Van kantoortijger naar voedselbosboer: “Hier kun je lekker aan de slag met de natuur.”

Duindoornbessen, amandelen, appels, perziken, zuring en zelfs de szechuan-peper: in voedselbos Den Food Bosch groeien ruim driehonderd verschillende gewassen. Planten, struiken, insecten, vogels en andere dieren houden elkaar in dit eetbare mini-paradijs in evenwicht. Want de natuur komt altijd met een oplossing.

Zodra ik voedselbos Den Food Bosch inloop, voelt het als een andere wereld. De verharde weg en het Nederlandse netheidscomplex maken plaats voor een weelde aan biodiversiteit. Overal staan eetbare planten, bomen, bloemen, grassoorten en struiken vol bessen en andere vruchten. Ineens schiet er een haas door het gras en kijk daar: een eekhoorn. Er zijn zoveel bijen en wespen, dat ik in de paar uur die ik in het voedselbos doorbreng zelfs door eentje wordt gestoken. “We hebben vorige week een vogeltelling gedaan en er wonen al 37 verschillende vogelsoorten in het voedselbos”, vertelt Ruud van der Aa enthousiast. Ik krijg spontaan zin om mijn schoenen uit te trekken, een tiny house in het voedselbos te bouwen en er nooit meer weg te gaan.

“Het voedselbos brengt ontzettend veel rust. Ik had eerst een baan op kantoor, daar wil iedereen wat van je en is het nogal een stressvol gedoe”, aldus voedselbosboer Ruud, die het drie jaar oude Den Food Bosch sinds 2020 samen met zijn vrouw Merel beheert. “Hier in het voedselbos hoef je niks, dus kun je gewoon lekker aan de slag met de natuur.”

Bosklimaat

Het voedselbos in het Brabantse Sint-Michielgestel is 0,8 hectare groot en is gebaseerd op Syntropic Farming: een systeem dat is bedacht door de Zwitserse boer Ernst Götsch. “Net zoals andere voedselbossen bestaat ons voedselbos uit verschillende lagen. Zo groeien onder de grond bijvoorbeeld aardappels, dan heb je een bodembedekkende laag met munt en aardbeien, er staan bessenstruiken, kleine bomen met appels en peren en hoge notenbomen”, legt Ruud uit. “Wat Syntropic Farming anders maakt dan andere voedselbossen, is dat er meer pioniersbomen tussen de eetbare soorten staan. Dit zijn bomen die van nature ook als eerste op een plek ontstaan, en ze groeien heel snel, waardoor je binnen een paar jaar een bosklimaat hebt. Daar profiteren andere gewassen van. Een walnootboom doet het bijvoorbeeld een stuk beter middenin een bos dan in een kaal grasveld.”

“Een traditionele fruitkweker pakt voor bladluizen meteen de spuit. Bij ons lossen de rupsen, vogels en lieveheersbeestjes het op.”

Een natuurlijk ritme

“Het is vooral veel observeren. Hoe groeien de planten, wat gebeurt er allemaal en welke soorten houden elkaar in evenwicht? In principe hoef je niet in te grijpen, omdat de natuur altijd wel met een oplossing komt”, stelt Ruud. “Zo hadden we vorig jaar een heleboel bladluizen op de appelbomen. Een traditionele fruitkweker pakt meteen de spuit, maar na drie weken waren ze allemaal weg. Met dank aan de rupsen, vogels en lieveheersbeestjes.”

Doordat voedselbossen het ritme van de natuur volgen, hebben ze allerlei voordelen:

• Diversiteit staat in een voedselbos centraal. Hierdoor raakt de bodem niet uitgeput, maar wordt die ieder jaar levendiger, vruchtbaarder en weerbaarder.
• Deze gezonde bodem houdt water vast én slaat koolstof op, waardoor je bijna niet hoeft te irrigeren en voedselbossen klimaat-positief zijn.
• Doordat gewassen niet ieder jaar met wortel en al uit de grond worden getrokken, maar jarenlang blijven staan, kunnen ze veel dieper wortelen. Dit zorgt er, in combinatie met de gezonde bodem, voor dat gewassen veel meer mineralen en voedingsstoffen kunnen opnemen. Wat weer goed nieuws is voor onze gezondheid.
• Vanwege de vele soorten zijn pesticiden overbodig. Een ‘plaag’ is in een voedselbos immers geen bedreiging voor de hele oogst, wat bij een monocultuur wel het geval is. Bovendien zorgen alle insecten, vogels en andere wilde dieren voor een natuurlijk evenwicht. Immers: de een z’n plaag, is de ander z’n vieruurtje …
• In tegenstelling tot wat veel mensen denken is een voedselbos per hectare productiever dan een monocultuur. Tenminste, na zo’n tien jaar, wanneer het voedselbos volledig tot bloei is gekomen. Zodra dat het geval is hoef je er trouwens ook vrij weinig meer aan te doen. De natuur doet haar werk en het eetbare ecosysteem genereert als vanzelf een gigantische opbrengst.
• Last but not least creëren voedselbossen nieuwe natuur. Ze zijn er namelijk niet alleen voor ons, maar bieden ook voedsel en een thuis aan cruciale insecten zoals bijen, het bodemleven, vogels en wilde dieren.

“Als er dan mensen naar je toe komen met allerlei vragen of zelfs een voedselbos willen beginnen, voelt het heel zinvol”

Heerlijke duindoornbessen in Den Food Bosch

Gemeenschap

Op dit moment eten Ruud en Merel vooral nog zelf uit het voedselbos en verdienen ze hun boterham met ontwerp- en advieswerk voor voedselboeren in spé. Maar aangezien de oogst toeneemt, willen ze over twee jaar een Community Supported Agriculture systeem lanceren. “Mensen uit de lokale omgeving worden dan lid van het voedselbos en kunnen iedere week zelf komen oogsten. Zodat ze weten waar hun eten vandaan komt, en dat ook aan hun kinderen laten zien.” Verder is er iedere maand een rondleiding, waarin het stel uitlegt hoe het werkt en wat ze beter hadden kunnen aanpakken. Ruud: “Als er dan mensen naar je toe komen met allerlei vragen of zelfs een voedselbos willen beginnen, voelt het heel zinvol.”

Voor iedereen die aan de slag wil met een eigen voedselbos hebben Ruud en Merel advies. “Krijg eerst helder wat het doel van je voedselbos is. Wordt het een experimenteel bos met een educatief doel, ga je werk creëren voor een kwetsbare groep, of wil je produceren voor de lokale markt? In het laatste geval zal je bijvoorbeeld minder soorten aanplanten, zodat je iedere week al je CSA-leden van een volle groente- en fruittas kunt voorzien.” Voor de zoektocht naar land tippen ze Land van Ons: een stichting die landbouwgrond de eerste paar jaar voor een gereduceerde pacht aan voedselbosboeren beschikbaar stelt. “Want je kunt moeilijk bij een bank aankloppen en zeggen: ik wil graag een ton lenen en ik begin over tien jaar met terugbetalen.”

Tien hectaren

Een voedselbos van tien hectaren waar je niet alleen langs kunt komen, maar ook kunt overnachten, dat zien Merel en Ruud voor zich. “Dat mensen gewoon een week lang kunnen ervaren wat er in zo’n voedselbos gebeurt en dat ‘s avonds in het restaurant kunnen proeven. Volgens mij hebben we je dan wel geïnspireerd om ook een voedselbos te beginnen.”

Ecologische pioniers zijn werkelijk overal. Op zoek naar hun verhalen? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief, dan mis je niks!

Video door: Nadine Maarhuis
Dronebeeld en foto’s in video door: Ruud van der Aa en Merel Graven

Dit verhaal publiceerden we samen met de Duurzame Jonge 100, waar Ruud en Merel dit jaar instaan.