimaat. Door individualisme komen mensen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Maar we moeten juist leren hoe we integraal kijken, in plaats van gefragmenteerd. We moeten voorbij het oppervlakkige gedrag kijken, het intentieniveau zien. “Samenleven is de purpose, in verbinding met de Aarde is het hogere doel”, aldus Annette. Hoe sinister is het dat we juist van Zuid-Afrika, waar we apartheid brachten, kunnen leren wat verbondenheid is. Over het overbruggen van kloven in de samenleving schreef Annette het volgende gedicht:
Ubuntu begint bij bewustwording, en zodra je daar bent kun je het toepassen op allerlei niveaus. Breng de zieke buurvrouw niet alleen een pan soep, maar doe ook haar boodschappen. Of reken een tros bananen voor iemand af als diegene zijn portemonnee is vergeten. Als je ziet dat je collega het onhandig doet, vraag je dan af wat zo iemand nodig heeft, in plaats van erover te oordelen en te roddelen. Het draait allemaal om medemenselijkheid. Maak ‘oog hebben voor de ander’ eigen. Je zult zien wat voor een sneeuwbaleffect dat zal hebben op anderen.
Wil je meer weten over Ubuntu? Bekijk het videoportret van Annette Nobuntu Mul
Video door: Jeppe van Pruissen & Bart-Jan Prins
Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.
Oorspronkelijk gepubliceerd op 17 juli 2019. Laatste update: 1 december 2023
