Wat als... alle schulden tot 100.000 euro worden kwijtgescholden? 

We leven in een systeem van schuld. Waarin mensen onderaan de samenleving steeds verder in de schulden zakken. Hoe zou een schuldenvrij leven eruit zien? We nemen je mee in een schuldenvrije utopie. “Mensen kunnen nu stappen gaan zetten om hun dromen waar te maken.” 

Een half miljoen huishoudens in Nederland heeft problematische schulden. En één op de vijf jongeren zit diep in de schulden. De meesten van hen bouwen op hun achttiende al een schuld op, doordat ze niet genoeg inkomsten hebben om hun studie, zorgverzekering en mobiele rekening te betalen, en geen ouders hebben die kunnen bijspringen. Eenmaal in het circuit stapelen de boetes zich op. Heb je schulden bij de ene instantie, dan kun je al snel andere kostenposten niet meer betalen. En zodoende kom je vast te zitten in een web van schulden.

Het schuld-systeem

De afgelopen jaren is veel onderzoek gedaan naar de schuld-industrie. Het blijkt een verdienmodel voor bedrijven en instanties: zij pompen zo snel mogelijk zoveel mogelijk geld bovenop het verschuldigde bedrag. Kun je bijvoorbeeld zes maanden lang niet je zorgverzekering betalen en ben je niet in de gelegenheid geweest om een regeling aan te vragen (omdat je er geen drol van begrijpt), dan wordt de betaling doorgeschakeld naar een incassobureau van de staat, het CAK. Daar moet je 130 procent terugbetalen van het oorspronkelijke bedrag. Maar als mensen het initiële bedrag al niet konden betalen, waar moeten ze al die extra centen dan vandaan halen?

Schuldenaren komen hierdoor in een overlevingsstand terecht. Zij kunnen zich alleen richten op de korte termijn: ‘Kan ik wel eten?’ of ‘Kan ik wel in mijn huis blijven?’’. En dat zorgt voor veel stress. Ook kunnen mensen te maken krijgen met: sociaal isolement, depressie, ziekteverzuim, relatieproblemen, echtscheiding en fraudegevoeligheid.

Tachtig procent van de schuldeisers zijn DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs), CAK (Centraal Administratie Kantoor) en CJIB (Centraal Justitieel Incassobureau). De grootste schuldeiser is dus de Rijksoverheid. Wat nou als zij zou stoppen met het faciliteren van de schuld-industrie? Gewoon, vanaf vandaag. Hoe zou de samenleving er dan uit komen te zien? We nemen je mee in een schuldenvrije utopie.

Stop schuld

Schulden zijn niet mensen hun ‘schuld’, maar een maatschappelijk probleem, besefte de Nederlandse regering. Een groot en essentieel inzicht, dat heeft geleid tot praktische stappen. De regering besloot om 100.000 euro van alle schulden kwijt te schelden. Enerzijds door de schuld af te betalen. Anderzijds door bedrijven in te laten zien dat de bedragen die zij vragen van hun klanten onethisch zijn. De regering heeft wetten opgesteld die het heel snel op laten lopen van schulden onmogelijk maakt. Een bedrag van tachtig euro mag je nooit laten oplopen tot 2800 euro. Zo simpel is het.

Vanaf vandaag zullen de meesten van ons de effecten van deze maatregelen voelen. Heb je een studieschuld? Nu niet meer. Heb je een hypotheek afgesloten? Dan wordt die met 100.000 euro verminderd. En heb je grote schulden bij verschillende instanties? Vanaf vandaag zijn die weg.

Een bewustzijnsshift

Vooral mensen die door hun schulden in grote armoede leefden, hebben hierdoor een frisse start gekregen. Het is drie maanden geleden dat hun schulden tot 100.000 zijn kwijtgescholden. Velen van hen gaven aan voor de schulden-maatregelen te leven in een soort twilight-zone. Ze waren in afwachting tot hun leven kon gaan beginnen. De continue stress is verdwenen en zij ervaren nu financiële rust. Van waaruit ze kunnen gaan doen wat ze echt willen en hun dromen kunnen waar maken.

‘Ja, dan had je maar niet die mobiele telefoon moeten kopen,’ dachten wij over mensen die in de schulden terecht kwamen. Of: ‘Ja, maar als je de voorwaardes goed had gelezen, had je gezien dat dit de consequenties waren’. We zien nu in dat deze mensen helemaal niet zelf schuldig zijn. Zij zitten, net als wij allemaal, vast in een systeem dat schulden creëert én nodig heeft. De bedrijven die geld verdienden aan schulden, zijn inmiddels opgedoekt. De incassobureau’s en deurwaarders ondergingen een grote reorganisatie. Hun hele beleid is er nu op gericht om mensen uit de schulden te helpen, niet om hen verder in die schulden te krijgen.

Jongvolwassenen met een studieschuld zijn nu bevrijd van hun financiële last. Zij hoeven niet meer bang te zijn om vast te zitten aan maandelijkse aflossingen zodra zij de arbeidsmarkt opgaan. Vluchtelingen en statushouders hadden een grote schuld doordat zij verplicht een inburgeringscursus moeten doen. Zij werden dus Nederlandse burger op voorwaarde dat ze een schuld aangaan. Die zijn inmiddels kwijtgescholden. Mensen met een koophuis hebben 100.000 euro mindering gekregen op hun hypotheek, maar wanneer zij verhuizen mogen zij die 100.000 euro niet meenemen. Dat bedrag is gebonden aan het huis en zij geven de 100.000 euro schuldmindering door aan de volgende bewoner. Daardoor worden de torenhoge bedragen op de huizenmarkt ingedamd.

Schuldenvrij leven

De schulden-maatregelen hebben veel meer in beweging gezet. Want wie dieper duikt in het fenomeen ‘schuld’, stuit op een menselijk drama. Ons geldsysteem is gebaseerd op ‘schuld’. Simpel neergezet: banken creëren geld, door een lening te verstrekken. Daarover vragen zij rente. Personen, instituties, bedrijven en overheden die leningen verschuldigd zijn aan de bank, moeten vervolgens meer geld generen dan zij van de bank hebben ontvangen. Want alleen zo kan de rente-schuld worden afbetaald.

Om schulden te kunnen afbetalen moet men daarom creatieve, goedkope en makkelijke manieren bedenken om geld te verdienen. En dat leidt meestal tot uitbuiting van mens, dier en natuur. Degenen die hier hun werk van hebben gemaakt, bevinden zich bovenaan de piramide. Zij worden steeds rijker en rijker. Maar dat geld moet ergens vandaan komen. En dat komt van de mensen onderaan de piramide. Zij worden steeds armer. De rijken zitten in de plus, doordat zij in de min zitten.

Toen ‘schuld’ onder een vergrootglas kwam te liggen, begonnen we in te zien dat dit niet langer houdbaar is. Als ons geldsysteem in de basis zorgt voor uitbuiting, dan moeten we het anders aanpakken.

Lokale munten

Eén manier om ons economische systeem te transformeren, is door op grote schaal lokale munten te introduceren. Om zo van geld weer een ruilmiddel te maken. Terug naar de oorsprong dus.

Op verschillende plekken werd al gebruik gemaakt van lokale munten. Zo hadden ze in Wageningen de ‘Eurijn’. In Bristol is de ‘Bristol Pound’ een goed betaalmiddel gebleken. En in het Franse stadje Aubenas betalen ze met de ‘Bogue’. Het geld blijft, door de lokale munt, in de gemeenschap rondgaan, waardoor het niet bij grote internationale bedrijven terechtkomt. Bovendien werkt het niet op basis van schuld en rente. Het is gewoon geld dat op lokaal niveau oneindig circuleert.

Veel Nederlandse dorpen en steden hebben de lokale munt omarmd. Het is geweldig om te zien hoe hele gemeenschappen hierdoor zijn opgebloeid. De ongelijkheid is verminderd. En zo ook het wantrouwen tussen mensen. We denken niet langer in termen van ‘schuld’ en geld is weer geworden wat het moet zijn: een middel, in plaats van een doel op zich. Met alle positieve sociale en ecologische gevolgen van dien.

Meer lezen van MaatschapWij? Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en ontvang nu ons nieuwste e-magazine cadeau. Inspiratie gegarandeerd.