De betekeniseconomie écht groot maken? Volgens Kaj Morel begint het bij het juiste verhaal
De betekeniseconomie is overal om ons heen. Steeds meer bedrijven, organisaties en burgerinitiatieven zien geld niet als doel, maar als middel om een verschil te maken. Toch vieren oude ideeën over de economie – van de egoïstische mens tot de alleenzaligmakende vrije markt – nog hoogtij. Precies dit wil Kaj Morel veranderen: “We moeten het nieuwe economische verhaal op zoveel mogelijk plekken verspreiden. Alleen dan heeft de betekeniseconomie écht kans van slagen.”
Mensen zijn puur egoïstisch, bedrijven bestaan om geld te verdienen, en de onzichtbare hand van de markt zorgt ervoor dat alles goedkomt: volgens schrijver en ambassadeur van de betekeniseconomie Kaj Morel bestaat ons huidige beeld van de economie vaak nog uit verouderde vanzelfsprekendheden.
“Hoeveel mensen ken je die puur egoïstisch zijn? De meesten van ons kennen niemand die zo is.”
En dat terwijl we dag in dag uit om ons heen zien dat ze eigenlijk helemaal niet kloppen. Kaj Morel: “Er is ons altijd verteld dat vrije marktwerking en het nastreven van ons eigenbelang voor meer welvaart voor iedereen zou zorgen. We zijn er met z’n allen misschien wel welvarender op geworden, maar de ongelijkheid is groter dan ooit.”
Druk op mens en planeet
Bovendien legt het systeem waarin iedereen wordt aangemoedigd om alsmaar meer te werken én meer te consumeren een gigantische druk op mens en planeet. Kaj Morel: “Het is niet voor niets dat de natuurlijke hulpbronnen steeds schaarser worden en dat het aantal burn-outs alleen maar toeneemt.”
“In de betekeniseconomie staat gewetensvol handelen centraal en doe je als individu niks dat ten kosten gaat van de gemeenschap.”
Tijd voor de betekeniseconomie
Gelukkig is er een alternatief. Een systeem waarin niet het individu, maar de gemeenschap centraal staat. Een systeem waarin ‘groeien om te groeien’ niet bestaat, en waarin gewetensvol handelen centraal staat. Kaj: “Deze betekenisvolle economie staat al volop in de stijgers. Steeds meer bedrijven stellen maatschappelijke winst boven financiële winst.”
Het nieuwe verhaal
Volgens Kaj Morel zijn het precies deze verhalen die we meer moeten vertellen. Niet de verhalen van de graaiende bankiers of bedrijven die de aarde uitputten, maar van ondernemers die laten zien dat het anders kan. Kaj: “Mensen zoals Bojan Slat zorgen ervoor dat de volgende generatie ondernemers denkt: ik wil niet de volgende Mark Zuckerberg worden, ik wil de volgende Bojan worden. Dat hebben we nodig.”
Aan de slag
Binnen je eigen bedrijf óf binnen de organisatie waar je werkt aan de slag met de betekeniseconomie? Door jezelf en je collega’s de volgende vragen te stellen (en samen aan de slag te gaan met de antwoorden) kom je volgens Kaj al een heel eind.
1) Nuttige en duurzame producten
Hoe kunnen we er als organisatie voor zorgen dat we nooit meer iets maken waar a) mensen niks aan hebben en b) dat slecht is voor de wereld? Welke stappen kunnen we vandaag al zetten om dit doel te bereiken? En morgen? En volgende week, maand en jaar?
2) Een rechtvaardigere wereld
Wat kunnen we als bedrijf doen om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk mensen een eerlijk deel van de koek krijgen? Hoe liggen de inkomensverhoudingen binnen onze eigen organisatie bijvoorbeeld? En onder welke omstandigheden werken de mensen in onze keten?
3) Betekenisvolle groei
Wie wordt er beter of slechter van het feit dat we als onderneming groeien? En hoe kunnen we de stap maken van ‘groeien om te groeien’ naar ‘betekenisvolle groei’? Kunnen we onze producten bijvoorbeeld verhuren in plaats van verkopen? Of kunnen we ze maken van restmaterialen die normaal gesproken verspild zouden worden?
Voor iedereen die met deze en andere vragen aan de slag gaat heeft Kaj een dikke tip: “Staar je vooral niet blind op het einddoel, maar richt je op de kleine stappen vooruit. Alleen dan houd je het vol!”
Week van het Economieonderwijs
Het nieuwe economische verhaal waar Kaj over spreekt, waarin geld geen doel is, maar een middel voor betekenis, sijpelt steeds verder door binnen het economieonderwijs. Dit wordt zichtbaar tijdens de eerste landelijke Week van het Economieonderwijs, die van 14 tot en met 18 november 2022 plaatsvindt daarom de eerste landelijke Week van het Economieonderwijs plaats. Dit initiatief van Leren voor Morgen, Het Groene Brein en Our New Economy geeft een podium aan onderwijsprofessionals die zich inzetten voor duurzaam, inclusief en toekomstbestendig economieonderwijs binnen het vo, mbo, hbo en wo. Wil je in gesprek met andere onderwijsprofessionals die hiermee bezig zijn? Om jouw kennis en ervaring te delen, en van anderen te leren? Schrijf je dan in voor een van de activiteiten die worden georganiseerd tijdens de week. Een overzicht van alle activiteiten en de mogelijkheid tot inschrijven vind je op deze website.
Kaj Morel beter leren kennen? Bekijk dan zijn videoportret:
Video door: Jeppe van Pruissen & Nadine Maarhuis
Iedere week een flinke dosis positiviteit en blik-verruimende kennis in je mailbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Inspiratie gegarandeerd.
Oorspronkelijk gepubliceerd op 13 februari 2019. Laatste update: 15 september 2022.
