Afval hoeft geen afval te zijn. Zo krijgt het waarde

Elke dag produceren we ontzettend veel afval: plastic, papier, glas en restafval. En dat zorgt overal ter wereld voor een enorme berg vuil. Tijd om op een andere manier naar ‘afval’ te kijken.

Het zit al besloten in het woord ‘afval’: er hangt iets viezigs aan, iets dat we het liefst uit ons gezichtsveld willen hebben. We denken dat het geen waarde heeft en dus moet het opgeruimd worden. Maar als we langer stil staan bij wat ‘afval’ precies is, dan zien we individuele lege verpakkingen van etenswaren, lege medicijndoosjes en papieren dozen. Waarom heeft het geen waarde? Want papier komt van een boom en een boom vinden we over het algemeen waardevol. En een medicijndoosje; plak het vol met stickers en je hebt een sieradendoosje. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat afval niet meer een verwaarloosbaar product is, maar iets waardevols wordt?

Een kleine onvolledige geschiedenis van afval

Wij mensen leefden niet altijd met zoveel afval. Als jagers en verzamelaars waren we hele zuinige wezens en gebruikten we alles van de dieren die we slachtten. Het vlees, de beenderen en de huid. Voor de rest hadden we natuurlijk niet veel spullen. Afval was in ieder geval geen probleem.

Het duurde nog een aantal eeuwen voordat we in meer geavanceerde samenlevingen gingen leven. Toen het uiteindelijk zover was en de eerste stad was geboren, ging onze afvalproductie omhoog. In de Romeinse tijd ontstonden de eerste afvalhopen. Dit bestond voor een groot deel uit organisch materiaal, maar archeologen hebben ook glas en aardewerk gevonden.

In de middeleeuwen begon afval echt een probleem te worden. Mensen gingen in grotere steden leven en het afval belandde gewoon op straat en in de grachten. Denk aan uitwerpselen en etensresten. Daartussen scharrelden de ratten en varkens. Het duurde nog een aantal jaar voordat onderzoekers ontdekten dat mensen ziek werden van de mengeling van grondwater, poep en pies. In 1830 werd het eerste riool aangelegd. Etensresten werden opgehaald met paard en wagen en verkocht aan varkenshouders. Hygiëne verspreidde zich langzaam maar zeker over de steden.

Tijdens de oorlogen van de eerste helft van de 20ste eeuw werden mensen extreem zuinig. Door schaarste en werkloosheid werden spullen zoveel mogelijk hergebruikt. Maar hoe laag de afvalproductie in deze periode was, zo hard steeg deze na de Tweede Wereldoorlog. De welvaart nam toe en door de opkomst van tv-reclames gingen mensen meer consumeren. En dat betekende meer afval.

Ingewikkeld afval

Dit brengt ons terug naar de huidige samenleving. We leven minder goor en daardoor zijn we minder ziek, maar mede door de toename in welvaart, zijn we veel meer en ingewikkelder afval gaan produceren. Denk aan: plastic, autobanden, klein chemisch afval, metalen, koelkasten, restafval en bouw- en sloopafval. Al die producten moeten worden verwerkt. Een deel wordt hergebruikt en een ander deel verbrandt. Als dat allemaal niet gaat, komt het op de stort terecht. Het hele afvalproces is vrij intensief, vervuilend en energieslurpend. En doordat we zoveel afval produceren, is het een heus probleem.

Het zou voor iedereen dus beter zijn om in eerste instantie minder afval te produceren. Zo besparen we energie, kosten en tijd. En het is ook leuk om afval-zuinig te leven. Want wat is er mooier dan onze Aarde schoonhouden en fris doorgeven aan de volgende generatie? Bij deze wat creatieve ideeën uit binnen- en buitenland.

Statiegeld

In Duitsland zit al twintig jaar statiegeld op blikjes en plastic flessen, naast het glaswerk. En dat creëert schone straten. Daklozen, gepensioneerden en mensen die wat willen bijverdienen struinen over straat op zoek naar afval. Het is in ons buurland een sociale daad om lege flesjes bij de prullenbak te zetten. Heb je een zak met lege flessen en blikjes dan kan je via de app ‘Pfandgeben’ iemand vinden die het geld hard nodig heeft.

Nederland ziet nu ook de noodzaak van het tegengaan van zwerfafval: vanaf juli 2021 zal er statiegeld komen op kleine plastic flesjes. In het najaar van 2021 kijkt de regering hoe het gaat met blikjes. Is de blikjes-consumptie niet afgenomen door afspraken met bedrijven, dan zal ook hier statiegeld over worden gevraagd.

Maar hoe zit het met de plastic handschoenen en mondkapjes? Sinds de corona-crisis gebruiken we deze wegwerpproducten massaal. En dat merkt de Aarde. Via de riolering komen onzorgvuldig behandelde mondkapjes en handschoenen in de oceaan terecht. En je raadt het al: daar kunnen dieren in verstrikt raken. Dat niet alleen: het corona-afval wordt niet gescheiden, waardoor het bij het restafval terechtkomt en wordt verbrand.

De plasticindustrie verkondigt dat je elke keer een nieuw mondkapje moet gebruiken, maar volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is dat niet het geval. Gebruikte mondkapjes zijn weer veilig als je ze met wasmiddel wast. De Verenigde Naties roept overheden op mensen aan te sporen om herbruikbare mondkapjes te gebruiken.

Van sigaretten naar bakstenen

Roken is niet alleen slecht voor je gezondheid, het is ook funest voor het milieu. De productie van peuken zorgt voor een uitstoot van 84 miljoen ton CO2 per jaar. Dat is evenveel als de jaarlijkse uitstoot van Israël. De tabaksteelt gaat gepaard met veel meststoffen en pesticiden, hele bossen worden gekapt en per jaar wordt 22 miljard ton water verbruikt. En dan zijn er natuurlijk nog de sigarettenpeuken die moeilijk verteerbaar zijn door de natuur, waardoor de zware metalen die erin zitten in ons water terechtkomen.

Het is dus beter om te stoppen met roken. Maar voor sommigen van ons is dat geen optie. Daarom heeft Abbas Mohajerani een circulaire oplossing bedacht voor de opgerookte peuken: verwerk het in bakstenen en asfalt. Een baksteen met één procent peuken is even sterk als een gewone baksteen, maar heeft nog wat extra voordelen. Er is twee derde minder energie nodig om de baksteen te produceren. Daarnaast is hij lichter en isoleert ‘ie beter. De huizen die van deze bakstenen gemaakt worden zijn dus energiezuiniger.

In Argentinië kun je een fles vol met opgeruimde peuken inleveren bij een bar in ruil voor een drankje. Barren sturen de volle flessen naar een bedrijf waar ze bakstenen maken. En die bakstenen worden vervolgens gebruikt voor sociale woningen.

Duurzame babybilletjes

Jaarlijks gooien we in Nederland 1 miljard luiers weg. Die luiers worden verbrandt, waardoor giftige stoffen in de lucht terechtkomen en grondstoffen niet worden benut. Het plastic in de luiers kan namelijk worden verwerkt in flessendoppen of luieremmers, de cellulose tot stoffen tassen en het absorberende materiaal kan worden gebruikt voor kattengrit. Een goed idee om apart in te zamelen dus. Luierrecycling Nederland is volop bezig om via kinderopvang, zorginstellingen, gemeenten en huishoudens alle één miljard luiers in te zamelen en opnieuw te gebruiken.

Nog beter is natuurlijk om wasbare luiers te gebruiken. In deze blog lees je hoe je daaraan komt en waar je op moet letten. Duurzame babybilletjes hebben de toekomst!

Creatief met afval

Met alle overgebleven restmaterialen kunnen we onze creativiteit laten vloeien. Bijvoorbeeld bij Mooizooi in Haarlem; daar zamelen ze restafval van bedrijven in en kunnen creatievelingen terecht om hun knutselspullen te verzamelen. Zo maakt Corrie uit Amsterdam hoeden en lampen van zwerfafval en biedt ze plastic-haakcursussen aan.

Heb je afval thuis liggen en heb je wel zin in een creatieve middag in de gedeeltelijke lockdown, google dan even het product dat je hebt (eierdozen, plastic flessen, lege chipszakken, blikjes, ijzerdraad, oude kleding, etcetera) met daarachter het woord ‘knutselen’, ‘creatief’ of ‘DIY’ en je bent verzekerd van een middag plezier.

Volledig circulair

Het is de bedoeling dat Nederland in 2050 circulair is. Het belangrijkste doel van de overheid is om zoveel mogelijk te scheiden en uiteindelijk geen ‘restafval’ meer over te houden. Om daar te komen, zal de overheid de komende jaren veel maatregelen nemen om afval beter te scheiden en te hergebruiken én de productie van restafval te minimaliseren.

In de tussentijd kunnen wij ook al een aantal stappen zetten om überhaupt minder afval te produceren en het afval dat we hebben als iets waardevols te zien:

• Laat je inspireren door Lilly en ga zwerfafval rapen.
• In deze blog lees je hoe je je plastic-consumptie kan verminderen.
• Wil je all the way gaan en überhaupt geen plastic meer gebruiken? Probeer een maand plasticvrij te leven.
• Is je telefoon aan het einde van zijn latijn? Hier lees je wat je ermee kan doen.
• Zelf in een circulaire economie leven: zo doe je dat.

Iedere week meer tips en artikelen vol blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd!