Wouter van Noort stapte tijdelijk uit 'het systeem'. Dit is wat hij leerde

Weg van de prikkels. Het gehaast. Het consumeren. Je huis verkopen, je bezittingen stallen en met een camper de wijde wereld in gaan; het is een wens waar steeds meer mensen mee spelen. Wouter van Noort, NRC-journalist bekend van de podcast en nieuwsbrief Future Affairs, deed het. Samen met zijn gezin. Het was mooi, maar ook confronterend. Zijn reis gaat over zingeving, loskomen van het systeem, over systeemverandering, en ook over thuiskomen en bruggen bouwen. 

“Ik denk dat ik er in Oostenrijk pas echt een beetje in begon te komen, in het reizen”, vertelt Wouter van Noort – NRC-journalist en maker van Future Affairs. Het plan was om geen plan te hebben. Dus vertrok hij in juni 2022 samen met zijn partner en twee kinderen (op dat moment nul en twee jaar) in hun vers gekochte camper – bijnaam: The Beast – vanuit Rotterdam. “De eerste stop was het avontuurlijke Twente”, vertelt Wouter lachend. “Een goede vriend van ons is daarheen verhuisd. We wilden naar Oost-Europa, dus dit was een passende stop.” Het markeerde het begin van een reis door Duitsland, Oostenrijk, Slovenië, Zwitserland, Italië, Frankrijk en zelfs Spanje en Portugal. Samen met zijn gezin, zeven maanden vrij, vijf maanden van huis.

In Future Affairs heb je gesproken over de zingevingscrisis waar we met z’n allen in zitten. Was jouw persoonlijke zingevingscrisis een reden om even helemaal weg te willen?

“In zekere mate ervaar ik die zingevingscrisis natuurlijk ook. Die bouwde zich de afgelopen jaren ook wel op. Mijn eerste zoontje is geboren op 19 januari 2020, vlak voor de uitbraak van de coronapandemie, met alle ellende die erbij hoort. Niet veel later kreeg mijn moeder een dodelijke diagnose. Een half jaar later stierf ze, middenin de pandemie. Het was verdrietig, geïsoleerd en behoorlijk traumatisch ook. En de pandemie was ondertussen voor mij de heftigste maatschappelijke gebeurtenis die ik heb meegemaakt. Ik heb ook met enige afschuw en verbazing gezien hoe sommige media met die gebeurtenis zijn omgegaan. Er ontstond zo’n verkramping in de manier waarop we verslag deden. Een hele heftige tijd dus. Zowel persoonlijk, professioneel als maatschappelijk. Het is wel een aardbeving: vader worden, mijn moeder verliezen én de coronapandemie. Daardoor zijn er bij mij wel wat dingen op losse schroeven komen te staan.”

Niet iedereen neemt dan de radicale beslissing om een sabbatical te nemen en zijn huis te verkopen. Wat bewoog jou?

“Zo radicaal voelde dat eigenlijk helemaal niet. Het voelde eigenlijk als iets waar we de luxe voor hadden. Het plan was sowieso al om te gaan verhuizen naar een benedenwoning. Dus dat we gingen verhuizen, stond vast. Mijn werkgever NRC vond het helemaal goed dat ik na een half jaar weer terug zou komen. Dus zo spannend was onze beslissing ook weer niet. De omstandigheden waren er perfect voor. Ik geloof heel erg in cycli van zeven jaar. Ik werkte op dat moment zeven jaar bij NRC. We woonden zeven jaar in Rotterdam. En zeven jaar als natuurlijke cyclus, als ritme van verandering, vernieuwing, transformatie – ik denk dat je dat niet voor niets in de natuur en de economieën terugziet. Het getal zeven zit ook in het woord Sabbat, waar het woord Sabbatical vandaan komt. Ik liep met de grote vraag rond wat mijn plek in het systeem was en het was een logisch moment om afstand te nemen.”

“Helemaal uit een systeem stappen, voelde voor ons als gezin tegennatuurlijk”

Net zoals de systeemverlaters, mensen die buiten de gebaande paden gaan, waar je eerder over schreef. Was dat een inspiratiebron?

“Dat was wel een inspiratiebron en die verhalen zijn natuurlijk ook weer tot stand gekomen door eerdere verhalen die ik heb gemaakt. In het begin van onze reis lukte het mij ook echt niet om los te komen. Dat was wel gek om te merken. Ik stuurde nog twee edities van een nieuwsbrief over zingeving. Bijna een soort van verslaving. Dat zei een vriend van me. Hij zei het eigenlijk heel aardig: ‘Ik zie dat je nog twee nieuwsbrieven hebt verstuurd, maar waarom?’ Oh ja, waarom eigenlijk?”

Tijdens een reis kom je juist even los van die sociale context. Voelde dat ook zo voor jou? Als de ultieme vrijheid? 

“Ik ben erachter gekomen dat helemaal loskomen, een illusie is. Je merkt heel erg wat je mist, in een gemeenschap, in een netwerk. Daar helemaal uit gaan, helemaal uit een systeem stappen, dat voelde voor ons als gezin tegennatuurlijk. Voor mij was onze reis een soort van experiment om te voelen hoe het is om even helemaal los te zijn en uit die systemen te komen. Maar ik ben er wel een beetje van genezen. Ik denk toch dat we binnen het systeem moeten veranderen in plaats van aan de rand ervan te gaan staan en je min of meer eraan proberen te onttrekken.”

Hoe veranderen we binnen het systeem? 

“Er is een hele mooie uitspraak, volgens mij van iemand uit de zero waste beweging: ‘We hebben veel meer aan 1 miljoen mensen die iets imperfect doen, dan aan één iemand die het helemaal perfect doet.’ En ik denk dat dit zo is. En dan moet je je dus richten op kleine stapjes. En toch kan ik dan alsnog het idee krijgen: dit is zo’n klein ding wat ik nu doe, waar doe ik het eigenlijk voor. Jan Rotmans heeft het over de illusie van machteloosheid; dat er een misvatting heerst dat het individu los staat van zijn omgeving en de rest van de natuur. Dus juist als je je realiseert ‘ik ben onderdeel van die natuur en onderdeel van dat grotere systeem en dat grotere geheel’ zie je dat wat jij doet een soort rimpeleffect kan hebben. Dat geldt voor iedereen en ook voor kleine stapjes. We kunnen veel meer in verbondenheid denken, in relaties en interacties. Dat geeft ook veel meer handelingsperspectief. Want die kleine verandering kan in verbondenheid veel meer effect hebben. Rutger Bregman heeft daar ook een mooi stuk over geschreven: je moet juist proberen te deugen, want deugen kan besmettelijk zijn.”

De reis was mooi, maar ook confronterend, zei je in een eerder interview

“De reis was prachtig. Vooral in onze tijd in de Alpen was het echt idyllisch. Maar inderdaad, de reis was ook confronterend. Zodra we afgelopen zomer de Alpen uitreden, zag je hoe alles afgebrand is. We hebben twee keer onze biezen moeten pakken vanwege een bosbrand in de buurt. Een keertje echt plotseling, omdat de camping naast ons al werd geëvacueerd. Dat heeft iets heel dystopisch. Science fiction-achtig bijna. Dat wijzelf ook, met onze camper, eigenlijk vrolijk vakantie vierend willen doorgaan, terwijl het glashelder is wat er aan het gebeuren is met het klimaat.

“We kunnen veel meer in verbondenheid denken, in relaties en interacties”

En dan, thuiskomen… 

“Het is eerst natuurlijk even zoeken naar een nieuwe balans. Maar ik vond het ook heel fijn om weer aan het werk te gaan. Weer te schrijven, creatief te zijn, gesprekken te voeren en echt een plek voor mezelf te hebben. Ik merkte ook hoe fijn ik het weer vond om door de stad te lopen. De energie. De creativiteit.”

En hoe kijk je nu naar de wereld om je heen?

“Het voelt soms heel pré-apocalyptisch. Alsof we collectief ergens van wegvluchten. We kunnen het hebben over klimaatverandering, maar we kunnen ook stoppen met praten en conclusies trekken; dat is nog voor heel veel mensen een te grote sprong, ook voor mezelf. Doordat je weet wat er aan de hand is met het klimaat, zou je voor een andere baan kunnen kiezen, bijvoorbeeld. Of echt radicaal beslissen om nooit meer te vliegen. Of je te houden aan het voornemen om minder vlees te eten. Business as usual gaat ons, volgens alle klimaatmodellen, als mensheid echt pijn doen. Dat is echt wel angstaanjagend.”

Zou je zelf meer willen doen? 

“Zeker. Dat is een persoonlijke worsteling. Ondertussen wil ik heel erg waken voor het wijzende vingertje. Ik wil mensen niet de maat nemen. Daarbij wil ik ook niemand uitsluiten. Ik wil liever bruggen bouwen, want ik lees, spreek en schrijf over veel hoopvolle initiatieven. Die initiatieven en deze mensen een stem geven, ervoor zorgen dat ze veel nieuwe mensen bereiken om zo de wereld mooier te maken, dat is wat mij drijft.”

Wil je meer verhalen lezen van mensen die het roer omgooien? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ons nieuwste e-magazine cadeau!