Oneliners over voeding: gebruik liever je boerenverstand

‘Elke dag een glas melk tegen darmkanker.’ Het is een zin uit een onderzoek dat onlangs gepubliceerd werd. En waar de MMV (Natuurlijk tegen kanker) op reageerde met: “Hoezo, dikke darmkanker voorkomen met melk? Een curieus advies.”

Ook over deze oneliner van eind vorig jaar ontstond flink wat commotie: ‘Waarschuwen voor pesticiden in groente en fruit ondermijnt Bewerken Datum en tijd bewerken juist de volksgezondheid’. En ook dit bericht zorgde voor flink wat reacties: ‘Dagelijks één glas wijn verhoogt het risico op borstkanker met 9 procent.’

Ziekte en gezondheid zijn complexe zaken en hebben met ongelooflijk veel factoren te maken. Eenzijdige adviezen en oneliners kunnen het dan wel goed doen wat betreft media-aandacht, maar is het handig of verstandig?

Make it simple as possible but not simpler (Einstein)
Ik vroeg me af of het ‘zorgzaam’ is om dergelijke stelligheden over een aspect van gezondheid of ziekte te zeggen. Is dat niet heel kort door de bocht? En nee, dat gaat me absoluut niet om mensen ongerust maken. Het gaat me om zorgzaam omgaan met elkaar, en verantwoordelijkheid nemen voor jezelf en alles wat aan je zorg is toevertrouwd.

De stelligheid waarmee we dingen beweren doet me altijd denken aan deze quote:

Kennis is trots

Omdat ze zoveel heeft geleerd.

Wijsheid is bescheiden

Omdat zij zo weinig weet

(William Cowper)

Basiskennis hebben over ziekte en gezondheid en op basis daarvan oneliners op waarde kunnen schatten én zo gezondere voedselkeuzes kunnen maken zou fantastisch zijn. “Het probleem is dat veel mensen niet tot werkelijk begrip komen”, aldus het eerder genoemde artikel van de MMV. Hetzij omdat we er te weinig over leren, omdat we geen tijd nemen/ hebben om ons erin te verdiepen of omdat gezonde voedselkeuzes niet echt deel uitmaken van onze eetcultuur? Het blijft me opvallen dat er enerzijds steeds simpeler voedingsadviezen gegeven worden (zoals ‘één glas melk tegen darmkanker’ of ‘de teelt van groente en fruit is omgeven met zeer veel controles en randvoorwaarden, waardoor men deze producten, zonder een enkele bedenking, ongelimiteerd kan consumeren.’

Anderzijds wordt de kennis over mechanismen en voedingsgewoonten bijna tot hogere wiskunde verheven waardoor mensen ‘het spoor bijster raken’. Kortgeleden sprak ik iemand die, hoewel ze deze jarenlang met veel plezier had gegeten, nooit meer peulvruchten at omdat er anti-nutriënten in zitten (en dat klopt ook, maar alle plantaardige voedingsmiddelen bevatten deze). Een paar uur later sprak ik iemand die weer melk was gaan drinken (op basis van bovengenoemd onderzoek) die melk nooit had kunnen verteren, maar het uit angst voor darmkanker toch weer was gaan drinken.

Beter en breder kijken
Daarom zou ik een paar nuances ter overweging willen geven. Zodat ons ‘nuchtere boerenverstand’ ook weer een plek kan krijgen in onze voedingskeuzes. Bovendien kunnen we dan de tsunami aan oneliners, aannames of reclames over voeding, zelf weer op waarde inschatten:

• Een voedingsmiddel kan nooit preventief werken, een consequent gevolgd voedingspatroon wel. Denk bijvoorbeeld aan de Mediterrane keuken. Des te strikter dit gevolgd wordt, des te hoger de preventieve gezondheidswinst.
• Voeding is slechts een van de pijlers onder je gezondheid. Een goede slaap, een goede mix tussen in- en ontspanning, bewegen, een gezonde omgeving (ook in sociaal opzicht) en zingeving zijn zeker zulke bepalende factoren als voeding. Dat maakt dergelijke oneliners nog minder geloofwaardig.
• Een voedingsstof (denk aan één vitamine, mineraal, sporenelement of een antioxidant) kan gezondheid ook niet genereren, bewaken of in stand houden.
• Een voedingsmiddel dat als zeer gezond te boek staat, hoeft niet voor elk mens gezond zijn. Dat is ook precies de reden waarom de rechter ooit de slogan ‘Melk is goed voor elk’ verbood. Melk is namelijk niet voor elk mens gezond.
• Eten moet verteerbaar zijn, wil je er je gezondheid een dienst mee bewijzen. Het gros van de mensen kan de grote koemelkeiwitten lastig verteren, tenzij ze nog rauw en gefermenteerd zijn. Ook peulvruchten bijvoorbeeld zijn lastig te verteren als de tijd zijn werk niet heeft gedaan. Lang weken, koken en lang nawellen maakt peulvruchten een stuk makkelijker te verteren.
• Eten kan alleen onze gezondheid dienen als we het ook gezond bereiden. Dus niet op hoge temperaturen, niet gesteriliseerd, niet met gedenatureerde eiwitten zoals in veel van onze plantaardige ‘zuivel’, niet ‘gecremeerd’ – zoals Frits Muskiet laatst betoogde over veel van onze vleesbereidingen – en zonder allerlei karamelisatie processen, die zorgen voor sterke vrije radicalen (AGEs)
• Eten kan onze gezondheid dienen als het herkenbaar is als voedsel en zo natuurlijk mogelijk is (dus divers, seizoensgebonden, vezelrijk, minimaal bewerkt). En dan valt inmiddels helaas bijna 80 procent van ons voedsel af.
• Eten mag geen schade of zo weinig mogelijk schade berokkenen. “Het moet vrij zijn van ongezonde stoffen”, zoals de VN het zegt in de mensenrechtenverklaring over voedsel. En de laatste metingen van het Pesticide Action Network Nederland laten zien dat er nog heel wat winst te behalen is met de residuen op groente en fruit uit de Nederlandse supermarkt.

Vergeet niet dat het vermijden van schadelijke stoffen vele malen gezonder is dan het consumeren ervan. Een oude, maar treffende reclame slogan luidde: “Wat er niet aankomt, hoeft er ook niet af.” Dit geldt des te meer voor toxische stoffen: “Wat er niet inkomt, hoeft ook niet ontgift te worden,” een proces dat veel energie en voedingsstoffen eist die anders voor onze gezondheid gebruikt zouden worden. Het is cruciaal om uiterst zorgzaam te zijn voor kwetsbare groepen zoals foetussen, baby’s, jonge kinderen, chronisch zieken en ouderen.

Onze oudste natuurartsen, zoals Dr. Hans Moolenburgh (overleden) en Dr. Flemming Lehrmann, die samen goed zijn voor 107 jaar praktijkervaring, benadrukken dit. De grootste oorzaak van onze huidige ziektebeelden, die al op jonge leeftijd ontstaan, is het onvermogen om te ontgiften van de vele chemische stoffen die we binnenkrijgen. Deze stoffen komen niet alleen uit voeding, maar ook door elektrosmog, straling, luchtvervuiling en vaccinaties. Zie ook dit korte videofragment met Dr. Lehrmann, waarin een holistische kijk op gezondheid centraal staat.

Ik hoop dat je iets kunt met deze ‘boerenverstand’-aanwijzingen. Blijf kritisch over wat er verkondigd wordt. Ter afsluiting nog een mooie quote van prof. Dr. Frits Muskiet: “De wetenschap kan hooguit bevestigen dat wat de mens altijd al gegeten heeft het beste voor hem is.”

En zo is het maar net! De langste periode van ons mens-zijn was de periode met voedsel dat vers, minimaal bewerkt, vitaal, kleurrijk, vezelrijk en duurzaam was. Dat voedsel bestaat nog steeds. En gelukkig kunnen we daar nog steeds voor kiezen!