Komt een vrouw - en geen 'kleine man' - bij de dokter

Lang – veel te lang – werden vrouwen in de zorg gezien als kleine mannen, niet serieus genomen of als ‘te ingewikkeld’ voor onderzoek bestempeld. Met alle gevolgen van dien. Nu staan vrouwen (en mannen) op en maken de geneeskunde vrouw-proof! 

‘Als mannen een pijnlijke menstruatie hadden, zouden we allang een oplossing hebben,’ wordt vaak gezegd. Er is veel meer onderzoek gedaan naar impotentie dan naar menstruatiepijn en andere ongemakken rond de cyclus. Terwijl slechts veertien procent van de mannen een keer in zijn leven last heeft van erectieproblemen en 85 procent van de vrouwen pijn ervaart tijdens haar menstruatie. Elke maand. Voor alle problemen rond de menstruatie bestaat binnen de reguliere gezondheidszorg momenteel maar één oplossing: de pil. En deze is voor veel vrouwen niet toereikend vanwege de bijwerkingen: neerslachtigheid, aankomen in lichaamsgewicht en afname in libido. Geen echte oplossing dus.

De geneeskunde heeft wat betreft het vrouwenlichaam meer steken laten vallen: pas recentelijk zijn we te weten gekomen dat een hartaanval anders verloopt bij vrouwen, er is veel minder onderzoek gedaan naar autisme bij vrouwen en veel medicijnen zijn enkel getest op mannen waardoor we niet weten wat de exacte werking is bij vrouwen (en deze vaak niet goed vallen).

Het is een ding. Enerzijds komt dit door de overtuiging die in onze medische wereld circuleert dat vrouwen kleine mannen zijn: Het hele systeem werkt hetzelfde, maar omdat vrouwen minder wegen, hoeven we – in het geval van medicijnen – alleen een kleinere dosering van een bepaald medicijn te geven. Anderzijds wordt het gegeven dat een vrouw mogelijk zwanger kan zijn, gezien als een beer op de weg om onderzoek naar haar te doen. Plus een cyclus waar verschillende hormonen een rol spelen, zien onderzoekers als een te inconsistente factor voor hun onderzoek, te ingewikkeld. Dus werd dat voor het gemak maar vergeten, of werd zij volledig uit onderzoeken gehouden. It’s a man’s world.

Gelukkig zit daar beweging in. In de gezondheidszorg daalt het besef langzaam in dat een vrouwenlichaam geen kleine variant is van een mannenlichaam. En onderzoekers wagen zich aan het bestuderen van haar anders-zijn. Ook in de media wordt aandacht besteed aan het belang om onderzoek te doen naar vrouwenlichamen en deze kennis te gebruiken in de gezondheidszorg. De vrouwenemancipatie in de zorg is in gang gezet, zodat langzaam maar zeker de samenleving meer vrouw-proof wordt.

Bij deze een paar documentaires-, podcast- en boekentips om meer te weten te komen over hoe dat vrouwenlichaam nu precies werkt en hoe we meer ruimte voor haar kunnen creëren:

Geen kleine man

In de podcast ‘Geen kleine man’ onderzoeken AudioCollectief SCHIK en journalist Sofie Peeters de genderongelijkheid in de zorg. Sofie liep zelf jarenlang rond met paniekaanvallen. Tot op het punt dat ze tijdens het autorijden langs de snelweg moest stoppen, de collegezaal moest verlaten en een halte eerder uit de trein stapte. Ze werd zwanger en haar paniekaanvallen verdwenen. Compleet. Tot ze weer met de pil startte en alles van vooraf aan begon. Haar huisarts legde de link tussen haar paniekaanvallen en de pil niet. In plaats daarvan werd ze doorverwezen naar een psychotherapeut en fysiotherapeut. Sofie is niet de enige: zeventig tot negentig procent van de patiënten met onverklaarbare klachten is vrouw. Deze podcast is een pleidooi voor meer gendersensitief onderzoek, want er is niet één prototype lijf.

Pijn hoort er niet bij

Tijdens biologieles leren vrouwen vooral hoe ze niet zwanger worden. Misschien heb je nog iets meegekregen over de ovulatie, de opbouw van het baarmoederslijmvlies en hoe dat uiteindelijk resulteert in menstrueren, waarna het riedeltje zich weer herhaalt. Maar welke hormonen hierbij een rol spelen, welke andere factoren van invloed zijn, hoe menstruatiecyclussen van elkaar kunnen verschillen en wanneer het zaak is om naar de huisarts te gaan, dat blijft allemaal achterwege. De Britse Maisie Hill schreef het boek ‘Period Power’ – in het Nederlands De Cyclus Strategie – vanuit haar eigen frustratie en behoefte om haar lichaam te begrijpen. In dit boek bespreekt ze alles wat je als vrouw wilt weten over je eigen hormooncyclus en leer je een weg te vinden in hormonale schommelingen en menstruatiepijn. Wil je de verhalen luisteren van vrouwen die de cyclus strategie toepassen, luister dan naar deze podcast van Damn Honey.

Reference man 

Hij is een man van gemiddeld 1,75, ietwat pezig en 80 kilo. De standaard man. In de gezondheidszorg wordt zijn lichaam als referentie gebruikt voor… eigenlijk alles: medicijnen, ziektes en operaties. Dat stamt nog uit de tijd waarin vooral mannen arts waren en onderzoek dus vooral richtten op mannen. In het programma ‘Reference Man’ onderzoekt Sophie Frankenmolen waar de referentie-man zich allemaal in verscholen heeft en hoe we de samenleving inclusiever kunnen maken voor alle maten, seksen en kleuren. Naast de rol van de referentie-man in de zorg, kijkt ze ook naar zijn invloed op de werkvloer, in ons dagelijks leven en de technologie. Sophie: “Er is niet zoveel mis met hem, maar wel met het gegeven dat hij vaak in zijn eentje het uitgangspunt is. Daarom pleit bijna iedereen die ik heb gesproken voor een ongelijke behandeling om zo juist tot een gelijke behandeling te komen. Want we zijn niet hetzelfde, maar we verdienen wel dezelfde zorg.”

Het ‘een-man-tenzij-anders-vermeld’ idee  

Caroline Criado Perez schreef het boek Onzichtbare Vrouwen. Omdat vrouwen vergeten worden in het publieke domein. Niet vanwege een of ander complot, maar omdat het nu eenmaal altijd zo is gegaan. Zo heeft viagra mogelijk een hele gunstige werking op menstruatiepijn, maar is dit nooit goed genoeg uitgezocht om het zeker te kunnen weten. “De eerste studieresultaten waren gunstig, maar het geld raakte op. Verzoeken om subsidie voor verder onderzoek werden afgewezen met het argument dat menstruatiepijn geen belangrijk volksgezondheidsprobleem is”, zegt Caroline in dit interview met Trouw.

Er zit een flinke bias verweven in onze maatschappij die mannen gunstig valt en vrouwen minder gunstig. Zo zijn smartphones te groot, auto’s te onveilig en medicijnen te gevaarlijk voor vrouwen. Simpelweg omdat vrouwen te weinig zijn meegenomen in onderzoek hiernaar, beschrijft Caroline in haar boek: “Ik merk dat mijn boek reacties oproept, en dan niet alleen van vrouwen die zich erin herkennen. Ook wetenschappers nemen contact op. En alle Britse parlementariërs hebben mijn boek gekregen. Ook ­Boris Johnson. Maar ik kan niet garanderen dat hij het leest.”

Extreme menstruatiepijn is een maatschappelijk probleem

Endometriose is een groot probleem voor veel vrouwen. Naar schatting loopt minimaal één op de tien vrouwen ermee rond. Het is een ziekte waarbij baarmoederslijmvlies zich buiten de baarmoeder bevindt. Op bijvoorbeeld een eileider, de darmen, aan de buitenkant van de baarmoeder en/of blaas. Dat zorgt voor verklevingen en ontstekingen – wat ontzettend veel pijn kan doen en zelfs kan leiden tot onvruchtbaarheid. Het beïnvloedt de dagelijkse realiteit van deze vrouwen enorm (denk aan andere carrièrekeuzes, stoppen met werken en het op moeten geven van een kinderwens). Helaas duurt het gemiddeld zeven jaar voordat een arts erachter komt dat een vrouw met deze ziekte rondloopt. Pointer van de KRO-NCRV is in deze materie gedoken en doet onderzoek naar de vrouwengenees(on)kunde. In dit dossier stelt Pointer het tekort aan onderzoek naar endometriose aan de kaak.

“Ik denk dat endometriose, zoals veel vrouwenonderwerpen, niet serieus genoeg wordt genomen,” zegt Bart Fauser, emeritus hoogleraar Voortplanting en Gynaecologie in Utrecht. Er gaat te weinig subsidie naar vrouwspecifieke onderzoeken, volgens de hoogleraar. Daarbij wordt het probleem van endometriose zwaar onderschat en herkennen huisartsen en gynaecologen endometriose niet. Want ja… menstruatiepijn hoort er nu eenmaal bij.

De Franse president Emmanuel Macron erkent inmiddels de verstrekkende gevolgen van deze ziekte en heeft geld uitgetrokken om onderzoek naar endometriose te financieren. Want: het is geen individueel vrouwenprobleem, maar een maatschappelijk probleem, zegt de Franse president in zijn speech. Teken de petitie van Mirjam Kaijer om ook de Nederlandse politiek wakker te schudden. Zo strijden we samen voor de vrouwenemancipatie in de zorg!

Hoe creëren we een rechtvaardige en inclusieve samenleving voor iedereen? Lees het in onze nieuwsbrief en krijg ons laatste e-magazine cadeau. Inspiratie gegarandeerd!