Deze CEO's leveren salaris in. En daar wordt iedereen beter van (ook de CEO zelf)
In de meeste bedrijven is de loonkloof tussen CEO’s en werknemers immens. Soms verdienen ze wel tweehonderd keer zoveel. Terwijl dit moreel gezien niet te rechtvaardigen is. Deze CEO’s weten dat en gaan voor een eerlijke verdeling.
Daar zit ‘ie dan, de CEO. Vaker wel dan niet heet hij Peter, Jan of Frans, is hij wit en draagt een pak. Vanuit zijn riante kantoorruimte kijkt hij uit over een stad vol wolkenkrabbers. Op zijn bureau staat een ingelijste foto van zijn old boys network die hij kent van zijn verenigingsjaren, een award voor ‘beste ondernemer van het jaar’ en een doosje sigaren, voor het geval dat. Hij belt veel, stuurt mensen aan en regelt. Dat is zijn werk en daarvoor krijgt hij veel geld. Heel veel. Zoveel dat je als gewone burger geen idee hebt wat je ermee zou moeten doen. Maar voor de CEO is het normaal, want zo gaat het al jaren. Daarbij: hij heeft er hard voor gewerkt en dus verdient hij het, aldus de CEO.
Dit is het beeld dat ik heb van iemand die het bedrijfsleven aanstuurt – misschien heb ik te veel Amerikaanse jaren negentig films gezien. Ik bewonder de CEO niet, wens hem niet te zijn en voel zelfs een lichte afkeur, des te meer als ik berichten lees over de bizarre loonkloof. De gemiddelde CEO verdient (lees: eigent zich toe) 28 keer meer dan zijn werknemers. Maar het kan nog gekker, zoals bij Heineken, JDE en NXP, waar de CEO respectievelijk 206,6, 229,8 en 220,5 keer meer verdient. In Amerika is het gemiddelde salaris van een CEO zelfs 670 keer hoger dan de gemiddelde werknemer. Terwijl een eerlijke loon-verhouding volgens Wagemark één op acht is. De Nobelprijswinnaar economie Jan Tinbergen heeft het zelfs over een loonnorm waarin het hoogste inkomen niet hoger mag zijn dan vijf keer het laagste inkomen.
Ethicus Ingrid Robeyns pleit daarom voor limitarianisme: naast een armoedegrens moet er ook een rijkdomsgrens komen. Dit is zeer wenselijk volgens de ethicus, want extreme rijkdom is moreel verwerpelijk. Rijkdom wordt vaak verkregen door illegale praktijken, zoals belastingontduiking, het uitbuiten van de Aarde en het overschrijden van mensenrechten. CEO’s nemen misschien grotere economische risico’s, maar dit staat bij lange na niet in verhouding tot de super salarissen die alsmaar worden opgedreven en rechtvaardigt zeker niet de extreme loonkloof.
Maar hij – Peter, Jan of Frans – is niet het kwaad. Hij belichaamt alleen het geglobaliseerde turbokapitalisme waar we in leven. En we hebben hem als samenleving gemaakt, leerde ik van Charles Eisenstein. Met de jaren tachtig en negentig mentaliteit van groei, groei en nog meer groei en geld verdienen als hoogste doel.
Als we hem zelf hebben gemaakt, kunnen we hem ook weer transformeren. Deze CEO’s zijn alvast begonnen.
Alle winst naar de Aarde
Het was groot in het nieuws: Yvon Chouinard, CEO van Patagonia geeft alle winst van zijn bedrijf aan een goed doel dat milieu- en klimaatprojecten ondersteunt. Chouinard (83) was bergbeklimmer in zijn jonge jaren en zette in 1973 Patagonia op met kleding voor buitensporters. Zijn natuurhart was al terug te zien in de duurzame materialen waarmee de kleding van Patagonia gemaakt wordt, de organisatie One Percent for the Planet die hij oprichtte en de campagne om gedragen Patagonia kleding te herstellen.
Maar dat was niet altijd zo. In de jaren negentig ziet Chouinard de natuur op zijn geliefde klimplekken in Nepal, Afrika en Indonesië steeds verder degraderen. Hij begint zich te verdiepen in ecologie en leest over de klimaatcrisis die ons te wachten staat. Dat opent zijn ogen. Het bedrijfsplan van Patagonia ondergaat een radicale verandering: Chouinard besluit dat het bedrijf geen schade aan het milieu mag aanrichten, de duurzaamheid van de producten voorop komt te staan en dat het volgen van voorbijgaande modetrends niet relevant is. Ze zorgen voor een eerlijk loon voor katoenboeren en gaan niet in zee met leveranciers die personeel uitbuiten. Elke keer dat Patagonia een stapje verder gaat in haar ecologische en sociale beslissingen, groeit het bedrijf in populariteit en winst. En dat gaat weer naar de Aarde.
Gelukkig is Chouinard niet de enige die zorgt voor onze planeet en haar mensen. Ook deze CEO’s laten zien hoe het anders kan.
1:1
CEO Dan Price voerde zes jaar geleden het minimum loon van 70.000 dollar voor al zijn werknemers in. Om dat te kunnen betalen moest hij het grootste deel van zijn eigen salaris inleveren. Eén miljoen dollar om precies te zijn. Zelf kwam hij daarmee ook op 70.000 dollar terecht. Hij moest zijn tweede huis verkopen en kon minder luxe leven dan hij gewend was. Door zijn mede CEO’s werd hij voor gek verklaard en zijn bedrijf Gravity Payments zou kapot gaan, schreeuwden de economen.
Maar zoals een echte feelgood betaamd, is dat niet gebeurd. Het bedrijf groeide zelfs en de omzet vertienvoudigde. En belangrijker: de werknemers konden een huis kopen, schulden afbetalen, een gezin beginnen, ervaarden minder stress, werden productiever en uitzonderlijk loyaal naar het bedrijf. Veel minder mensen namen ontslag, waardoor de kennis in huis bleef en de betrokkenheid bij het bedrijf groeide. Vanwege de coronacrisis daalde – net zoals bij veel andere bedrijven – de omzet. Om overeind te blijven leverden de werknemers vrijwillig een deel van hun salaris in. Nu het bedrijf weer is hersteld, heeft Dan het ingeleverde salaris gecompenseerd. De werknemers gaven hem zelfs een Tesla cadeau, zijn lievelingsauto. Zo kreeg hij alsnog de luxe van voorheen, maar nu in een bedrijf dat op elk vlak floreert. CEO Dan zelf zegt veel gelukkiger te zijn dan voor zijn salarisverlaging.
Een familiebedrijf met eerlijke duurzame zeep
Zeepbedrijf Dr. Bronners werd opgericht door de grootvader van David en Mike Bronner. Voor de tweede wereldoorlog vluchtte de Duits-Joodse Emmanuel Bronner naar Amerika. Ondanks de verschrikkingen bleef hij geloven in gelijkheid tussen mensen, eenheid en liefde. Om zijn visie te verspreiden schreef hij de verpakkingen van zijn zeep vol met teksten. De boodschap was leidend, de zeep van secundair belang.
Inmiddels runnen de twee kleinzonen het bedrijf en staat ethiek nog steeds op nummer één. Zo hielpen ze mee om de documentaire Cowspiracy te financieren en een groot deel van de winst gaat naar een goed doel om het minimumloon van mensen in heel Amerika op te schroeven. In tien jaar tijd hebben ze zo’n veertig miljoen dollar gedoneerd aan goede doelen en activisme. De CEO’s houden een ratio van 5:1 aan tot de mensen die de dozen met zeep inpakken. En ze betalen niet alleen de zorg- en tandartsverzekering van hun werknemers, maar ook van hun hele gezin. De werkmoraal ligt hoog waardoor er weinig ziekteverzuim is, de werknemers voelen zich thuis en hele families werken bij hetzelfde bedrijf. Dr. Bronners gaat niet uit van schaarste, maar dat als we elkaar met waardigheid behandelen, we allemaal kunnen profiteren van het bedrijfssucces.
Een supermarktketen als coöperatie
Ook het Nederlandse Odin geeft het goede voorbeeld en doet al jaren wat iedere levensmiddelenketen eigenlijk zou moeten doen. De supermarkt-coöperatie werd in 1983 vanuit idealen opgericht en anders dan bij de meeste bedrijven staan deze na veertig jaar nog steeds op de eerste plek. Geld is enkel het middel om het doel te bereiken. De idealen berusten op de antroposofie en de daaruit voortkomende biodynamische landbouw. De levensmiddelen die worden geproduceerd houden rekening met mens, dier en natuur en worden voor een eerlijke prijs gekocht en verkocht.
Waar de meeste supermarkten (en andere bedrijven) worstelen met het behartigen van de belangen van aandeelhouders en daarom continu bezig zijn met winstmaximalisatie, onttrekt Odin zich hieraan. Haar winst gaat naar het opzetten van een eigen boerderij, het openen van een nieuw filiaal en een imkerij. Als klant kan je lid worden en heb je inspraak in hoe Odin zich verder ontwikkeld. Inmiddels zorgen 14.000 leden er op deze wijze voor dat de idealen gewaarborgd blijven doordat ze meebeslissen over wat er met de winst gebeurd. De CEO’s mogen niet meer dan zes keer zoveel verdienen als degenen met het laagste loon. Dit alles maakt dat niet kort, maar lange termijn denken centraal staat in de bedrijfsvoering.
Winst is om te delen
De Britse warenhuisketen John Lewis gaat een stap verder en laat haar medewerkers zelfs mee profiteren van de winst. Dit hebben ze te danken aan de idealistische visie van de CEO in de jaren dertig. Hij zag niet in waarom aandeelhouders beloond zouden worden voor niets doen, terwijl zijn hardwerkende medewerkers werden uitgebuit. Dat ideaal is behouden gebleven: in goede tijden kunnen de salarissen oplopen tot 35 procent extra.
Het bedrijf maakt gebruik van een model waarin de werknemers mede-eigenaar zijn. Naast dat de winst op deze wijze verdeeld wordt, hebben ze hierdoor ook medezeggenschap over het reilen en zeilen van de bedrijfsvoering. De betrokkenheid van werknemers neemt hierdoor toe, ziekteverzuim neemt af en het bedrijf is economisch veerkrachtiger dan andere bedrijven. In coronatijd had ook dit bedrijf het zwaar, maar de CEO vroeg geen staatsgeld aan zoals andere deden. In plaats daarvan stopte de top met het uitkeren van bonussen. En dat hield het bedrijf overeind.
De nieuwe CEO’s zijn mensen van de werkvloer. Zij, hij of hen heet Achmed, Pien of Noah. Zij werken samen met de werknemers in een kantoortuin vol planten ergens op een industrieterrein dat is omgetoverd tot creatief bolwerk. Op één van de muren staan alle werknemers met hun foto op the wall of fame. Er wordt samengewerkt en alle werknemers hebben inspraak in de bedrijfsvoering. De loonverhouding tussen CEO en werknemers is in balans, met een eerlijke waardering voor alle tijd en energie die iedereen in het bedrijf steekt. En de mensen, van CEO tot dozeninpakker, zijn gelukkig.
Meer lezen over hoe we een eerlijkere samenleving voor iedereen kunnen realiseren? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en krijg ons laatste e-magazine cadeau. Inspiratie gegarandeerd!
Oorspronkelijk gepubliceerd op 24 februari 2022. Laatste update: 28 september 2022
