Van cijfercultuur naar intrinsieke motivatie: zo gaat onderwijs weer over de ontwikkeling van kinderen

Waarom hebben we aparte niveaus, kunnen leerlingen blijven zitten en krijgen ze voor alles een cijfer? “Zoveel dingen binnen het onderwijs beschouwen we als een gegeven, terwijl ze dat helemaal niet zijn”, vertelt onderwijspionier Claire Boonstra. Waar we wel naartoe moeten? “Beseffen dat ieder kind uniek is en een ander ontwikkelpad heeft.”

Weet je nog dat je in de klas zat, vijf dagen in de week van half negen tot kwart over drie. Je moest van alles leren, maar leerde je ook echt iets? En hebben alle cijfers, toetsen en rapporten je geholpen om je meer verbonden te voelen met je klasgenoten? Of je te ontwikkelen als mens?

“Het onderwijssysteem is er vaak meer voor het systeem zelf, dan voor de leerlingen”, ontdekte Claire Boonstra toen ze in 2012 Operation Education oprichtte: een community van onderwijsprofessionals die bouwen aan vernieuwing. “Zo is de eindtoets niet gemaakt om kinderen vooruit te helpen, maar puur en alleen om kinderen te vergelijken. Op basis van alle scores krijgt de bovenste twintig procent standaard vwo-advies, en de onderste vijftig procent vmbo-advies, ongeacht je individuele prestatie. Het zegt daarmee dus niks over de ontwikkeling van een kind en hoe goed diegene les heeft gehad. Terwijl het daar toch juist over zou moeten gaan?”

“De helft van alle leerlingen krijgt stelselmatig te horen dat ze niet goed genoeg zijn”

Als we kinderen recht willen doen in hun ontwikkelproces, is het volgens Claire tijd dat we afscheid nemen van termen als ‘lager’ en ‘ondergemiddeld’. “Scholieren die bij de onderste vijftig procent scorenden horen krijgen automatisch een rood bolletje in het leerlingvolgsysteem, en het stempel ‘ondergemiddeld’. Dit betekent dat de helft van alle leerlingen in Nederland stelselmatig te horen krijgt dat ze niet goed genoeg zijn. Als je ziet wat dat met hun zelfbeeld doet, of met hun motivatie om te leren, kun je het alleen maar desastreus noemen.”

Verloskundige van het nieuwe

“We moeten het oude naar een goed einde dragen en verloskundige van het nieuwe zijn”, voelt Claire. “Het huidige systeem heeft ons veel gebracht. Zo is school toegankelijk geworden voor alle kinderen, in plaats van alleen voor de elite. Maar nu is het tijd dat we het nieuwe onderwijsverhaal – dat diep in zovelen van ons zit, maar decennialang is weggestopt – helpen om geboren te worden.”

Scholen als plekken die het welzijn van individuen, de samenleving en de Aarde regenereren, dat is het nieuwe verhaal waar Claire met Operation Education aan bouwt. Ze verbindt gelijkgestemde docenten, schoolleiders en bestuurders en gaan samen aan de slag. “Zodat kinderen niet langer hun hele schooltijd voorgekauwde kennis leren reproduceren, maar dat scholen ontwikkel-plekken worden waar leerlingen en docenten samen op zoek gaan naar de antwoorden op maatschappelijke vragen, zoals: hoe kunnen we voedsel verbouwen terwijl we de Aarde niet uitputten, maar zelfs regenereren?”

“Zodra je kinderen niet langer in een keurslijf duwt, kom je erachter dat ze heel goed in staat zijn om zelf stappen in het leven te zetten”

Het gebeurt al

In onder andere het Agora-onderwijs hebben ze alles overboord gegooid wat tot nu toe aan school deed denken, zoals lesroosters en verplichte vakken. Ook het onderscheid tussen vmbo, havo en vwo is losgelaten. “In plaats daarvan gaan leerlingen samen aan de slag met drie vragen: wie ben ik, wat wil ik en wat kan ik? Op basis daarvan formuleren ze, onder begeleiding van hun coaches, persoonlijke leervragen”, vertelt Claire. “Als je naar die leerlingen kijkt, zie je één brok energie. Zodra je kinderen de ruimte geeft om hun interesses te volgen en ze niet langer in een keurslijf duwt, kom je erachter dat ze heel goed in staat zijn om zelf stappen in het leven te zetten.”

De vakken die nodig zijn om je wettelijke eindexamen te halen worden op ‘alternatieve scholen’ zoals Agora wel gegeven, maar zijn niet verplicht, net zoals alle andere workshops en lessen. “Wat ik fascinerend vind is dat vakdocenten drie opdrachten meekrijgen: zorg dat ze terug willen komen, maak ze gek voor je vak en zorg dat ze slagen. Dat zijn dingen die iedere school eigenlijk zou kunnen toepassen.”

Vertrouwen

Heel veel mensen voelen zich op dit moment uit het veld geslagen door de grootsheid van alle vraagstukken. Zo ook in het onderwijs, merkt Claire. “Vooral docenten ervaren veel machteloosheid.” Daarom is het cruciaal dat we weer leren vertrouwen op de professionaliteit van leraren én hen de ruimte bieden om zichzelf te hervinden. “Leerkracht zijn in de wereld van vandaag betekent vooral mens-zijn en geen robot die uniforme lesmethodes afdraait, omdat alles dynamisch is en constante reflectie vereist. Dat lukt alleen als je de kans krijgt om je innerlijke kompas te volgen.”

Benieuwd welk advies Claire heeft voor iedereen die zich in het nieuwe onderwijsverhaal herkent? Bekijk haar videoportret:

Meer verhalen over onderwijspioniers? Schrijf je in voor onze wekelijkse nieuwsbrief, dan mis je niks en krijg je ons laatste e-magazine cadeau.

Videoportret door: Jeppe van Pruissen, Lara van Dorresteijn & Nadine Maarhuis