Geld, geïnnoveerd. Hoe decentrale muntsoorten de wereld op z'n kop zetten

“Veel mensen beschouwen het geldsysteem als onveranderlijk,” stelde Edgar Kampers in het portret dat we in samenwerking met Follow the Money van hem maakten. Kampers richt zich met Qoin op de implementatie van innovatieve gemeenschapsmunten. Waarom is het eigenlijk zo belangrijk dat we kritisch kijken naar ons geldsysteem? Wat kunnen andere soorten geld precies teweegbrengen en hoe ziet dit er uit in de praktijk? Om een beeld te schetsen nemen we de twee belangrijkste vormen van nieuw geld nader onder de loep: de lokale muntsoorten en de zogenoemde cryptocurrencies, waarvan het bekendste voorbeeld Bitcoin is.

De lokale gemeenschapsmunt is een succesvolle vorm van alternatief geld. De toepassingen zijn wijdverspreid, zoals de zeer lokale Makkie uit Amsterdam-Oost en het groots opgezette project Bristol Pound. Een ander bekend voorbeeld van een alternatieve muntsoort is Bitcoin, het digitale geldsysteem dat wereldwijd te gebruiken is. Bij steeds meer online winkels kun je al met bitcoins betalen. In tijden van recessie lijkt het draagvlak voor vernieuwing op dit gebied te groeien.

Kapitaalstromen: van kappersbeurt naar wapenhandel

De aantrekkingskracht van een lokale muntsoort ligt in de toegankelijkheid en de zichtbaarheid op lokaal niveau. Zoals in onderstaande animatie van Social Trade Organization naar voren komt, is het belangrijkste voordeel van een lokale munt dat het kapitaal niet wegvloeit uit de buurt.

Een kappersbeurt wordt bijvoorbeeld betaald met lokaal geld in plaats van euro’s. Waarom verkiest de kapper de lokale munt boven een euro? Omdat hij er met de lokale muntsoort zeker van is, dat de waarde nooit uit zijn buurt zal verdwijnen. Wanneer er met euro’s betaald wordt, kan de kapper misschien wel kiezen voor een besteding van zijn (of haar) verdiensten op lokaal niveau. Maar niemand kan hem garanderen dat diezelfde euro niet uiteindelijk in het beleggingsfonds van Ahold terechtkomt en zo de buurt uitvloeit. Dat beleggingsfonds investeert vooral in fossiele brandstoffen, wapenhandel en andere sectoren met een hoog rendement. En dus bepaald niet in de lokale economie en het welzijn van de buurt van de kapper.

Welvaart op lokaal niveau

Het welzijn van die ene buurt klinkt misschien niet revolutionair of relevant voor het grotere plaatje, maar juist dit is de kern van de problemen in ons geldsysteem; het grootkapitaal is geconcentreerd in vervuilende en niet duurzame industrieën. Mondiale problemen zoals  klimaatverandering en sociale ongelijkheid hebben drastische gevolgen op lokaal niveau. Een gemeenschapsmunt is een toegankelijke manier voor burgers om het heft in eigen handen te nemen.

Minder bureaucratie

In het geval van cryptocurrencies zoals Bitcoin ligt de innovatie niet in het lokale, maar juist in het mondiale. Zoals in onderstaand filmpje uitgelegd wordt, zorgt de complexe blockchain technologie ervoor dat een betrouwbare munt op mondiaal niveau kan bestaan, zonder tussenkomst van banken, overheden en andere partijen die normaliter vertrouwen genereren. Dat dit soort partijen buitenspel komen te staan, zorgt voor een flinke afname in transactiekosten. ‘Cut out the middle man’, zogezegd. Ook hier worden kapitaalstromen gedecentraliseerd, net als bij lokale muntsoorten. Bitcoin is dus niet alleen efficiënter, de munt zorgt ook voor een herverdeling van kapitaal en macht.

Nieuwe spelregels

Gemeenschapsmunten als de Bristol Pound en cryptocurrencies als Bitcoin zijn met name interessant omdat ze laten zien dat wij als maatschappij zelf de regels van ons geldsysteem bepalen. Hiermee valt of staat ook het maatschappelijke succes van de innovaties: onder welke voorwaarden willen we goederen en diensten uitwisselen? Wat is voor ons van waarde en hoe zorgen we ervoor dat ons geldsysteem hiervan in dienst staat? Willen we dat kapitaal geïnvesteerd wordt in duurzaamheid en lokaal welzijn, of geconcentreerd blijft in grote, vervuilende industrieën? Door globalisering en de dominantie van  financiële markten lijkt de vraag naar systeemverandering groter dan ooit.

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.