De donut van Kate Raworth: hét kompas voor de economie van de toekomst
Van klimaatverandering tot ongelijkheid: we lopen op dit moment keihard tegen de grenzen van economische groei aan. Gelukkig kan het ook anders. Door ‘de donut’ van Kate Raworth te omarmen, kunnen we een wereld creëren waarin rechtvaardigheid en ecologisch herstel centraal staan.
‘Is economic growth killing the planet?’ Dat was de tekst die een groep economiestudenten begin 2015 op een billboard plaatste. De economen in spé waren klaar met de eenzijdige focus op de groei van het bbp. En dus besloten ze hun kritiek openlijk kenbaar te maken.
De studenten stonden niet alleen in hun protest. De financiële crisis markeerde het beginpunt van een heuse economie-revolutie. Van New York tot aan Madrid: overal ter wereld gingen mensen de straat op in verzet tegen het mainstream economisch denken. Want een economische systeem dat sociale ongelijkheid, klimaatontwrichting en de teloorgang van natuurlijke ecosystemen veroorzaakt, daar moeten we zo snel mogelijk vanaf.
Maar om daadwerkelijk iets te veranderen hebben we aan kritiek op oude ideeën alleen niet genoeg. We hebben nieuwe ideeën nodig. En een nieuw economisch model dat laat zien hoe het anders en beter kan. De veelbesproken donut van Kate Raworth is zo’n model.
De donuteconomie
In haar boek ‘Donuteconomie’ pleit Raworth voor een economisch systeem waarin iedereen recht heeft op sociale voorspoed en niemand het recht heeft om het aardse ecosysteem te misbruiken voor eigen gewin. Ze schetst een planeet-brede visie op de economie, waarin de ecologische grenzen van onze Aarde worden gerespecteerd en we ervoor zorgen dat ieder mens een waardig leven kan leiden.
Op zoek naar balans
Binnen de binnenste cirkel van de donut – het sociale fundament – bevindt zich menselijke ellende, zoals honger en analfabetisme. Buiten de buitenste ring van de figuur – het ecologische plafond – bevindt zich de aantasting van de planeet, zoals klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis. Tussen deze twee cirkels in bevindt zich de donut. Kate: “Dat is de ruimte waarin we, binnen de mogelijkheden van de Aarde, kunnen voorzien in de behoeften van iedereen. Om welzijn van mens en natuur te laten bloeien is het vinden van de juiste balans dus essentieel.”
Een gigantische impact
Het gedachtegoed van Raworth slaat in als een bom. Overal ter wereld voelen ondernemers, wetenschappers en politici: dit zou weleens hét model kunnen zijn dat ervoor gaat zorgen dat duurzaamheid uit zijn groene bubbel breekt en binnendringt in het DNA van markt en maatschappij. Zo ook betekenisvol ondernemer Volkert Engelsman. “Raworth rekent genadeloos af met een economie die dwars door de systeemgrenzen van mens en planeet heen dendert en Oost-Indisch doof lijkt voor de maatschappelijke kosten ervan. De donuteconomie verbeeldt op weergaloze wijze een mens- en milieu-inclusieve economie die recht doet aan de welvaartsdefinitie die we uiteindelijk met z’n allen willen.”
Van hebzucht naar welzijn
Nu is de vraag: hoe komen we op het punt waarop we in de behoefte van iedereen kunnen voorzien zonder dat dit ten koste gaat van de planeet? Dat lukt volgens Raworth alleen als we op een fundamenteel andere manier naar de economie gaan kijken.
Zo moeten we volgens de donut-econoom zo snel mogelijk af van onze fixatie op de groei van het bbp. Onze verslaving aan economische groei heeft namelijk geleid tot extreme ongelijkheid en een ongekende aantasting van de Aarde. Wat we veel beter kunnen doen is een bredere doelstelling – waarin het welzijn van mens en planeet vertegenwoordigd zijn – omarmen.
Van lineair en mensonwaardig naar eerlijk en circulair
Verder roept Raworth iedereen op om niet langer te doen alsof de mens een homo economicus is die volstrekt rationeel door het leven gaat. We moeten een economisch systeem creëren dat past bij de daadwerkelijke aard van de mens. Een systeem waarin verbondenheid met anderen én met de levende planeet centraal staat en waarin economische activiteit draait om het herstellen van de natuur en het herverdelen van welvaart.
Betekenisvolle ondernemers brengen de donuteconomie in de praktijk
Volgens betekeniseconomie-expert Kees Klomp leveren betekenisvolle ondernemers een wezenlijke bijdrage aan het in de praktijk brengen van de donuteconomie. “Raworth houdt een warm pleidooi voor een economie die zich expliciet richt op welzijn in plaats van het laten groeien van welvaart”, vertelt Kees. “Betekenisvolle ondernemers houden zich hier elke dag mee bezig. Met hun businessmodellen lossen ze maatschappelijke problemen op en dragen ze bij aan een economisch systeem dat sociale en ecologische grenzen respecteert.”
De donut-onderhandelingstafel
Van Commonland tot i-did en van Moyee Coffee tot aan Wilderland: stuk voor stuk zijn het bedrijven die laten zien dat je binnen de sociale en planetaire grenzen van de donut een succesvolle business kunt runnen. En dat is essentieel. Want door te bewijzen dat het anders kan verleiden deze pioniers meer en meer bedrijven om in hun boardrooms plaats te maken voor een donut-onderhandelingstafel.
Week van het Economieonderwijs 2023
Als we naar een mens- en milieu-inclusieve economie willen, is het essentieel dat hier binnen het economieonderwijs aandacht voor komt. Van 20 tot en met 24 november 2023 vindt daarom de Week van het Economieonderwijs plaats: dé landelijke week voor toekomstbestendig economieonderwijs in Nederland voor vo, mbo, hbo en wo. Het inhoudelijke programma van de Week van het Economieonderwijs wordt ontwikkeld voor en door onderwijsprofessionals en biedt inspiratie over hoe we binnen het economievak ruimte kunnen creëren voor verschillende economische denkkaders – zoals de donuteconomie van Kate Raworth. Wil jij laten zien hoe jij dit in jouw lespraktijk doet? Organiseer dan een activiteit tijdens de Week van het Economieonderwijs. Inschrijven kan via deze link.
Meer lezen over een radicaal nieuw economisch systeem? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief, dan mis je niks!
Headerbeeld: Bret Hartman (TED)
Oorspronkelijk gepubliceerd op 18 juni 2018. Laatste update: 3 september 2023
