Jannet Vaessen legt uit hoe we van inclusiviteit de nieuwe norm kunnen maken

Salarisverschillen tussen man en vrouw, lagere baankansen voor mensen met een niet-Nederlandse achtergrond, kinderen van laagopgeleide ouders die vaker een laag schooladvies krijgen: sociale ongelijkheid is ook in Nederland nog steeds een groot probleem. Zo groot, dat Jannet Vaessen, directeur van WOMEN Inc., er een boek over schreef: IEDEREEN Inc. Hiermee roept ze iedereen op om opener naar de wereld te kijken.

“De groeiende sociale ongelijkheid in ons land is een enorm probleem waar we de omvang niet van overzien. We hebben het over de symptomen – groepen die niet participeren, polarisatie, verhuftering – maar niemand pakt de oorzaken effectief aan”, vertelt Jannet. Hoewel we in onze grondwet hebben afgesproken dat je uiterlijk je kansen niet mag beïnvloeden, blijkt dit in de praktijk toch anders. “Met WOMEN Inc. wil ik de achtergestelde positie van vrouwen aanpakken. Maar ook mensen met een bepaalde huidskleur, leeftijd of met een arbeidsbeperking ervaren een vorm van uitsluiting. Als je het optelt, kom je tot een meerderheid van minderheden. 90% van de bevolking heeft last van uitsluiting. Maar 10% van de mensen in Nederland is wit, hoogopgeleid en in een bestuurlijke functie”.

Voor haar boek IEDEREEN Inc. onderzocht Jannet de mechanismen die sociale ongelijkheid veroorzaken. Haar conclusie? “Het wordt enerzijds veroorzaakt door een machtige elite die hun invloedrijke positie wilt behouden. Anderzijds geven onze hersenen de voorkeur aan mensen die op ons lijken.” Waar dit ‘kloonmechanisme’ ons vroeger hielp overleven, vormt het nu een gevaar voor onze samenleving. Want als steeds hetzelfde soort mensen de belangrijke posities in onze samenleving innemen, wordt die kloof tussen hen en de rest van de bevolking alsmaar groter.

 “Waar het ‘kloonmechanisme’ ons vroeger hielp overleven, vormt het nu een gevaar voor onze samenleving.”

(Onbewuste) uitsluiting

Ongelijkheid is dieper geworteld in onze samenleving dan we vaak denken. “Toen de gezondheidssector ontstond, werd deze gedomineerd door mannen. Daardoor is het mannelijk lichaam de norm geworden en worden medicijnen nog steeds onvoldoende getest op vrouwen. Het is ontzettend moeilijk om zo’n blinde vlek erkend te krijgen bij de mensen in verantwoordelijke posities.” Terwijl juist deze mensen de eerste stappen moeten gaan zetten, aldus Jannet. Met hulp van de media, want zij kunnen zowel bestuurders tot verantwoording roepen als de beeldvorming over bepaalde groepen sturen.

Tot nu toe doen de mensen die aan de knoppen draaien nog te weinig tegen sociale ongelijkheid. “Als we zo doorgaan is er maar één alternatief: revolutie. Door onze welvaart denken we waarschijnlijk nog een tijdje dat het wel meevalt. Maar als het vertrouwen in de politiek nog meer zakt en de verschillen tussen groepen nog groter worden, dan pikken mensen het niet meer. De meerderheid van minderheden, die 90%, zet dan de koning en de minister-president af.”

“Clint Eastwood zei ooit: ‘Don’t piss down my back and tell me it’s raining’. Degenen die ongelijkheid veroorzaken, zijn ook verantwoordelijk om dit op te lossen en moeten niet doen alsof dit uit de lucht komt vallen.”

Fluwelen revolutie

Gelukkig liggen de kansen voor een geleidelijke verandering dichterbij dan je denkt. Waar dan? Volgens Jannet begint het bij inclusiviteit. “Door drie gedachtenstappen te nemen, I-N-C, leren we dat ‘kloonmechanisme’ in onze hersenen actief bij te sturen. We moeten inzien dat we als mens altijd bewust en onbewust beperkt zicht hebben op de werkelijkheid. Vervolgens moeten we nagaan hoe dit beperkte zicht invloed heeft op de manier waarop we mensen benaderen. En tenslotte moeten we concluderen of en hoe we dit willen veranderen.”

Inclusiviteit draait dus allereerst om meer aandacht en begrip voor verschillen. Maar het gaat nog verder dan dat. “Diversiteit, waarbij iedereen vertegenwoordigd wordt, is maar het begin. Je moet ook zorgen dat iedereen echt meedoet. Alleen dan bereiken we een samenleving waar je uiterlijk je kansen niet bepaalt. Waarbij je ervan uit kan gaan dat degenen in besluitvormende posities actief bezig zijn iedereen gelijke kansen te geven.” Maar jij en ik kunnen dit ook al doen. Gewoon, door een gesprek aan te gaan over verschillen en elkaar ruimte te geven anders te zijn.

“Diversity is being asked to the party, inclusion is being asked to dance.”

Het gevolg? Een inclusieve samenleving waarin we de vaardigheden hebben om ons te verplaatsen in de ander. “Als iedereen elkaar open tegemoet treedt en niet op uiterlijke kenmerken beoordeelt, kan iedereen vanuit vertrouwen bijdragen aan de samenleving. Alle talenten worden benut en iedereen kan zichzelf zijn. Dat is toch wat we uiteindelijk allemaal willen.”

Meer weten over hoe inclusiviteit sociale ongelijkheid tegengaat? Bekijk het videoportret van Jannet Vaessen.

Video door: Nadine Maarhuis & Rozemarijn Weyers

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.