Hooikoorts te lijf gaan? Word vrienden met je darmen

Een jeukende neus, branderige ogen en een droge keel. Wist je dat deze typische hooikoorts-klachten terug te leiden zijn naar de darmen? En dat je, door goed voor je darmen te zorgen, deze klachten kunt verminderen? Rineke Dijkinga legt uit hoe: “Er is geen quick win, de snelste manier is weer baas worden in eigen buik en pan.”

Hooikoorts, of eigenlijk allergische rhinitis, is een ontstekingsreactie van de slijmvliezen door een te heftige reactie van het immuunsysteem. Zo’n twintig procent van de Nederlanders heeft er last van. En dat worden er steeds meer. Mensen met hooikoorts hebben vaak ook andere allergieën, voor bijvoorbeeld voedingsstoffen, huidproducten, huismijt/schimmels, huisdieren of stoffen in de lucht of in huis. Ook auto-immuunziekten, waarbij het immuunsysteem al verstoord is, kunnen gepaard gaan met hooikoorts. In de periode dat mensen last hebben van hooikoorts, worden andere allergieën vaak ook erger.

“Deze middelen houden de symptomen misschien wel in bedwang, genezen doen ze niet”

Is het toeval dat al deze klachten met elkaar samenhangen? Helemaal niet. Ze hebben namelijk allemaal te maken met … je darmen.

Van mond tot kont

Je slijmvliezen vormen van begin tot eind één orgaan. De slijmvliezen in je darmen reageren dus op dezelfde triggers als slijmvliezen in het keel-neus-oorgebied. Dit is waarom we, als we hooikoortsklachten willen aanpakken, veel meer kunnen doen dan grijpen naar antihistamine, kruiden en supplementen. Deze middelen houden de symptomen misschien wel in bedwang, genezen doen ze niet. De kern van het probleem ligt naar alle waarschijnlijkheid in de darmen en darmslijmvliezen, die de rest van het lichaam ‘aansteken’.

Hooikoorts en je darmen

Onze darmen herbergen zo’n anderhalve kilo micro-organismen. Hoe meer soorten daarvan aanwezig zijn, (vooral afhankelijk van hoe vezelrijk en divers je eet), des te groter de kans dat ze in harmonie met elkaar leven en jouw gezondheid minutieus zullen bewaken. Daarnaast is de gezondheid van je darmen afhankelijk van het darmslijmvlies. Dat is een soort douanesysteem dat ervoor zorgt dat voedingsstoffen wél, maar ongenode gasten (zoals milieutoxines, niet goed afgebroken voedingsstoffen zoals eiwitten of histamines, toxines afkomstig van ziekmakende darmbacteriën, virussen et cetera) níet worden doorgelaten naar de bloedbaan.

Leaky gut syndrome

Helaas is bij steeds meer mensen het darmslijmvlies niet meer intact. Daardoor worden voedingsstoffen minder goed opgenomen en kunnen ongewenste stoffen de darmen instromen. Het immuunsysteem, dat voor zo’n tachtig procent in de darmen huist, reageert daarop met ontstekings- en immuunreacties. Deze ongezonde conditie van het darmslijmvlies – en de gevolgen ervan – wordt in de complementaire geneeskunde het ‘leaky gut syndrome’ genoemd. ‘Lekkende darmen’ kunnen tot een groot aantal klachten/ziektebeelden leiden, die zich overigens niet alleen in de darmen openbaren. Hooikoorts is daar een voorbeeld van. Net zoals (voedsel)allergieën en (voedsel)intoleranties, allergische huidklachten, auto-immuunziekten of ziekten van het brein. Er zijn veel factoren die lekkende darmen kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld chronische stress, het westerse voedingspatroon, bepaalde medicijnen (waaronder antibiotica, maagzuurremmers en ontstekingsremmers) en bestrijdingsmiddelen als glyfosaat.

Werken aan je darmgezondheid

Mensen met hooikoorts hebben veel vaker een verstoorde darmgezondheid dan mensen zonder hooikoorts. Werken aan je darmgezondheid lijkt dan ook de beste troefkaart te zijn om allergische rhinitis een halt toe te roepen. Dat heeft overigens meer voordelen dan alleen vermindering van hooikoortsklachten: je hormoonbalans, een gezond brein, een gelijkmatige stemming, een gezonde slaap en gezond gewicht en ook je algehele vitaliteit zijn voor een groot deel afhankelijk van jouw darmgezondheid. Met elke hap die je in je mond steekt kun je ermee aan de slag.

Drie tips tégen hooikoorts, vóór een goede darmgezondheid:

Vezels, vezels, vezels

We eten nog steeds veel te weinig vezels om gezonde darmbacteriën (zoals de ‘basisbewoners’ lactobacillen, bifidobacteriën en bacteroides) te vriend te houden. Van mensen met hooikoorts is bekend dat ze veel minder bifidobacteriën hebben. Deze bacteriën leven van vezels. Niet de vezels uit zemelen, maar de zogenaamde ‘oplosbare vezels’. Die worden door jouw gezonde darmbacteriën omgezet in stoffen als boterzuur. Voldoende aanmaak van boterzuur, alleen mogelijk als we voldoende oplosbare vezels eten, lijkt het ‘ei van Columbus’ te zijn als het gaat om zowel gezonde darmslijmvliezen als de optimale gezondheid van ons lijf en ons brein.

De oplossing om bifidobacteriën te laten gedijen lijkt uiterst simpel: vezels, vezels, vezels. Met elke dag zo’n 200 gram fruit en 400 tot 500 gram groente, aangevuld met volkoren granen, peulvruchten, noten, zaden en pitten, doe je deze bacteriën (en jezelf) een enorm plezier. Zij zorgen ervoor dat in onze darmen een gunstig klimaat heerst en verminderen het risico op een disbalans met ontstekingen en/of een leaky gut als gevolg. Hoe dit precies werkt kun je lezen in mijn artikel ‘disbalans in je darmen’.

Tip: wil je aanzienlijk meer vezels gaan eten? Bouw dat dan langzaam op. Je darmen moeten daar namelijk echt even aan wennen.

Vezels plus beschermende stoffen

Nog mooier zou het zijn als we kiezen voor vezels die ook direct beschermende stoffen (polyfenolen) bevatten. Alleen op die manier kunnen we de beschermende stoffen die we eten ook werkelijk benutten en opnemen. In de tabel hieronder zie je een paar specifieke vezels die zowel gezonde vezels als polyfenolen bevatten. Deze beschermende stoffen komen met name voor in onbespoten voeding: een plant die zichzelf gezond moet houden zonder gewasbeschermingsmiddelen, moet flink investeren in de aanmaak van deze beschermende stoffen. Het zou zo mooi zijn als deze weer een plekje krijgen in ons dagelijkse voedingspatroon. Zeker bij hooikoorts, een groot deel van deze polyfenolen heeft namelijk anti-histamine eigenschappen.

Het traditionele Mediterrane voedingspatroon is rijk aan zowel vezels en polyfenolen. Daarom wordt dit voedingspatroon, vergeleken met ons westerse voedingspatroon, sterk aanbevolen als het gaat om het voorkomen van een lekkende darm. De snelste manier om hieraan te werken is weer baas worden in eigen buik en pan: koken met onbewerkte, diverse en vitale voedingsmiddelen. Dat kan prima met de principes van het Mediterrane dieet, zelfs al je niet van de smaak van deze keuken houdt.

Let op histamine (vrijmakers) in je eten

Er zijn ongelooflijk veel lijsten, zoals deze, over voedingsmiddelen met histamine en/of histaminevrijmakers. Het zijn er veel en het is lastig om ze te vermijden, maar je maakt een grote slag als je kant-en-klaar voedsel uit je dieet schrapt. Dat kan vanwege de kleurstoffen, smaakversterkers, conserveringsmiddelen en emulgatoren de histaminevrijzetting in je lichaam verhogen en daardoor klachten verergeren. Sowieso een goed idee, want het lijkt ook steeds duidelijker dat bewerkt voedsel een grote trigger is voor een lekkende darm.

Gewoon je eigen eten maken met volwaardige ingrediënten, zonder pakjes en zakjes is voor veel mensen al voldoende om hun klachten te verminderen. En wie weet ontdek je een bijkomend voordeel: dat het zo leuk is om jouw darmbacteriën te (h)erkennen als je grootste vrienden. Voor goede vrienden gaan we vaak fluitend de keuken in om ze iets heerlijks voor te schotelen. Jouw darmbacteriën kunnen ongelooflijk veel voor jou doen als jij iets voor hen doet: écht, onbewerkt, divers, vezelrijk, duurzaam voedsel (en dus geen leeg, industrieel voedsel waarvan je hidden hunger krijgt). En door zo te eten doe je direct weer iets moois voor de Aarde.

Wil je meer lezen van Rineke Dijkinga of één van onze andere ambassadeurs? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief en ontvang deze en meer verhalen iedere zondag in je inbox. Ook krijg je ons laatste e-magazine cadeau.

Oorspronkelijk gepubliceerd op 9 juni 2022. Laatste update: 17 april 2023.