Wat doet het coronavirus met onze geestelijke gezondheid?

Door het coronavirus ziet ons leven er vandaag de dag heel anders uit. We zijn beperkt tot bepaalde ruimtes, bepaalde personen en moeten ons aan strikte regels houden. De in Nederland zo belangrijke vrijheid wordt beperkt. Wat doet dat met ons als mens? En hoe zorgen we ervoor dat we ons gezond en gelukkig blijven voelen?

Doordat iedereen anders in elkaar zit en geen enkele situatie te vergelijken valt, ervaart iedereen de coronacrisis op een andere manier. Uit een onderzoek dat we deden onder MaatschapWij-volgers bleek dat ook: waar de een zich eenzaam voelt, ervaart de ander juist meer verbinding met anderen. En terwijl Suus gek wordt van het ‘opgesloten zitten’ met haar drie jonge kinderen, geniet Piet juist heel erg van tijd met het gezin. Maar, hoe verschillend we de crisis ook beleven, buiten kijf staat dat het ons leven behoorlijk op zijn kop zet. Ik vroeg twee professionals wat een dergelijke situatie doet met onze psychische gesteldheid.

Het vertrekpunt voor geluk en gezondheid

“Je gelukkig voelen begint met hele basale fysieke aspecten zoals voldoende voeding, gezondheid, geld en een dak boven je hoofd. Dat vervult onze basisbehoeften veiligheid en vertrouwen”, begint Hester van der Zee, oprichtster en docent bij Wielwerk Opleidingen. “Voor ons emotionele en mentale welzijn zijn begrip, erkenning en waardering van en verbinding met andere mensen en sociale interacties belangrijk. Ook maakt het gevoel eigen keuzes te kunnen maken en een vrij en authentiek mens te zijn ons gelukkig. Daarnaast is zingeving een belangrijke pijler in geluk.” Door de coronacrisis worden op dit moment alle aspecten waardoor we ons gelukkig voelen aangeraakt.

Individuele en collectieve angst

Susanne van Sytzama, die een praktijk heeft voor Integratieve Pychotherapie en Coaching, vervolgt: “Ons gevoel van veiligheid kan aan het wankelen worden gebracht, we hebben met iets te maken dat nieuw en ook nog eens onzichtbaar is. De angst die we ervaren vindt op een veel breder gebied plaats dan alleen de rechtstreekse angst rondom corona bijvoorbeeld om ziek te worden, te overlijden, alleen te zijn of iemand te besmetten. Er bestaan namelijk ook vele angsten voor de economische gevolgen van corona. Mensen zijn bang om hun baan of bedrijf te verliezen, om minder of zelfs geen inkomen meer te hebben, en daardoor niet meer voor hun kinderen te kunnen zorgen, of hun hypotheek niet meer te kunnen betalen. Ook zijn er mensen die bang zijn hoe de wereld er straks uit zal zien. ‘Kunnen we de maatregelen wel volhouden?’ ‘Krijg ik mijn studie wel op tijd af?’ Er zijn ook mensen die nu niet meer naar de dokter of naar het ziekenhuis durven. De onvoorspelbaarheid en onzekerheid van deze tijd maakt mensen in het algemeen op vele fronten bang.”

“De onvoorspelbaarheid en onzekerheid van deze tijd maakt mensen in het algemeen op vele fronten bang”

Hester vertelt dat dit samen zowel individueel als collectief angst oproept: “Deze angsten kunnen leiden tot dingen als hamsteren en het onder controle willen houden van andere dingen en/of mensen. Het idee controle te hebben geeft namelijk een soort schijnveiligheid. De hele dag het nieuws volgen is daar een mooi voorbeeld van. Maar die negatieve berichten veroorzaken juist weer meer angst.”

Beperkte keuzevrijheid

Daarnaast wordt ook onze keuzevrijheid beperkt. Voor de een is dat makkelijker te accepteren dan  voor de ander. Susanne: “De keuzevrijheid die we wèl hebben is vooral hoe we kiezen om op de gebeurtenissen en veranderingen te reageren en vooral hoe we van binnen omgaan met onze eigen gevoelens en gedachten. Daar ligt een kans in deze tijd! Je innerlijke wereld is van jou daar kun je zelf verantwoordelijkheid voor nemen. Je binnenwereld kennen en er op een gezonde manier leiding aan geven kan juist in deze tijd enorm bevrijdend zijn.”

“De crisis kan ervoor zorgen dat mensen veel rust ervaren, maar anderen ervaren dat juist niet”, weet Hester. “Mensen die innerlijk verzet voelen tegen de opgelegde regels hebben meer moeite met het accepteren van de beperkte vrijheid. Waar dat toe kan leiden is dat deze mensen ‘schoppen’ tegen de nieuwe sociale normen.”

Verborgen gevoelens en patronen

Voor de meeste mensen ziet hun sociale leven er ook ineens heel anders uit. Sommigen vinden het fijn dat ze even niet aan de sociale verplichtingen hoeven te voldoen, maar anderen ervaren door het gebrek aan sociale contacten juist veel eenzaamheid. Hester: “Op het moment dat je alleen bent, is de enige waar je wat mee kunt jij zelf. En dus word je geconfronteerd met jezelf en je eigen gedachten, emoties en gedrag. Als het niet prettig is om bij jezelf te zijn, dan willen we daar als mens graag van weg, maar dat kan momenteel niet. Wat we dan vaak doen is die gevoelens verbergen. En dat kan dat leiden tot verslavingsgevoeligheid of het uitvergroten van de verslaving die je al had. We gaan meer drinken, sporten, (online) kopen, eten, gokken, porno kijken, heel hard werken, extreem veel klussen. Een sociaal isolement kan tot depressieve klachten leiden.”

“Het idee controle te hebben geeft een soort schijnveiligheid”

Ook in een relatie kunnen (verstopte) patronen omhoog komen wanneer je dag en nacht samen bent. Doordat we niet de mogelijkheid hebben om daarvan weg te lopen kan er veel stress ontstaan. In het ergste geval ligt huiselijk geweld en mishandeling op de loer. En voor mensen die vanuit huis werken met kinderen is de situatie nog weer anders. “Zij kunnen in de valkuil stappen dat ze niet alleen vinden dat ze goed moeten blijven presteren op hun werk, maar dat ze ook nog een geweldige leerkracht moeten zijn voor hun kinderen om ervoor te zorgen dat hun kinderen op het hoogste niveau blijven presteren”, aldus Susanne. En het continue rekening moeten houden met alle gezinsleden geeft behoorlijk wat druk op het gevoel van vrijheid. Maar zeker ook voor alleenstaanden is deze periode – zonder fysieke aanraking – een enorme uitdaging.

Een beetje van alles

Hester vat het mooi samen: “Door het aantasten van onze veiligheid en vertrouwen, het beperken van de keuzevrijheid en de verandering in ons sociale leven kunnen we een heleboel negatieve dingen ervaren. Denk aan depressie, angst en paniek, woedeaanvallen, slaapproblemen, eenzaamheid, verdriet en controle willen houden.

Maar niet iedereen ervaart deze negatieve gevolgen, want de coronacrisis kan juist ook leiden tot positieve aspecten als rust, tijd voor jezelf, tijd voor anderen, voelen wat belangrijk is en tijd voor leuke dingen. Door de rust is er voor sommige gezinnen juist nu tijd voor aandacht en verbinding. Of, als je thuis werkt, om er af en toe tussenuit te gaan en te genieten van de ontluikende lente.”

En daarnaast ziet Susanne ook dat wanneer mensen een bepaald aspect nu niet kunnen ervaren, ze daar op een creatieve manier invulling aan gaan geven, waardoor er hele mooie initiatieven ontstaan. Het is dus niet alleen maar zwart en wit.

“De crisis vergroot alleen uit wat er al is”

Wat te doen

Maar hoe laten we de coronacrisis nou zo min mogelijk aan onze psyche knagen? Susanne: “Of je nu angst, verzet, onzekerheid, woede, verdriet, of stress ervaart over wat er nu in jouw leven gebeurt, aanvaarding schept ruimte en geeft je lucht. Ook als aanvaarding niet lukt, aanvaard dat dan. En als ook dat je niet lukt, zoek dan hulp bij een professional die je hierbij kan begeleiden. Via beeldbellen kan dat prima.”

Heb je meer behoefte aan praktische tips?

• Kijk minder of zelfs helemaal geen nieuws als je daarvan angstig wordt. Wil je toch weten wat er speelt, vraag dan iemand anders om je op de hoogte te houden van wat je echt moet weten.
• Zorg voor een dag en nachtritme met structuur, bijvoorbeeld door het maken van een dagplanning. En blijf daar flexibel in bewegen.
• Blijf in contact met je omgeving, bijvoorbeeld door te (beeld)bellen.
• Wees lief voor jezelf, doe dingen die je fijn vindt. (her)ontdek je hobby .
• Praat met anderen over je gevoelens, of schrijf ze op. Als dat niet lukt en je komt in de knel, zoek dan hulp bij een professional.
• Blijf in beweging. Het liefst minimaal 30 minuten en het liefst buiten. Natuurlijk wel alleen als dat veilig kan.
• Maak elke dag een dankbaarheidslijstje met daarop drie dingen waarvoor jij dankbaar bent.
• Werk je thuis? Vind dan een manier om werk en thuis te scheiden.

Als je thuis werkt met je kind(eren) zijn dit misschien wel jouw lifesavers:

• Maak een dagplanning voor/met je kind, en blijf daar flexibel in bewegen,
• Wees duidelijk in wat je je kind kan bieden. Als dat minder is dan wat je kind nodig heeft, regel dat dan op een andere manier.
• Ga creatief om met schoolopdrachten, of ga naar buiten. Mits dat veilig kan.
• Wees niet alleen een leraar maar doe ook leuke en fijne dingen met je kind.
• Zorg dat je kind zich veilig en geliefd voelt.
• Laad ook regelmatig je eigen batterij op,
• Zorg ervoor dat je kind z’n energie kwijt kan.
• Besef dat werk en leren belangrijk zijn, maar het welzijn van jou en je kind voorop staat.

En weet ook, sluit Hester af: “de crisis vergroot alleen uit wat er al is, maar wat eerder ontkend werd. Niet langer ontkennen geeft uiteindelijk bevrijding en nieuwe groei. Dus dit is bij uitstek een tijd van voelen wat je achter je wilt laten en wat je mee wilt nemen.”

Hester van der Zee (links, copyright: Berry Burghout) is oprichtster en docent bij Wielwerk Opleidingen. Wielwerk Opleidingen is een opleiding voor persoonlijke ontwikkeling, coach en therapeut gebaseerd op de natuurlijk cyclus.

Susanne van Sytzama (rechts, copyright: Susanne van Sytzama) heeft een praktijk voor Integratieve Pychotherapie en Coaching. Ze heeft in haar praktijk veel mensen begeleid met psychische klachten/vraagstukken die een groot aantal mensen nu n.a.v. de coronacrisis kunnen ervaren. Op dit moment biedt ze aangepaste hulp aan.

Iedere week een flinke dosis positiviteit en blikverruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en ontvang gratis ons nieuwste e-magazine. Inspiratie gegarandeerd.