In het zorgwekkend grote gat tussen aanbod en vraag van geestelijke gezondheidszorg neemt respijthuis Centrum Frits plaats

Hoewel er in onze samenleving steeds meer behoefte is aan zorg wordt er op dat vlak ook steeds meer bezuinigd. Een respijthuis – een plek waar mensen verblijven om te voorkomen dat opname of langdurige zorg nodig is – biedt tijdelijke opvang. Ik nam een dag adempauze in Centrum Frits, waar niets moet maar wel (bijna) alles mag.

Tussen 2008 en 2020 moet 30 procent van de bedden in de geestelijke gezondheidszorg zijn afgebouwd. Ondanks dat de opbouw van ambulante zorg (zorg aan huis voor de groep die hierdoor weer thuis moest gaan wonen) nog onvoldoende geregeld is. Terwijl het aanbod van zorg daalt, stijgt juist de vraag ernaar. Door de complexere samenleving en bezuinigingen dreigen steeds meer kwetsbare mensen de grip op hun leven te verliezen. Mocht je je afvragen waarom je steeds vaker hoort over ‘incidenten met verwarde mensen’, dat is de reden. En dat aantal is in de afgelopen acht jaar verdubbeld.

Respijthuis Centrum Frits

Een respijthuis is een relatief nieuw fenomeen in Nederland en is een plek waar mensen waarbij het mis dreigt te gaan of waar hulp nodig is voor herstel kunnen aankloppen. Zo kan opname of langdurige zorg voorkomen worden. Centrum Frits is een respijthuis waar mensen met een ontwrichtende ervaring even tot rust kunnen komen. Frits werkt indicatievrij, wat inhoudt dat iedereen boven de 18 welkom is. Je hoeft dus niet gebonden te zijn aan een instantie, verzekering of diagnose om een adempauze te nemen op landgoed Cruyshof middenin de natuur van Baarle-Nassau. En dat is fijn, het lukt namelijk niet iedereen om mee te komen in de snelle en veeleisende maatschappij. Door het verliezen van een baan, problemen op het werk, een scheiding, sterfgeval, burn-out, psychosociale of psychiatrische problematiek kunnen mensen ontwricht raken. Voorkomen is beter dan genezen, vindt Frits. In het logeerhuis kunnen gasten hun energie weer te hervinden. Omdat daar de focus op ligt en rust dus belangrijk is, biedt Frits geen verzorging en geen behandeling.

Een dag in Centrum Frits

Ik word uitgenodigd om te komen logeren bij Frits. Maar aangezien er bij mij niks mis dreigt te gaan en er een wachtlijst is voor een van de twaalf felbegeerde bedden besluit ik alleen om mee te doen aan het dagprogramma. Als ik onderweg ben naar Baarle-Nassau heb ik geen idee wat ik moet verwachten. Een mini-retreat? Een wachtkamer van een psychiatrische inrichting? Wat voor mensen ga ik ontmoeten en wat ga ik de hele dag doen? Rusten? Hoewel ‘niksen’ hot is, zit het niet zo in mijn aard.

Ik word ontvangen door Huub Goosen, locatieleider, die me van alles vertelt over Centrum Frits. Bijvoorbeeld dat mensen maximaal 14 dagen gratis mogen blijven, dat er bij Frits alleen ervaringsdeskundigen werken en dat ze op zoek zijn naar permanente financiering. Na een korte rondleiding leidt hij me naar de woonkamer waar iedereen aan de dag begint. Er hangt een fijne sfeer en er worden grappen gemaakt. Als ik uitleg waarom ik maar een dag blijf – omdat ik iets wil schrijven over mijn ervaring – is niet iedereen even blij. Ik beloof een aantal van hen dat ik niks over hen zal schrijven, dat helpt.

Vijf halve liters

Roco (47) mag ik alles vragen en ik mag alles opschrijven. Het is zijn tweede keer bij Centrum Frits. De eerste keer eindigde in een crisis, maar deze keer is anders. Beter en fijner. “Het is fantastisch dat dit bestaat”, vertelt hij. “Ik voel me stukken beter dan thuis, en ik eet hier zo goed. Volgens mij ben ik aangekomen. Dat is mooi.” Ik vraag hem waarom hij dat thuis dan niet doet. “Ik zit hier niet voor niets”, is zijn reactie. Door zijn angsten is zelfstandig wonen bijna onmogelijk. Pas na een halve liter of vijf durft hij het huis te verlaten. In Frits heeft hij geen last van zijn angsten. Ook drinkt hij tijdens zijn verblijf niet. “Dat zijn de regels” legt hij uit. “Geen alcohol, geen drugs en geen agressie.” Verder mag bijna alles en moet er niks. Er is geen dagprogramma, er zijn geen regels en verblijf is gratis. Dat motiveert de meesten tot een wederdienst. Zo is het open tuinhuisje, dat dienstdoet als rookhok – want gepaft wordt er wel, door een van de gasten gebouwd als blijk van dankbaarheid.

Niet voor niets

“Ik zit hier niet voor niets.” Die zin hoor ik vaak. Alle gasten hebben een verhaal. Een verhaal dat begint of eindigt met bijvoorbeeld verslavingen, psychische problemen of het maken van verkeerde keuzes in het verleden. Hoewel ik een fikse burn-out op mijn naam heb staan heb ik verder weinig tegenslagen te verduren gehad – dus ik schrik best wel van sommige verhalen. Toch is iedereen – ondanks de verschillende niveaus van mentale gezondheid – positief.

Wat ik ook vaak hoor is dat gasten zo blij zijn dat ze kunnen aankloppen bij Frits. “Ik hoop dat ik dit als veilige basis kan gebruiken, zodat wanneer ik me niet goed voel, ik hierheen kan. In plaats van dat het escaleert en ik wéér opgenomen moet worden”, vertrouwt iemand me toe. Zijn teller staat op om en nabij 30. Ook daar schrik ik van. Maar zijn verhaal laat zien dat Frits inspringt waar dat nodig is: het bieden van preventieve zorg voor mensen die ondanks hun problemen thuis blijven wonen. In respijthuizen als Frits kunnen mensen met problemen één of twee keer per jaar verblijven, waardoor ze uiteindelijk langer in hun thuissituatie kunnen blijven wonen.

Ondanks dat iedereen een behoorlijke rugzak meezeult is het fijn in Centrum Frits. Ik vind er een minisamenleving die werkt en waar iedereen zijn steentje bijdraagt. En ik ben het met de andere gasten eens: wat is het goed dat respijthuizen als Frits bestaan.

Frits is een initiatief van en wordt gerund door Fameus, een onderdeel van GGz Breburg. Frits is mede mogelijk gemaakt door de gemeentes Baarle-Nassau, Breda en Tilburg, woningbouwcorporatie Leystromen, Zorgbelang en Zonmw.

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.