Wat gaan we doen met ons hart?

De turbulentie scoorde hoog in de laatste weken voor de verkiezingen. De debatten (ik volgde er maar één, las des temeer), de peilingen lieten nieuwe ontwikkelingen zien. We liepen erop vooruit, hadden onze eigen voorkeuren, hoopten en vreesden. Ik deed dat ook. 

In april schreef ik een blog over identificatie en zelfbeelden. Hoe we onszelf bepaalde rollen aanmeten, onszelf in een bepaald kamp plaatsen. In de laatste dagen claimden drie mannen dat ze de grootste zouden worden, zagen zichzelf al zitten op het pluche, de volgende premier die leiding mocht geven aan een kabinet. Hoeveel daarvan is eigenbelang, die behoefte aan erkenning heeft omdat er een innerlijk kind is dat nooit is ontmoet of gezien, waarover mijn vorige blog ging, een behoefte aan macht, om te gloriëren. En in hoeverre zien we hier een dienende rol? Wie zijn er echt capabel om Nederland een stabiel kabinet te leveren?

Motieven
Toen ik begon met het schrijven van deze blogs waren er twee motieven. Het ene had te maken met het feit dat mijn boek ‘Langs de weg van het hart’ net uit was en dat ik daar bekendheid aan wilde geven. Zo steunde ik de uitgever die mij de mogelijkheid had gegeven om dit boek te schrijven en te publiceren, steunde ook het boek zelf, de inhoud. De andere reden was die diepe behoefte om een bijdrage te leveren aan de wereld – iets wat dit boek kon doen voor hen die de tijd namen om het te lezen. Want het moest anders in de wereld en dat gevoel wordt alsmaar sterker. Er zijn woorden als solidariteit, betrokkenheid en respect, saamhorigheid, verbinding met alles wat leeft, en in hoeverre draag ik daar persoonlijk echt aan bij?

Teleurgesteld
Ik volgde de verkiezingsavond niet, viel in slaap. Om half twee in de nacht werd ik wakker en keek op mijn telefoon naar de uitslag. En was zo teleurgesteld. Dat er toch, sterker nu, die beweging naar rechts was, naar uitsluiting en muren om ons heen.

“Teleurgesteld in de beweging naar rechts, naar uitsluiting en muren om ons heen”

Het is de behoefte aan macht, zoals vaker, en de angst, de behoefte om te behouden wat we in de laatste vijftig jaar hebben gewonnen want dat, las ik in een artikel in de Groene Amsterdammer, is veel. We sluiten onze ogen, willen niet weten. En ik voel diep van binnen dat ik het bijna niet kan verdragen: hoe het gaat in de wereld. Het geweld dat toe lijkt te nemen, de risico’s die we lopen door de traagheid van klimaatacties. Ik kan er boos over worden, kan er mijn schouders over ophalen. Maar ik voel eigenlijk een intens verdriet. Wie ben ik hier? En hoe ga je hiermee om?

Nalaten
Vanuit mijn schrijfplek kijk ik naar buiten, het is half zeven in de avond en al behoorlijk aan het donkeren. De kruinen van de bomen steken zwart af tegen een vaalblauwe lucht. Het moet windstil zijn want ik zie geen blad bewegen, geen enkele tak. Ik val in een tijdloze stilte. Groter dan de wereld, dan wat er op aarde gebeurt. En tegelijkertijd is er mijn hart, de pijn over het geweld, dat zoveel mensen lijden, en de kortzichtigheid en opnieuw de angst die onze ogen doet sluiten. Inheemse volkeren voelden een verantwoordelijk tot in de zevende generatie. Wat voor wereld laten wij onze kinderen en kleinkinderen na?

“Wat voor wereld laten wij onze kinderen en kleinkinderen na?”

Het is een vraag die opnieuw bij me opkomt: de eerste uit de katholieke catechismus: ‘Waartoe zijn wij op aarde?’ Jarenlang vroeg ik me af waartoe een leven op aarde dient, wat de functie is. Mijn eerste antwoord was: ‘om te leren, ons te ontwikkelen’.

Dat ons werd het individuele bewustzijn, de ziel waar al onze ervaringen liggen opgeslagen. Die indrukken bepalen de keuzen die we maken, de voors en de tegens, de groepen waar we bij willen horen, de identiteit die we ons aanmeten. Indrukken die tot een structuur worden in de ziel: de ego-persoonlijkheid. Zekere aspecten in die structuur worden dominant ten koste van andere die ondergronds gaan. En die keuze wordt in grote mate bepaald door de omgeving waarin we leven, de cultuur met haar normen en waarden. Ik schreef er eerder over

Gekwetst hart
Op mijn website staat een artikel over deelpersonen, de zwaargewichten in onze persoonlijkheid en de ondergeschoven kindjes. Naarmate we ons meer bewust worden van wat ons aanstuurt en welke waarden dat dient, kunnen vragen ontstaan in de geest van: wat vind ik hiervan, hoe voelt dat in mijn lijf en in welke mate bepaalt en beperkt het mij… En: hoe voelt het in mijn hart?

Veel van die vragen gaan over het gekwetste hart. In onze maatschappij ligt de nadruk op het verstand, zijn we geprogrammeerd op iets bereiken in de wereld, in het beter hebben in de nabije toekomst. Ons hart, onze gevoelens, de zachtheid die ons als kind nog zo na was, zijn vaak verdrongen. Als we dat alles durven voelen, durven te ontmoeten, te onderzoeken en alle reacties die we daarin ervaren durven erkennen, dan schoont dat hart op en kan het doen waarvoor het is bedoeld: liefde, saamhorigheid, mededogen als vanzelfsprekend uitdragen. En is er lichtheid en vreugde.

Beeld
Dan wil ik nog even terug naar de catechismus en naar het antwoord op die vraag: ‘Waartoe zijn wij op aarde’. Dat luidt: ‘Om god te dienen en daardoor hier en hiernamaals gelukkig te zijn’. Lang was dat een ver van mijn bed show: hoezo, die man in de hemel die daar op een troon zit en oordeelt over goed en kwaad, zo’n man dienen, als een ondergeschikte, beschikbaar zijn voor de macht? Je raadt het al: mijn katholieke achtergrond!

Het duurde lang maar ergens langs mijn levenspad begreep ik hoe die God slechts een beeld is, gemaakt door mensen en bepaald door de patriarchale cultuur. Er was een tijd dat God als vrouw belichaamd werd. Mensen maken beelden van God, omdat ‘God’ niet te bevatten is.

Een beroemde uitspraak In de Soefi-traditie toont ons een ander beeld: “I was a hidden treasure and I wanted to be known, therefore I created the world, visible and invisible..”. 

Hier is een god die zichzelf bekend maakte door zich te manifesteren in alles wat we om ons heen zien, ook in ons mensen, in jou en in mij. We zijn een manifestatie, een expressie van de Goddelijke realiteit, van Essentie, sterker: we zijn Essentie. Ieder van ons, ieder mens en elke plant, elk dier… een unieke expressie van Essentie.

“Ieder van ons, ieder mens en elke plant, elk dier is een unieke expressie van Essentie”

Perspectief van het hart
Wat betekent dan het woord ‘dienen’? Dienen betekent dan je Zelf dienen. Niet het ego-zelf, dat bang is en zoveel mogelijk voor zichzelf wil behouden. Dat zelf dat muurtjes rondom ons bouwt en denkt dat we door ons te isoleren, veilig zijn. Wat je dient is je Essentiële Zelf, dat wat je in wezen bent. Dat alsmaar vrijer komt door al het zelfonderzoek. Dat hart dat als vanzelf liefde voelt en mededogen. Als het hart de leiding krijgt in je handelen, als dat de leiding krijgt in de besturing van een groep, een land, dan ontstaat er ook een ander levensperspectief.

Het vraagt wat van ons, het vrijmaken van het hart, maar als we in deze tijd van steeds meer individualisering onze intentie daarop richten, dan worden we individu in saamhorigheid, een mens die autonoom en zelfstandig is en tegelijkertijd als vanzelfsprekend uitreikt naar wat nodig is om hem/haar/hen te helpen en nood te lenigen, zonder dat er inbreuk wordt gedaan op de eigen vrijheid. Dat is het perspectief van het hart.

Het is een wat andere blog geworden. Ik liet me leiden door mijn gevoel en de associaties die zomaar in me opkwamen. Die catechismus verbaasde me. Zo kan het gaan als je op zee zit… Weet je nog? Er is veel wat ik in deze blog aan elkaar koppel. Ik realiseer me dat. Ik ga er in de volgende blogs op door, op de angst en het hart. Nu gaan we onze geleide fantasie doen.

Ervaren
Neem de tijd om goed te gaan zitten, te gronden en je aandacht te richten op je verticaliteit. Adem dan een paar keer diep in en uit.
Voel jezelf verbonden tussen hemel en aarde, dit is waar je bent nu, in dit moment.
Voel je ruggengraat.

Hier ben je, zelf, in het nu. Misschien ervaar je iets van tijdloosheid.
Ervaar je ergens spanning, adem er naartoe.

Maak dan contact met je borstgebied.
Adem er een paar keer in en uit.

Wat voel je daar?
Is er spanning, voel je strakte of druk?
Adem daar in…
Zijn er beelden die iets zeggen over die strakte…
Zijn er kleuren…
Is er angst, weerstand…
Is het wellicht een barrière, iets dat je tegenhoudt om verder te gaan…
Kun je dan eens kijken, een glimp opvangen van wat daaronder ligt?

Voel je meer openheid, zachtheid…
Adem er dieper in, wat zegt je hart je, wat wil dat hart van jou?
Wat is het diepste verlangen?

Voel opnieuw je gronding
Je verticaliteit
Hier zit je tussen hemel en aarde
In je borstgebied ligt je hart
Achter een uur, een aarden wal, achter glas of een voile
Of misschien vrij in de lucht…
Hier schuilt je diepste verlangen…

Op je eigen tijd rond je het af.
Maak eventueel wat notities en kijk hoe het verder gaat. Een onderzoek als dit houdt nooit op…

De gehele oefening is ook te beluisteren als podcast:

Tekst, headerbeeld en podcast door: Lenie van Schie.

Lenie van Schie is auteur, spiritueel coach en GZ-psycholoog. Haar derde boek Langs de weg van het hart kwam in 2021 uit bij uitgeverij Samsara. Eerder schreef Lenie een gastblog over waarom we voor verandering in de samenleving niet alleen actie in onze buitenwereld, maar ook in onze binnenwereld nodig hebben.