In een samenleving waar wegwerp de norm is, is spullen repareren rebels

Onze kapotte spullen belanden al snel in de vuilnisbak. We weten niet hoe we ze kunnen fixen en reparatie is duur of zelfs onmogelijk. Hoe maken we van repareren het nieuwe normaal in een samenleving waar take-make-waste de standaard is?

Repareren is dé manier om te zorgen dat je minder nieuwe spullen hoeft te kopen. Samen met Elisah Pals organiseert MaatschapWij de Koop Niks Nieuws Challenge. Doe je mee? Meer over de challenge lees je hier, of sluit je aan bij de speciale Facebook-groep.

Een bekend dilemma wanneer een koffiezetapparaat, laptop, vaatwasser of kledingstuk er de brui aan geeft: laat ik het repareren, of kies ik voor nieuw? Nieuw aanschaffen is vaak makkelijker en sneller. In sommige gevallen is het goedkoper of zelfs de enige optie. Maar voor al die nieuwe producten zijn veel grondstoffen nodig. Die worden steeds schaarser en bovendien laat de productie van nieuwe spullen een grote impact achter op het milieu.

Dat moet toch anders kunnen, dacht Martine Postma. In 2009 organiseerde zij de allereerste editie van het Repair Café: bijeenkomsten waar je – gratis – samen met anderen aan de slag gaat om kapotte spullen te repareren. Dertien jaar later is het initiatief van Martine uitgegroeid tot een wereldwijde beweging, waar mensen leren op een andere manier naar hun spullen te kijken. Wat voorheen op de afvalberg zou belanden, krijgt nieuwe waarde. Niet alleen voor het milieu zijn de effecten van al die reparaties positief, stelt Martine in haar boek ‘Weggooien? Mooi niet!‘. In Repair Cafés leren buurtgenoten elkaar kennen en ontstaan nieuwe contacten en vriendschappen. Goed voor de Aarde én de samenleving dus.

Recht op reparatie

Koffieapparaten, stofzuigers en lampen worden het vaakst ter reparatie aangeboden. Dat je weer met een werkend product naar huis gaat wordt trouwens niet gegarandeerd: van de koffieapparaten wordt bijvoorbeeld 56 procent (2021) met succes opgelapt. Belemmeringen voor reparatie hebben veelal te maken met reserve-onderdelen. Soms zijn die niet te krijgen, of is de prijs zo hoog dat repareren niet aantrekkelijk is. Een ander bekend probleem: onderdelen zitten vastgelijmd en zijn daardoor niet of nauwelijks te vervangen.

Om van repareren de norm te maken, is er dus meer nodig dan alleen kennis en bereidheid. De ‘Right to Repair’ beweging maakt zich hard voor het – de naam zegt het al – recht op reparatie. Het moet voor consumenten mogelijk worden om op een eenvoudige en betaalbare wijze spullen te (laten) repareren. Of je nu zelf aan de slag gaat, een Repair Café bezoekt of een specialist inhuurt.

Waarom gaan onze spullen eigenlijk stuk?

Zelfs als we allemaal in de gelegenheid zouden zijn om onze spullen te (laten) repareren, blijft er een belangrijke vraag over: waarom gaan onze spullen eigenlijk stuk en vooral, waarom zo snel? “De meeste producten die we nu kopen zijn gemaakt om stuk te gaan”, vertelt architect Thomas Rau. “Wist je dat sommige gloeilampen van vóór 1924 nog steeds branden? Dat komt omdat die nog niet ontworpen waren om na duizend uur branden stuk te gaan. Nieuw bestaat dus niet. Nieuw betekent eigenlijk: nog nét niet stuk.”

Dit lineaire systeem, waar producten gemaakt worden voor korte-duur-gebruik en weer afgedankt worden, moet op de schop. Dat is geen eenvoudige opgave, maar gelukkig zijn er steeds meer bedrijven die tegen de stroom inzwemmen. Zo maakt MUD Jeans volledig circulaire spijkerbroeken, kun je dankzij Auping circulair slapen en heeft Fairphone een smartphone ontwikkeld die wél makkelijk te repareren is.

De R-ladder

Het kiezen voor circulaire producten is een goede manier om bij te dragen aan een wereld met minder afval. Maar het is niet de enige optie. De zogenaamde R-ladder bestaat uit 9 treden:

1. Refuse: heb je een product of dienst eigenlijk wel nodig? Dat wat je niet gebruikt, kost geen energie of grondstoffen en kan ook niet stuk gaan. Volgens Elisah Pals werkt het bewuster omgaan met de vraag ‘Heb ik dit wel nodig?’ als een bevrijding.
2. Rethink: kun je een product op een andere, intensievere manier gebruiken? Bijvoorbeeld door het te delen of te lenen?
3. Reduce: is er een variant van minder of minder belastend materiaal? Bijvoorbeeld een herbruikbare versie in plaats van een wegwerpproduct?
4. Re-use: gebruik je een product niet meer? Geef het weg of verkoop het zodat iemand anders het niet nieuw hoeft te kopen.
5. Repair: op naar een Repair Café dus. Of huur een monteur op afstand in. Ben je handig? Ga dan zelf aan de slag, bijvoorbeeld met hulp van Jafix of iFixit.
6. Refurbish: waar je bij reparatie alleen een kapot onderdeel vervangt, wordt bij refurbishen een product nog verder opgeknapt. Bekende voorbeelden zijn refurbished telefoons of laptops.
7. Remanufacture / repurpose: onderdelen uit oude producten worden gebruikt in een nieuw product met dezelfde functie (remanufacture) of krijgen een nieuwe bestemming (repurpose).
8. Recycle: Gebruik je een product niet meer? Geef de grondstoffen een tweede leven. Met 13.000 inleverpunten is dat zo gepiept.
9. Recover: materialen die afgedankt worden, worden verbrand. De energie die daarbij vrijkomt kan hergebruikt worden, bijvoorbeeld om woningen te verwarmen.

Als we allemaal op een andere manier met onze spullen omgaan, onze overheid aanmoedigen om reparatie haalbaar en betaalbaar te maken en bedrijven de levensduur van producten verlengen, maken we samen een einde aan wegwerp.

Repareren is dé manier om te zorgen dat je minder nieuwe spullen hoeft te kopen. Samen met Elisah Pals organiseren wij de Koop Niks Nieuws Challenge. Doe je mee? Meer over de challenge lees je hier en vergeet je niet aan te sluiten bij de Facebook-groep of LinkedIn-groep. Samen maken we van consuminderen de nieuwe norm!

Wil je regelmatig tips en inspiratie ontvangen over een wereld zonder afval? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.

Dit verhaal maakten we samen met Milieu Centraal voor de Week zonder Afval

Oorspronkelijk gepubliceerd op 2 juni 2022. Laatste update: 10 juli 2024.